Izvor: Blic, 23.Jan.2003, 13:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Priča o skrivenim svetovima sna
Priča o skrivenim svetovima sna
Da nema vetra, pauci bi nebo premrežili - narodna je poslovica koju su voleli srpski nadrealisti, citirana u katalogu izložbe 'Nemoguće…' autora, prof. Milanke Todić. Upravo jednom vrstom vetra koji povremeno produva naše muzeje i galerije, smatra se ova izložba u Muzeju primenjene umetnosti proglašena za 'kulturni događaj godine'.
Jedna definicija nadrealizma glasi da je nadrealizam diktat misli u odsustvu svake kontrole koju >> Pročitaj celu vest na sajtu Blic << bi vršio razum. Koja zajednička misao povezuje nadrealiste?
- Nadrealizam nije hteo da bude samo još jedan 'izam'. Nadrealisti insistiraju na odbacivanju tradicije građanskog društva. Nadrealizam je revolucionaran na početku prošlog veka, jer nasuprot ideologiji racionalnog insistira na iracionalnom i podsvesnom. Nadrealisti veruju da se kroz kreativne mogućnosti pojedinca može upoznati onostrano. Upravo fotografija Nikole Vuča pod nazivom 'Zadržano bekstvo nadstvarnosti' uvodi čitaoca u skrivene svetove sna i fikcije. Iz kojeg razloga, maltene istih godina kad u Francuskoj, nadrealizam biva promovisan i u siromašnoj Srbiji? (Nije li u pitanju ipak samo 'ludovanje' umetnika koji su budući solidnog materijalnog statusa imali priliku da budu upućeni u evropske trendove?)
- Oduvek su kritičari prebacivali nadrealistima infantilizam i kosmopolitizam, ali treba imati u vidu da su oni pripadali generaciji intelektualaca koji su već svoje gimnazijske lekcije učili u Francuskoj, zajedno sa stotinama druge srpske dece. Kao mladi i obrazovani ljudi oni su pratili književne časopise, ali i umetničke izložbe i fim, a po povratku u Beograd nastavili su sa istim interesovanjima. Zbog čega ali na letošnjoj izložbi nadrealistizma u Parizu, srpski nije ni spomenut?
-Ipak, hronologija nadrealizma, u pariskom katalogu, nije propustila da spomene ovdašnji časopis 'Nadrealizam danas i ovde' iz 1931/32. godine. Osim toga, tek je sa izložbom 'Nemoguće' u Muzeju primenjene umetnosti u Beogradu postavljen celovitiji pregled raznorodnih aktivnosti srpskih nadrealista. Do sada je korpus domaćeg nadrealizma fragmentarno predstavljen najpre na izložbi u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu 1969, a početkom 90-tih godina su organizovane i pojedinažne izložbe posvećene radovima Nikole Vuča i Vana Živadinovića Bora, kao i velikom i dragocenom Legatu Ševe i Marka Ristića. Najpre treba ovde sistematizovati znanja o pojedinim pokretima avangarde da bi se, sa više sigurnosti, oni mogli pozicionirati u opštim tokovima istorije umetnosti.
Osim toga što je izložba omaž stogodišnjici rođenja Marka Ristića, Nikole Vuča i Milana Dedinca, u čemu su adrealisti danas aktuelni?
- Umetnost srpskih nadrealista bila je multimedijalna, zainteresovana za inovaciju i eksperiment, za nove medije, na primer, fotografija, fotomontaža i film. Za koje tehničke inovacije i vizije bi se danas moglo reći da vuku korene iz nadrealizma?
- Posebno tehnologija savremenih reklama rado poseže za iskustvima nadrealizma u kojima su centralno mesto zauzimali neočekivani sudari razližitih realnosti, kao čuveni susret kišobrana i šivaće mašine na stolu za seciranje. Ima li u nazivu 'Nemoguje' još neke asocijacije ili simbolike?
- Branko Aleksić, veliki poznavalac nadrealizma, smatra da se tu može prepoznati i Heraklitov stav: 'Ako se ne nadaš, nećeš se nikada sresti sa neočekivanim, koje je neispitano i koje je u nemogućem.' Almanah donosi anketu naslovljenu 'čeljust dijalektike' čija se pitanja mahom odnose na misao i ljubav. Šta nam ona otkriva?
- Jedna od parola nadrealista glasila je:'Ako verujete u ljubav onda verujete i u nadrealizam.' Je li bilo i nekih nesavladivih prepreka?
- Nisam dobila dozvolu da pregledam prepisku Koče Popovića iz 30-ih godina prošlog veka koja se čuva u Istorijskom arhivu grada Beograda. Osim toga, Muzej savremene umetnosti u Beogradu nije dozvolio da se prenesu u 'Nemoguće' dela sa stalne postavke. Izuzetak je samo Noeva slika 'Priviđenje u dimu', jer je ona bila neophodna za instalaciju izložbe koja je delimično citat prvog javnog nastupa nadrealista u Umetničkom paviljonu 'Cvijeta Zuzorić' održanog 1932. godine. Na izložbi u MPU otkrili ste javnosti prvi put fotografsku zaostavštinu Nikole Vuča o kojoj ste vi prvi i pisali u vašoj doktorskoj disertaciji 1989. Ima li nečeg što znate da postoji, ali ne znate gde?
- Pouzdano znam da je sačuvana prepiska Breton - Ristić, ali je nisam videla, kao i mnoga druga pisma koja su francuski nadrealisti godinama slali na beogradske adrese Marka Ristića. Verujem da se i dvadeset pet Noevih slika sa izložbe u 'Cvijeti Zuzorić' jednom mogu sasvim neočekivano pojaviti iz nemogućeg.
Milena Marjanović
.jpg)
