Izvor: Vostok.rs, 11.Jul.2021, 10:13
Čekrčići bedem neprobojni
Priredio kontraadmiral Boško Antić
Prema popisu stanovništva 1991. godine u opštini Visoko bilo je 7.471 Srba (16,18%). Radi poređenja treba navesti da je 1971. godine bilo 20.18%,a 1981. godine 16,80%. Istovremeno je 1991. godine bilo 1.464 Jugoslovena (3,17%) i to su u najvećem broju, ako ne i u celini, bili Srbi. Prema popisu stanovništva 1991. godine u Mesnoj zajednici Čekrčići (sela Čekrčići, Dolipolje, Kuta, Vrela, Krčevine i Kopači) živelo je 1.019. stanovnika, od toga 894 Srba, 98 muslimana, 12 Hrvata, 10 Jugoslovena i 5 ostalih). Selo Čekrčići je imalo 309 stanovnika, od čega 299 Srba, 5 muslimana, 4 Hrvata i 1 Jugoslovena. Dolipolje je imalo 259 stanovnika, od čega 216 Srba, 37 muslimana i 6 Jugoslovena. Vrela su imala 367 stanovnika, od čega 305 Srba, 47 muslimana, 8 Hrvata, 2 Jugoslovena i ostalih 1. Kopači si imali 84 stanovnika, od čega 74 Srba, 9 muslimana i 1 Jugoslovena.
Važno je navesti i nacionalni sastav stanovništva nama susednih sela, koja su pripadala opštini Ilijaš, ali su sa selom Čekrčići prestavljali jednu nedeljivu celinu. Tako u Ljubnićima ima 675 Srba od 694 stanovika, u Kadarićima 307 Srba od 445 stanovnika, Balibegovićima 217 Srba od 218 stanovnika, Banjer 11 Srba od 19 stanovnika, Lješevo 249 Srba od 1.045 stanovnika, Podlugovi 1.185 Srba od 1.448 stanovnika, Sovrle 573 Srba od 775 stanovnika...
Dakle, sva navedena sela na levoj obali Bosne bila su srpska, predstavljala su jednu nerazdvojivu celinu po svim elementima koji obeležavaju zajednički život.
NA BRANIKU RODNOG PRAGA
Nakon rata u Sloveniji i Hrvatskoj na red je došla Bosna i Hercegovina. Cilj je bio odseći Srbe od matične države i stvoriti granicu na Drini. Ustaše su prvo u Kupresu ubijali sve što je srpsko, a onda je došao krvavi Vaskrs 1992. godine, kada je ubijen srpski svat u Sarajevu. Mimo volje srpskog naroda rat je započeo već početkom maja. JNA nije sprečila krvoproliće, pa se srpski narod samoorganizovao i već 12. maja 1992. godine formirana je Vojska i Glavni štab. Komandant je postao general-major Ratko Mladić.
Donešena je odluka o izdvajanju opštine Ilijaš iz grada Sarajeva i udruživanju sa opštinama Han Pijesak, Sokolac, Pale i drugim u Srpsku autonomnu oblast Romanija. Opštini Ilijaš su se priključila mnoga sela iz opštine Vareš, a selo Čekrčići, koje je imalo svoju mesnu zajednicu, je od samog početka ratnih dejstava tretirano kao sastavni deo opštine Ilijaš.
Srpski narod se ujedinio jer je osetio da mu preti velika tragedija, srpski narod se odazvao na poziv za odbranu i spremno dočekao odluku o opštoj mobilizaciji.
Srpski narod se odazvao na mobilizaciju i odbranu rodnog praga. U Ilijašu je u okviru Srpske demokratske stranke pristupljeno organizaciji civilne zaštite, a opštinsi odbor ove stranke je formirao menee štabove civilne zaštite, koji su kasnije preimenovani u krizne štabove koji su preuzeli odgovornost oko organizovanja naroda.
