Izvor: Politika, 04.Avg.2006, 12:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Zaboravljeni srpski grobovi u Francuskoj
Na vojnom groblju u gradiću Sen Mandrije, na jugu Francuske, nalaze se grobnice 22 srpska vojnika, za koje se gotovo 100 godina niko nije raspitivao
Specijalno za "Politiku"
od dopisnika Tanjuga
TULON, 3. avgusta – Na poluostrvu preko puta Tulona, na kojem je smešten gradić Sen Mandrije, nalazi se vojno groblje na kojem su pred kraj Prvog svetskog rata sahranjena 22 srpska vojnika. Groblje je smešteno na samom vrhu poluostrva, iznad ljupkog ribarskog gradića >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << koji je mondenski Pariz otkrio početkom 20. veka, dok još niko nije znao za Sen Trope.
Od Drugog svetskog rata nosi naziv Francusko-italijansko groblje, zbog 900 italijanskih vojnika poginulih u Francuskoj koji su ovde sahranjeni, baš kao što u Rimu postoji veliko vojno groblje na kojem se čuvaju posmrtni ostaci francuskih vojnika, iako su se borili na suprotnoj strani.
Vojna bolnica
Njegov izuzetan položaj dopušta retkim posetiocima da uživaju u pogledu na mediteransku obalu i brdo Faron, poznato po tome što je 1962. godine tu pokušan jedan od atentata na predsednika Šarla de Gola, zbog njegove odluke da Alžiru da nezavisnost.
Nije slučajno što se taj neuspeli atentat dogodio baš u okolini Tulona, jednoj od najvećih mediteranskih vojnih luka, u kojoj živi veliki broj bivših i sadašnjih vojnika. Na okolnim brežuljcima, na kojima vire krovovi kuća iz mediteranskog rastinja, nalazi se veći deo mornaričkog potencijala Francuske, uključujući i zalihe nafte za slučaj ratnih dejstava.
Zbog položaja izolovanog od kopna, na mestu današnjeg Sen Mandrijea je već u vreme Luja XIV postojao karantin za povratnike sa pohoda na istok. Pred kraj Prvog svetskog rata, tu je otvorena vojna bolnica, koja je radila sve do 1935. godine, kada je u Tulonu podignuta druga, veća.
U njoj su lečeni i srpski vojnici koje su, ranjene ili bolesne, najčešće od tifusa, Francuzi prevezli brodovima zajedno sa sopstvenim vojnicima koji su se borili, rame uz rame sa srpskom vojskom, na Solunskom frontu. U Sen Mandrije su stizali retki brodovi sa srpskim ranjenicima, jer su nemačke podmornice bile prilično efikasne u torpediranju savezničkih brodova.
Na vojnom groblju se nalaze spomen-obeležja 22 srpska vojnika koji su umrli od 1917. do 1919. godine.
Fernan Brijel, 75-godišnji pukovnik avijacije u penziji i opštinski savetnik u Sen Mandrijeu, objasnio je izveštaču Tanjuga da im se ni jedna od porodica ovih srpskih vojnika nikada nije obratila, što otvara pitanje da li njihove porodice uopšte znaju gde su umrli i sahranjeni ili im se, u ratnom vihoru, izgubio svaki trag.
Ovo pitanje je utoliko zanimljivije što do pre godinu dana ni vlasti u Srbiji nisu znale da ovo groblje postoji, kada je ambasada u Francuskoj prosledila informaciju ministarstvu za rad, zdravlje i socijalna pitanja.
Brijel kaže da je prošle godine, iz Tirane, na adresu opštine stiglo pismo porodice jedinog albanskog vojnika koji je sahranjen na ovom groblju, kao vojnik u italijanskoj vojsci. Njegovi potomci uspeli su da, gotovo 100 godina kasnije, preko italijanskih arhiva, uđu u trag mestu na kojem je sahranjen.
U ambasadi Srbije u Parizu, dopisniku Tanjuga je rečeno da je u toj oblasti na jugu Francuske nedavno otkriveno još jedno groblje iz Prvog svetskog rata na kojem je pronađeno desetak nadgrobnih ploča sa imenima palih srpskih vojnika.
Izjave na samrti
Na groblju u Sen Mandrijeu imena na grobnicama srpskih vojnika su ispisana onako kako se izgovaraju na francuskom, uz mnoštvo neizbežnih grešaka. To navodi na zaključak da su ta imena zabeležena na osnovu usmene izjave vojnika na samrti ili pak njihovih ratnih drugova sa kojima su ležali u bolnici.
Pored njihovih imena (u nekim slučajevima, zbog loše transkripcije imena, ovaj izveštač ostavlja mogućnost manjih varijacija u imenima), ispisani su i njihovi činovi i godina smrti: Tihomir Milosavljević (1919), Mihajlo Đurić (1918), Jovan Knežević (1918), Lazar Jevtić (1918), Čedomir Aksentijević (1918), Milivoj Stojković (1918), Jefta Kepić (1918), Čimanović (bez imena), Milojko Kostić (1919), Đuro Novaković (1918), Mitar Čormaš (1918), Vitrudit Skadrić (1918), Milutin Vujić (1918), Aleksandar Mihajlović (1918), Đordo Lekić (1918), Radojko Petrović (1918), Nikola Lukić (1918), Milivoj Filipović (1918), Milan Zvetičan (1917), Vladislav Stojković (1919), Veljko Miladinov (1919) i Živadin Dačić (1918).
Između srpskih i nadgrobnih ploča palih ruskih vojnika nalaze se i dva anonimna groba.
Ana Otašević
[objavljeno: 04.08.2006.]
.jpg)
