Izvor: Večernje novosti, 19.Nov.2018, 17:39   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Zaboravljena grobnica 6.500 Srba na Gardošu

Veliko stratište logoraša pobijenih na Sajmištu do danas bez obeležja o tome čije seni tu počivaju SAMO pedesetak metara od spomenika Simona Hercla, dede rodonačelnika cionističkog pokreta Teodora Hercla, na Jevrejskom groblju na Gardošu, u Zemunu, leži zaboravljena masovna grobnica. U njoj počivaju posmrtni ostaci 6.500 Srba, mahom civila sa Kozare, i nešto manje partizana. Pored grobnice samo beli spomenik, koji je davnih dana podigao SUBNOR "žrtvama >> Pročitaj celu vest na sajtu Večernje novosti << fašističkog terora 1941-1945". Nigde table da je pored masovna grobnica, da su u pitanju srpski civili, da ih je bilo 6.500 i da su stradali u monstruoznom logoru na Starom sajmištu, koje već godinama čeka memorijal! - Na našem groblju nalaze se tri masovne grobnice - kaže Nenad Fogel, predsednik Jevrejske opštine Zemun. - Najveća je ova, u kojoj su ostaci Srba ubijenih ili umrlih na Sajmištu. Druge dve, manje, jesu muslimanska i masovna grobnica utopljenika. Pretpostavlja se da su u muslimanskoj ostaci mobilisanih pripadnika Handžar divizije, koji su umirali na putu za Istočni front, dok su utopljenici verovatno žrtve Novosadske racije, u kojoj su Mađari 1942. ubijene civile bacali u Dunav. Pošto su u dušegupkama ubijeni Jevreji, žene, deca i starci iz Judenlagera "Semlin", Staro sajmište 1942. dobija ime Prihvatni logor Zemun. Prema rečima prof. dr Milana Koljanina, tu internirana 31.972 zatočenika, od kojih je u logoru, ili neposredno po odvođenju, život izgubilo 10.636 ljudi - 13 dnevno! Od maja, a naročito tokom leta 1942, dovedeno je više hiljada zatočenika, prvo iz okupirane Srbije, a zatim i iz ustaške NDH. Od leta 1943. stigli su i zatočenici iz ostatka okupirane Jugoslavije, iz Grčke i Albanije. PROČITAJTE I: Obnavljaju zemunsku tvrđavu - Naročito veliki priliv nastao je posle nemačko-hrvatske vojne operacije na Kozari, u leto 1942, kada je ubijeno i internirano više desetina hiljada partizana i srpskih stanovnika sa ovog područja, uglavnom u Jasenovac i Staru Gradišku. Više hiljada muškaraca upućeno je u logor na Sajmištu radi slanja u nemačke konclogore i radne logore - kaže Koljanin.Pored grobnice je samo ovaj Spomenik žrtvama fašističkog terora 1941-1945. Na Sajmištu su vladali glad, bolesti i tortura, što stražara, što logorskih policajaca regrutovanih od samih zatočenika. Pomor eskalira u avgustu, kada je prosečno umiralo po 76 ljudi dnevno. Samo 22. avgusta umrlo je 340 ljudi! Po Koljaninovim rečima, leševe su zaprežnim kolima, noću, radnici Gradskog fizikata odvozili do groblja, gde su sahranjivani. U početku u masovne grobnice na Pravoslavnom i Katoličkom groblju, ali je brzo nestalo mesta, pa se prešlo na Jevrejsko. Odmah po oslobođenju Državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača formirala je Anketnu komisiju za ispitivanje zločina u logoru na Sajmištu, koja je na Jevrejskom groblju pronašla 6.500 žrtava.Ekshumacija srpskih žrtava na Jevrejskom groblju u Zemunu 1944. Tada je na ovu, masovnu grobnicu Srba, i to u samom srcu Srbije, pao zaborav. Ali ne odnose se svi narodi ovako prema svojoj istoriji. Do masovne grobnice ekipa "Novosti" stigla je tragajući za nedavnim napisom u izraelskom "Džerusalim postu", koji je plasirao tezu da koreni političkog cionizma i jevrejske države leže, ne u Parizu, Beču ili Poljskoj, već u Zemunu. A preteča je čuveni rabin Judi Ben Šlomo Haj Alkalaj. U svom delu "Čujte o Izraelu", objavljenom 1934. u Beogradu, rabin Alkalaj, kaže "Džerusalim post", pruža radikalnu interpretaciju dobro poznatih jevrejskih molitvi u kojima poziva na okupljanje "dece Izraela". On je, inače, venčao roditelje Teodora Hercla, Jakova i Žanetu, koji su zatim živeli u Budimpešti, gde se Teodor i rodio. Za života, otac cionizma nije obišao Zemun, ni grobove svojih babe i dede - Simona i Regine, koji su danas postali nezaobilazna stanica svih Jevreja koji posećuju Beograd. Nenad Fogel smatra da nije preterano reći da je u Zemunu postavljen kamen temeljac cionističkom pokretu. Alkalaj je bio rabin i za sefarde i za aškenaze, jer je tada postojala jedinstvena jevrejska opština. - Služio je u postojećoj sinagogi, a živeo u dvorišnoj kući, gde je bila i škola. Danas su tu stanovi otkupljeni tokom devedesetih. Družio se sa Simonom Herclom, Teodorovim dedom. Ni kuća Herclovih, u današnjoj Gundulićevoj ulici 17 (nekadašnja Apostelgase 253), više ne postoji. CIONIZAM ROĐEN U ZEMUNU Nenadov otac Danilo Fogel u knjizi o zemunskoj jevrejskoj zajednici objavio je da je rabin Alkalaj direktni preteča cionističke ideje da Jevreji moraju organizovati pokret za obnavljanje svoje domovine u Erec Izraelu. Pisao je o političkom preporodu jevrejstva, koji donosi versku, ekonomsku, moralnu i jezičku obnovu. Alkalaj je 1864. godine, između ostalog, objavio: "Naša sveta zemlja biće zemlja slobode; slobodni će biti svi stanovnici, bez obzira na veru i narodnost".Grob Simona Hercla, nezaobilazna stanica svih Jevreja - Ovoga su se držali svi pripadnici cionističke organizacije Hašomer Hacair, kojoj je pripadao i moj otac. Jevreji su se spremali da žive sa Arapima, dok prste nisu umešali Englezi - kaže Nenad Fogel. Alkalaj je objavio 53 knjige i publikacije, od kojih prve dve na ladinu, a ostale na hebrejskom. Zagovarao je povratak hebrejskog kao govornog jezika.Teodor HerclIdeje cionizma naišle su u Zemunu na plodno tlo, a jedan od najpoznatijih onovremenih cionista bio je mladi Aladar Polak, koji je sebe prozvao Radala. Njegova majka bila je Fani Hercl, sestra od strica Teodora Hercla. Kao oduševljeni cionista, Radala se zalagao za aktivan i borbeni odnos Jevreja, a protiv fatalističkog prepuštanja sudbini. Umro je u 25. godini. Pošto ga je Austrougarska mobilisala za Veliki rat, a nije hteo da se bori protiv Srba, mladić je gurnuo nogu pod voz. Rana se, međutim, inficirala i preminuo je od sepse. Ali bilo je i otpora širenju ovih ideja, pa su pojedini omladinci morali da kriju svoju pripadnost cionističkoj organizaciji. Posebno su se bojali tadašnjeg profesora gimnazije Bernara Kona, oca poznatog knjižara i izdavača Gece Kona. UTICAJ SRPSKIH USTANIKA NA Alkalajevu ideju o jedinstvu možda je uticalo dobro poznavanje Kabale, ali je teško zanemariti uticaj srpskih ustanika protiv Otomanskog carstva, koji je zahvatio područje oko Zemuna početkom 19. veka, konstatuju novinari "Džerusalim posta". Cionistički rad u Zemunu, kaže Fogel, manifestovao se preko kulturnih institucija, a kasnije i sportskih društava.
Pogledaj vesti o: Partizan

Nastavak na Večernje novosti...