Nakon Odluke Predsedništva Republike Srpske broj 03-11/92 od 15.04.1992. godine o proglašenju neposredne ratne opasnosti i Odluke broj 04/398/92 od 20.05.1992. godine o opštoj mobilizaciji svih vojnih obveznika na teritoriji Republike Srpske, upućeni su pozivi po mesnim zajednicama. Krizni štab Srpske demokratske stranke Ilijaš organiizvao je i Srbe u opštinama Visoko o Breza, pa su u mesnoj zajednici Čekrčići upućeni pozivi za mobilizaciju 389 vojnih obveznika.
RAT JE POČEO
Jasno je bilo da se priprema napad na srpske teritorije i 3. maja 1992. godine muslimani su napali područje opštine Ilijaš. Toga dana muslimanska artiljerija iz pravca Visokog i Breze desjstvovala je po gradu Ilijašu, selima Mrakovo i Sovrle, posebno po Ljubnićima i Čekrčićima. Potom je sledio pešadijski napad na srpske položaje na celoj liniji odbrane, od Usijele do Dobranjskog brda - Čekrčići, Ljubnići i Odžak. Braneći svoja sela iznad Ljubnića je poginulo devet srpskih boraca: Bilal Ilije Petar, Gavrić Milinka Ilija, Bujak Rajka Tihomir, Bukarac Boška Radomir, Rosuljaš Milana Rade, Todorović Ljube Velimir, Todorović Krste Luka, Todorović Nedeljka Todor i Radić Mirka Srđan.
Selo Dobro je zapaljeno i opljačkano. Muslimani su pretreli ozbiljne gubitke i na njihovu inicijativu u 18.00 časova postignut je sporazum u zaustavljanju neprijateljstava, a kao i obično oni se tog sporazuma nisu pridržavali i narednih dana su nastavili sa oružanim provokacijama.
Ovaj dan je dan početka rata na teritoriji opštine Ilijaš, čiji je sastavni deo već bila mesna zajednica Čekrčići.
Sa Ulukovca, iznad Kule Banjera, gde je bila locirana muslimanska artiljerije, širi se pogled na Čekrčiće kao na dlanu. Isto tako, sa Visočice koja je neposredno uznad grada Visoko vidi se cela srpska linija odbrane od Čekrčića do krajnjeg dela u Kralupima prema Ratkovićima i Oraovcu, te Stijeni, gde se završava linija odbrane na levoj strani na spoju sa Iliđanskom brigadom. Sa ovih objekata bilo je moguće neposredno gađanje iz muslimanska artiljerije. S obzirom na ovakav nepovoljan raspored objekata za srpsku stranu i njihovu blizinu, svaki deo ove teritorije bio je u dometu muslimanskoj artiljeriji (minobacačima 82 mm i 120 mm, haubicama, tenkovima, višecevnim bacačima raketa, PAM-ovima, boforsima), a dobar deo i snajperima. Samo od snajpera je poginuo 41 borac. Muslimanska artiljerija je gađala svaki deo srpske teritorije. Pored vojnih objekata, gađani su i civilni objekti.
I srpska strana je imala izrazito povoljne objekte, a u rejonu odbrane 3. pešadijskog bataljona to je bio Strmac kome je grad Visoko i njegova dubina u vidiku kao na dlanu, a posebno što je vrlo blizu Visokog. U slučajevima napada muslimanske artiljerije po naseljenim mestima, Srbi bi je jedino mogli ućutkati tako što bi svojom artiljerijom uzvratili po gradovima Visoko i Breza.
Na ovom delu zone odbrane Ilijaške brigade srpska odbrana nije imala uopšte svoju dubinu. Pored prve linije odbrane nije bilo prostora za postavljanje druge i eventualno treće linije rovova. I pored takvih okolnosti dobar broj stanovnika je ostao u Čekrčićima, najugroženijem selu u ovom ratu. U Čekrčičima nije bio dovoljan ni broj boraca da bi mogli praviti smene u rovovima. Borci su i po dva meseca neprekidno bili u rovu. Borci su zbog toga svoje rovove uređivali oblažuči ih lamperijom, dovlačili kauče i televizore, dod rovova su pravili vikendice.
