Izvor: Politika, 28.Avg.2008, 23:37 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Crnogorci dopisali Vuka
Autor predloga novog crnogorskog pravopisa je Andan Čirgić, prvi doktor crnogorskog jezika, koji je to zvanje stekao u Hrvatskoj
Podgorica – Crnogorski pravopis će, ukoliko vlada odluči da ga usvoji, ubuduće biti „bogatiji” za dva slova – „sj” i „zj”, odnosno dve grafeme koje su nastale ijekavskim jotovanjem „s” i „z”. Predsednik Saveta za standardizaciju crnogorskog jezika Branko Banjević juče >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << je, kako je najavljeno, trebalo da Ministarstvu prosvete i nauke dostavi predlog Pravopisa savremenog crnogorskog jezika sa pravopisnim rečnikom.
Savet za standardizaciju, čiji je osnovni zadatak izrada pravopisa, gramatike i rečnika, početkom ove godine formirala je Vlada Crne Gore. Nakon odluke o formiranju, pomoćnik ministra prosvete i nauke Ćazim Fetahović rekao je da je tom odlukom napravljen prvi značajan korak ka institucionalnom utemeljenju crnogorskog jezika, te da će pravopis, gramatika i rečnik crnogorskog jezika, posle usvajanja, postati „sastavni deo javno važećeg obrazovnog programa u Crnoj Gori, koji utvrđuje Savet za opšte obrazovanje”.
Član Saveta za standardizaciju crnogorskog jezika Adnan Čirgić saopštio je juče novinarima da predlog koji je uradio Savet za standardizaciju sadrži sedam pravopisnih načela od kojih prvo glasi da je „model za crnogorsku standardno-jezičku normu zajednički opšti jezički sloj koji pripada svim autohtonim crnogorskim građanima”.
„Drugo načelo glasi da će se Pravopisom u Crnoj Gori poštovati pravilo ’Piši kao što govoriš, čitaj kako je napisano’”, preneli su podgorički elektronski mediji Čirgićevi izjavu datu juče agenciji Mina. „Treće načelo je – ijekavica je normativna u skladu sa crnogorskom tradicijom i savremenom upotrebom”.
Četvrto načelo, kaže on, glasi – opštecrnogorski fonemi „ć”, „đ”, nastali ijekavskim jotovanjem, i još dva, nastala ijekavskim jotovanjem glasova „s” i „z”, deo su crnogorske standardno-jezičke norme.
„U skladu sa tim, te dve foneme imaće svoje grafeme u azbuci i u abecedi”, istakao je on. Prema petom načelu biće kodifikovan standardni crnogorski četvoroakcentski sistem sa dužinama. Šesto načelo glasi da se pravopisom crnogorskog jezika neće sprovoditi jezička arhaizacija u Crnoj Gori, niti se njime mogu normirati lokalizmi, dijalektizmi, provincijalizmi koji su izvan opšte savremene upotrebe u našoj državi.
Sedmo načelo, kako je pojasnio Čirgić, glasi – u svemu ostalom, osim ako drugačije ne nalaže savremena crnogorska jezička praksa, neće se odstupati od pravopisa srpskohrvatskog jezika koji je do sada bio u upotrebi u Crnoj Gori.
Ovakav predlog podržalo je deset od ukupno trinaest članova Saveta. Članovi tela za izradu pravopisa su Rajka Glušica, Tatjana Bečanović, Zorica Radulović, Igor Lakić, Rajko Cerović, Zuvdija Hodžić, Mladen Lompar, Mirko Kovač, Milenko Perović, Čedo Vuković, Milorad Stojović, Adnan Čirgić, a predsednik je Branko Banjević, inače predsednik Matice crnogorske.
Nova pravopisna načela nisu želeli da potpišu Igor Lakić, Tatjana Bečanović i Zorica Radulović.
Savet još nije sastavio novu gramatiku crnogorskog jezika. Autor predloga novog crnogorskog pravopisa je Andan Čirgić, prvi doktor crnogorskog jezika, koji je to zvanje stekao pre nešto više od godinu na Filozofskom fakultetu u Osijeku, gde je branio tezu na temu „Govor podgoričkih muslimana”. On je ujedno i direktor Instituta za crnogorski jezik i jezikoslovlje „Vojislav P. Nikčević” iz Podgorice.
Redovni profesor na Filozofskom fakultetu u Nikšiću dr Jelica Stojanović kazala je za „Politiku” da je sve što radi Savet nenaučno, nestručno i lažno.
– Što god da uvedu to je politički projekat koji nema veze sa strukom i naukom – kaže Jelica Stojanović, koja je profesor staroslovenskog i istorije srpskog jezika na Odseku za srpski jezik Filozofskog fakulteta u Nikšiću. – Što god da se normira ili ne normira, to je srpski jezik. Jedno su dijalekatske crte srpskog jezika, a drugo standardni književni jezik – dodaje ona.
Jelica Stojanović naglašava da je problem i u tome što se ne zna da su „sj” i „zj” alofoni, odnosno izgovorne varijante foneme, a ne foneme, ali i to isključivo u srpskom jeziku.
„To je do sada obrazloženo u mnogim naučnim radovima”, podseća Stojanović i dodaje da „jezik mora biti sistem i sistemski organizovan. Pitanje je onda kako u sistem uklopiti jekavsko jotovanje, jer bi to podrazumevalo uvođenje jotovanih oblika u rečima kao što su: ćeme od tjeme (teme), ćelesni – tjelesni (telesni), đelo – djelo (delo) ili đečak prema đevojčica (devojčica)”.
Politički projekat, odnosno upisivanje u Ustav imena jezika koji ne postoji, objašnjava Stojanovićeva, nametnut je „i jednoj ozbiljnoj naučnoj i stručnoj ustanovi kao što je univerzitet, otvaranjem studijskog programa za nepostojeći jezik”.
– Time su prevareni studenti koji su upisani na taj program. Za studije jezika za koji ne postoji ni kvazinorma počinje školska godina, a nisu se dogovorili ni šta bi to mogao da bude „crnogorski jezik”, ni šta će normirati – kaže profesor dr Jelica Stojanović.
Podsetimo da su profesori sa Odseka za srpski jezik Filozofskog fakulteta u Nikšiću odbili da predaju na novoformiranoj grupi za studije crnogorskog jezika.
Đorđe Brujić
[objavljeno: 29/08/2008]
.jpg)
