Izvor: Radio Televizija Vojvodine, 12.Sep.2018, 10:32   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Na Brankovom kolu "Srpske narodne pesme u Vojvodini staroj"

U okviru ciklusa "Nematerijalno kulturno nasleđe" na 47. Brankovom kolu, u Muzeju Vojvodine u Novom Sadu, pred mnogobrojnom publikom,izveden je program "Srpska narodna pesma u Vojvodini staroj". Učestvovali su Vesna Dimić i Miodrag Miša Blizanac – vokalni solisti, Mića Janković –solista na harmonici i Maksim Mudrinić, gajdaš.

Sintagma "Vojvodina stara" potiče iz pesme Veljka Petrovića, "Vojvodino stara, zar ti nemaš stida", koja je objavljena 1910. godine,  naglasio >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio Televizija Vojvodine << je moderator programa Dejan Tomić, koja govori o stanju i poziciji Srba u Ugarskoj.

Tomić  je citirao Jašu Tomića: "Mi Srbi u Ugarskoj stojimo na granici između Istoka i Zapada, na najopasnijoj tačci. O nas se biju talasi tuđih običaja, tuđih osobina, tuđeg duha. Stoga, ne dajmo se! Čuvamo svoje, to svoje u svom duhu razvijajmo negovanjem srpskog duha, srpskih osobina, srpskih pesama, srpske svirke, negovanjem srpske kulture, kao i negovanjem slovenske kulture uzajamnosti, jer nam je slovenska kultura najbliža".

Na ovom nesvakidašnjem programu 47. Brankovog kola, čiji veći deo obilovao je koncertnim izvođenjem muzičke baštine, čuli su se spletovi srpskih narodnih pesma iz Vojvodine stare. To su na srpskom jeziku pesme ljubavne, porodične, svatovske, počašice, to jest vinske, takozvane anakreonske – pesme uz vino, zdravičarske, zavičajne, rodoljubive, težačke (radne), dečije, tužbalice (zapevke),  verske i hrišćanske-pravoslavne,te astalske koje su odraz guslarske tradicije i podsećaju na događaje iz srpske prošlosti. Zatim, izvedene su stare šalajke, poskočice i bećarci, naročito uz gajde, uz isticanje pesničke i književne lepote tekstova.

Potom su usledile pesme u kolu,odnosno igre:  đurđevica, lidana, todore, logovac, rukavice s prstima, divna-divna, banatski mađarac, šantavi mađarac, rokoko, kisel-vode, kelruj, srdim se dušo, sremsko kolo sa pevanjem „Sedi Ćiro“, banaćansko kolo itd...

Komponovalo se na stihove Nikanora Grujića, Jovana Subotića, Đorđa Maletića,  Vase Živkovića, Branka Radičevića, Zmaja, Đure Jakšića, Mite Popovića, Drage Dejanović, Jovana Grčića Milenka,  a naročito Milorada Petrovića Seljančice. Muziku Vojvodine stare stvarali su Dimitrije Mita Orešković, Nikola Ćurković, Kornelije Stanković, Jovan Paču, Mita Topalović, Isidor Bajić, te među najproduktivnijima Marko Nešić, dr Jova Popović, Andrija Ostojić i Milorad Ristić, Lazar Laka  Zlatojević, Spasoje Tomić, Stevan Bačić Trnda i brojni anonimni stvaraoci u drugoj polovini devetnaestog veka i s početka dvadesetog.

Te pesme zapisane su u brojnim rukopisnim i štampanim pesmaricama, pa su ih često stavljali u kontekst hrvatske muzičke baštine. Zbog toga je protestvovao Teodor Pavlović, jedan od začetnika srpskog novinarstva.U svom „Srbskom Narodnom Listu“, u Pešti, 9. aprila 1842 godine objavio je protest zbog objavljivanja knjige pod nazivom „Tamburaši ilirski“, i pita: „Zašto su ilirski kada su te pesme sve do jedne čisto i prave srpske pesme! Ta nije li dosta žalosti, braćo, što nam vi bratskom rukom ta mila čeda naša srbska nebratski u rimsko odelo oblačite.“ Rimsko odelo je ustvari latinica kojom je ova pesmarica štampana u tadašnjem Oseku.

Tomić je naveo da su Srbi na celom Balkanu skloni lokalnim nazivima svoje baštine, ispuštajući pridev srpski, pa tako pesme na terenu Like nisu srpske nego ličke, na Kordunu – kordunaške, na Baniji – Banijske, bez prideva srpski, čime se otvara mogućnost drugima da sve to prisvajaju.  U Bosni mnoge stare srpske pesme nazivaju se sevdalinkama, a postoje jasni dokazi o poreklu i teksta i muzike. Ili pesme iz Južne Srbije, danas Makedonije, do Balkanskih ratova nazivane su srpskim.

On je ukazao otimanje srpske baštine oličene u ojkači i bećarcu od strane Hrvatske. Nedavni skandal povodom zabranjivanja "Festivala ojkače" u Petrinji jasno govori da Hrvati ne žele i ne prihvataju tu vrstu vekovnog pevanja kao svoje pevanje bez obzira što je država Hrvatska, kao vrstu ratnog plena, prisvojila i zgrabila ojkanje (ojkaču) i lažno upisala na listu Uneska kao svoju.

"Pokazalo se da Hrvatska nije u stanju da održava ovaj važan element nematerijalnog kulturnog nasleđa, čime nema životni osnov da opravda upis ojkače u Unesku kao svoju baštinu.  Bio je to čist autogol Hrvatske kada se odlučila na takav, neodrživ, potez, kako je pre nekoliko godina, povodom vesti o upisu ojkanja na listu Uneska", izjavio Nenad Grujičić, predsednik Brankovog kola.  Ojkača danas punim plućima živi, najviše, u Vojvodini, a potom u Beogradu i drugim delovima Srbije.

Na osnovu svoga posvećeničkog istraživanja i iskustva kao višedecenijski urednik na RTV Novi Sad, Tomić je izneo mnogo novih i manje poznatih detalja na ovu temu. Ukazao je na cenzurisanje  ovih pesama i srpske tradicije sa talasa radio-stanica i drugih medija proteklih decenija. Dok su na Radio Novom Sadu drugi bili maksimalno poštovani i negovani kao manjinske kulture, i njihove pesme bile u apsolutnom obliku prisutne i afirmisane, srpska baština u Vojvodini, pevačka i druga, bila je sklanjana u stranu.  Tako je bilo i na drugim radio-stanicama prethodne Jugoslavije, i uopšte u zvaničnim institucionalnim centrima kulture.

On je ukazao je na potrebu štampanja obnovljenih i novih pesmarica sa potpunim pregledom srpskih narodnih pesama Vojvodine stare,  neprocenjivog blaga srpskog duhovnog nasleđa na ovom prostoru, čime bi se otklonio veliki nedostatak  u ovoj oblasti i kulturi uopšte, ali i u sferi prosvete i obrazovanja. Tako bi  novim generacijama bilo dato na uvid i upotrebu ono što je namerno gurano u stranu i stvaralo velike diskontinuitete srpske kulture i života.  Nakon mnogih diskontinuiteta u dvadesetom veku, koji su uništili žile kucavice  srpske kulture, postoji potreba da se u javni život vrate i iznesu duhovne vrednosti bez kojih ne možemo govoriti o punoći i totalitetu svog kulturnog i nacionalnog identiteta.

Nastavak na Radio Televizija Vojvodine...