Izvor: Vostok.rs, 13.Avg.2018, 21:34 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Srbi u Crnoj Gori između jezičke većine i nacionalne manjine
U Crnoj Gori nema većine – ako su Srbi manjina, onda su i Crnogorci manjina, kaže za „Politiku” predsednica Matice srpske u Crnoj Gori Jelica Stojanović i potkrepljuje ovaj stav podacima prema kojima se, prema poslednjem popisu, čak 45 odsto građana izjasnilo da govore srpskim jezikom. Onih koji su rekli da je njihov jezik crnogorski je – 10 odsto manje. Dakle, ubedljiva većina u Crnoj Gori su oni koji govore srpskim jezikom.
I prema popisu, u ovoj državi, kako kaže sagovornica Politike, nijedno nacionalno opredeljenje ne prelazi onaj broj koji garantuje da je to većina i konstitutivni narod, odnosno nema više od 50 odsto ljudi koji su se izjasnili kao Crnogorci. „Bez obzira na sve ove činjenice, Srbi nemaju nikakva prava. U svemu važe prava političke većine”, ističe Jelica Stojanović.
Iako se o zabrinjavajućem položaju Srba u Crnoj Gori već dugo govori, u javnosti je pravi potres izazvala nedavna izjava patrijarha Irineja koji je status Srba u ovoj državi uporedio sa onim koji su imali u doba Nezavisne države Hrvatske.
Predsednik Crne Gore je odmah poručio da očekuje od patrijarha da demantuje svoju izjavu jer „niko normalan tako nešto ne može pomisliti, a kamoli izgovoriti”. Predsednik Nove srpske demokratije, najjače opozicione grupacije u crnogorskom parlamentu, Andrija Mandić, kaže za "Politiku" da patrijarh nije napravio ni najmanju grešku kada je iznosio tu ocenu.
„U okviru ove državice, situacija je dramatična. U Ustavu piše da je to građanska država i da su svi ravnopravni. Međutim, na posredan način, definisanjem crnogorskog jezika kao službenog, a srpskog, bosanskog, hrvatskog i albanskog kao jezika u službenoj upotrebi, zvanična Podgorica je Crnogorce definisala kao narod, dok su svi drugi manjina. Hrvatima, Albancima i Bosancima u potpunosti pripada status nacionalne manjine i oni ga prihvataju. Međutim, jedini problem i čitava igra je uperena protiv srpskog naroda, koji je i stvorio državu Crnu Goru. Jer Crnogorci su nacija postali tek 1945. godine”, objašnjava Mandić.
Prema njegovim rečima, sve istorijsko nasleđe nekadašnje Crne Gore, knjaževine i kraljevine, pripada srpskom narodu. I, kako kaže, sada novoformirana crnogorska nacija želi da uzme srpsko nasleđe i sve ono što je stvoreno u knjaževini i kraljevini Crnoj Gori, a pre toga u vremenu Crnojevića, Balšića i Nemanjića i da Srbe proglasi nacionalnom manjinom.
„Ovde je na delu zločin kojim se pokušava obrisati naša tradicija i istorija. Imamo mnogo nerazumnih ljudi, čak i pripadnika našeg naroda, koji to ne shvataju, ne prihvataju i kažu – srpska manjina u Crnoj Gori. Naši rođaci, koji su se konstituisali u crnogorsku naciju, pokušavaju da nas nasilno asimiluju i uzmu naše istorijsko nasleđe”, kaže Mandić. On ističe i da srpski narod u Crnoj Gori neće pristati na nasilnu asimilaciju i da će tražiti svoja prava u skladu sa međunarodnim standardima. Oni koji su na vlasti, kaže, imaju druge planove i od osamostaljenja pre 12 godina su uradili mnogo kako bi srpskoj zajednici naneli zlo.
I Jelica Stojanović se slaže da je kroz crnogorski ustav – u kome je napravljena veštačka razlika između termina službeni jezik i jezik u službenoj upotrebi – isforsiran crnogorski jezik. „Razlika između termina službeni jezik i jezik u službenoj upotrebi ne postoji. U stvari, službena upotreba bi trebalo da podrazumeva sve. Onome što je pokriveno nazivom službeni jezik, a to je crnogorski pripada sve, a onome što je ’u službenoj upotrebi’ oduzeta su sva prava. Između ostalog, srpskom jeziku”, objašnjava naša sagovornica i dodaje da su na taj način izjednačeni srpski i hrvatski jezik, kojim govori svega 0,40 procenata žitelja Crne Gore.
Prema njenim rečima, Srba su diskriminisani po jeziku, ali i u korišćenju svog vekovnog pisma, ćirilice, takođe i na verskoj osnovi, ali i u egzistencijalnom pogledu. „Deset do petnaest puta je manje onih koji su se u državnim strukturama i organima izjasnili kao Srbi, od onih koji su se izjasnili kao Crnogorci. U Crnoj Gori nema nijednog sudije Ustavnog, Višeg ili Apelacionog suda da se nacionalno izjašnjava kao Srbin. Nema nijednog direktora osnovne, srednje škole ili vrtića da se nacionalno izjašnjava kao Srbin. U Ministarstvu prosvete i nauke, prema poslednjim podacima od pre pet-šest godina kada je bilo zaposleno 70 lica, 55 su bili Crnogorci, a šest Srbi”, priča Jelica Stojanović.
Kao primer diskriminacije, ona navodi i da od otvaranja odseka za crnogorski jezik niko sa diplomom srpskog jezika ne može da dobije posao u školi. „Naša Matica srpska nikada nije dobila pomoć od države Crne Gore, iako je od osnivanja imala oko 500 različitih događaja. U svom članstvu imamo oko 80 doktora nauka, magistara, univerzitetskih profesora i književnika. Ali za državu Crnu Goru i za javni medijski servis – kao da ne postojimo. Istovremeno, Matica crnogorska je na budžetu Crne Gore”, objašnjava naša sagovornica.
Prema rečima Andrije Mandića, dobro u Crnoj Gori je da „među rođacima Srbima i Crnogorcima” nije došlo do sukoba, da nije pala ni kap krvi. To, kaže, daje šansu da se pronađu rešenja koja će počivati na istini i uvažavanju srpske tradicije i prošlosti.
Jelena Cerovina, Politika
.jpg)
