Izvor: RTS, 11.Jan.2020, 13:58 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Kordunaški proces, obračun sa srpskim patriotama ili izdajnicima u Hrvatskoj
Kako bi izgledala posleratna Hrvatska, kakva bi bila sudbina Srba u Hrvatskoj da se u leto 1944. nije desio Kordunaški proces? U Gornjem Budačkom tada su zbog optužbi za veleizdaju osuđena petorica Srba partizana, a sedam osuđeno je na gubitak građanskih i političkih prava. Srbima iz Hrvatske u dvadesetom veku presudio je Drugi svetski rat, a Kordunaški proces je jedan "fragment iz istorije nestajanja", kaže Čedomir Višnjić iz Srpskog kulturnog društva "Prosvjeta" iz >> Pročitaj celu vest na sajtu RTS << Zagreba.
Godina je 1943. negde pred kapitulaciju Italije. Na Kordunu vlada apatija zbog masovnog stradanja Srba, vladaju tifus i glad. Od kraja '41. Kordun je bio gotovo slobodna teritorija. Pojedini partizani žalili su se da se od srpskog naroda traže nove žrtve, da najsposobniji muškarci idu u rat van Korduna.
Grupa nezadovoljnika u leto 1943. razgovara o četnicima, Hrvatima, ustašama, komunistima i zaključuje da će sve zajedno dovesti do teške tragedije srpskog naroda. Nekoliko partizana - sa Veljkom Koraćem i Ilijom Žegarcem na čelu, sastavlja letak koji će im biti smrtna presuda.
Obraćaju se Srbima Like, Korduna i Banije, pišu da je posle velikih žrtava Srba nikao ZAVNOH, u kojem rukovodeću ulogu imaju Hrvati, a oni ne mogu biti zastupnici srpskih interesa, da su Srbi u borbi, a da Hrvati vode ustanak.
U letku je između ostalog pisalo:
"Srbi! Pogledajte ko vas vodi. Otvorite oči. Ne budite slepi. Vi ste borci komunističke partije i njenog meštra, bravara, Tite. Vi vodite borbu za boljševizaciju zemlje u kojoj će opet vladati Hrvati... Srbi, zaboravimo sve što nas je ikada delilo, pružimo si bratsku ruku i krenimo zajednički napred.
9. septembra 1943. srpski četnici.”
Pripadnici ove grupe nisu bili četnici, na Kordunu četnici nikada nisu imali jako uporište. Ali kada je 1941. počeo otpor protiv NDH, u partizanskom pokretu na Kordunu samo 20 odsto boraca bili su članovi Komunističke partije. Kasnije se taj broj povećava.
Kordun je pre rata bio uporište samostalaca Svetozara Pribićevića, a Veljko Korać u toku rata traži istomišljenike na osnovu saradnje nekadašnjeg SDS-a i HSS-a. U jednom trenutku se čak povezuje sa bivšim članom HSS-a iz Karlovca i pričaju kako dalje.
Potpis "srpski četnici” stavila je četnička štamparija u Josipdolu, gde je letak odštampan, preko člana grupe Steva Kosanovića Jabučara i njegovih veza u Plaškom.
Odštampani leci bili su previše za one koji su ih napisali. Odmah su ih zakopali kod Vojnića, ali za letke je saznala partija.
Kada je Joca Eremić, koji je bio povezan sa ovom grupom, u aprilu 1944. shvatio da su razotkriveni, pobegao je, predao se Nemcima. Zatražio je da se stavi na čelo antikomunističkih pravoslavnih jedinica. Tako je u priču dospela i kolaboracija.
Kao reakcija na te vesti, ali i zbog straha od hapšenja, jedan odred partizana u Plaškom sa Stevom Kosanovićem Jabučarom na čelu dezertira i kasnije prilazi četnicima. To je već bilo dovoljno za presudu.
ZAVNOH - stvaranje socijalističke Hrvatske
Dok se grupa bori sa strahom od partije i hapšenja, oko njih se ruši svet i grmi istorija. U maju 1944. u Topuskom se održava treće zasedanje Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Hrvatske. ZAVNOH je postao zakonodavno i izvršno telo koje rukovodi narodnim odborima u celoj Hrvatskoj, čime se Hrvatska konstituisala kao država u sastavu buduće federalne Jugoslavije.
A junaci ove priče i tvorci letka, u leto 1944. osuđeni su na takozvanom Kordunaškom procesu u mestu Gornji Budački. Na suđenje su pozvani članovi partije i borci iz svih delova Korduna, govorilo se da je došao kraj "četničko špijunskoj grupi”. Narodni tužilac bio je najuticajniji srpski komunistički prvak Stanko Opačić Ćanica. Vodeći hrvatski komunisti Stevo Krajačić i Andrija Hebrang nisu bili na suđenju.
Na smrt su osuđeni Veljko Korać, Ilija Žegarac, Ljubo Vujičić, Milan Momčilović i Marko Mrkić, a još sedam osoba osuđeno je na višegodišnji prinudni rad i gubitak građanskih i političkih prava.
Nakon rata formira se Socijalistička Republika Hrvatska, kad je reč o Srbima, u nekim kotarima dopušta se da natpisi i pečati budu na ćirilici, osniva se Srpsko kulturno društvo "Prosvjeta”.
Međutim, ubrzo nakon toga dolazi do obračuna sa nekolicinom srpskih komunističkih prvaka u Hrvatskoj koji su se pobunili jer se ekonomski zapostavaljaju krajevi u kojima su živeli Srbi.
Srpski komunistički kadrovi, od kojih su neki bili i tužioci na Kordunaškom procesu, početkom pedesetih biće poslati na Goli otok pod optužbom da su izražavali prosovjetske stavove.
O Kordunaškom procesu u socijalističkoj Hrvatskoj i Jugoslaviji nije se mnogo govorilo. Najcelovitije je o tome pisao Čedomir Višnjić iz Srpskog kulturnog društva Prosvjeta iz Zagreba. Sada je njegova knjiga izdata i u Srbiji. Na predstavljanju u Beogradu bili su poznati srpski istoričari, ali i bivši jugoslovenski predsednik i srpski premijer Vojislav Koštunica.
Čedomir Višnjić zapisao je da je Srbima iz Hrvatske u dvadesetom veku presudio Drugi svetski rat - demografski, ekonomski i politički, a Kordunaški proces je jedan "fragment iz istorije nestajanja".
Pogledaj vesti o: Partizan
.jpg)