Postavlja se pitanje kako je ovakva teritorija mogla ostati odbranjena i kako muslimani nisu uspevali, i pored brojnih napada, da je probiju.
Srpski borci su tada govorili da je njihivo osnovno geslo: «Za krst časni i slobodu zlatnu». To je dalo snagu srpskim borcima, braneći svoju zemlju i svoja ognjišta Stali su ispred svojih porodica, dece, staraca, bolesnih i nejakih kao čvrst i neprobojan bedem. U njih je verovalo celokupno stanovništvo i ostalo sa njima.
Početkom maja 1992. godine bivša kasarna "Ahmed Fetahagić" u Visokom, pretvorena je u pravi koncentracioni logor u kome su zatvarani i mučeni pripadnici srpske nacionalnosti iz Visokog i okolnih sela, posebno podvisočkih. Potresne su priće ovih zatvorenika, objavljene u knjizi "Muslimanski logor Visoko 1992.1993 (Dnevnik i kazivanja logiraša". Neki od njih su putem razmene prešli na srpsku teritoriju, neki su odvedeni u Zenicu, a neki su poput Svetomira Vujisića, muža naše kume Tomislavke, ispustili dušu nakon strahovitih mučenja. Ukupno je zatvoreno 409, od čega 28 žena. Bili su to Srbi iz Visokog, Kule Banjera i podvisočkih sela koje su muslimani zarobili. Na čelu mučitenja bio je Hajrudin Halilovioć, brat komandanta mislimanske Patriotske lige Sefera Halilovića.
NA PRVOJ LINIJI SRPSKOG ILIJAŠA
Naredbom je 20. maja 1992. godine formirana Prva srpska ilijaška brigada, čiji je prvi komandant kapetan prve klase Marko Kopanja. Brigada je pod svojom kontrolom držala i s. Čekrčići i Donje Kopače, koji su pripadali opštini Visoko. Naredbom od 20. avgusta 1992. godine u sastav brigade je ušlo šest bataljona, me|u njima kao Treći pešadijski bataljon bio je bataljon formiran od boraca Ljubnića, Čekrčića i Kadarića. Na kraju 1992. godine brigada je imala 3.280 boraca, da bi na kraju narasla na 6.350 boraca, koji su branili front dužine 140 kilometara.
Još u decembru 1991. godine formiran je krizni štab Srpske demokratske stranke Visoko, koji je i doprineo da se Odred Čekrčići odmah uključio u Ilijašku brigadu. U istom mesecu formiran je i Krizni štab Mesne zajedice Čekrčići. U januaru 1992. godine formirano je pet vodova (sa ukupno 150 ljudi), uz odelenje minobacača i puškomutraljeza. Oko 20. januaru formiran je Centar veze u Domu, koji je pokrivao opštinu Visoko, koji je održavao vezu sa kasarnom u Visokom, Ljubnićima. Kralupima, Gradom na Visočici, Pučištima, Donjom Zimčom, Radovljem, Paljikama, Dobrinjem, Lužnicom, Podvinjcima, Kula Banjerom, Mulićima, Topuzovim Poljem, Biskupućima i Odžakom, a nešto kasnije i sa Ilijašom. Uspostavljanje ove veze omogućio je konandant kasarne u Visokom major Jovan Bartula, te kapenjtan prve klase Gorančić Momir i kapetan Zebić.
U februaru 1992. godine formirani Odred je zaposeo linije odbrane:
- 1. pešadijska četa je posela liniju Dobrici- Kopači- most na autoputu;
- 2. pešadijska četa je zaposela liniju Kuta - Usijela - Počivala;
- 3. pešadijska četa je zauzela liniju Počivala - Čečavka, preko Krčevina do 10. aprila 1992, a do tada Počivala - Vis - Ikine ravni - Kandića kuće.
Do 10.04.1992. godine komandant odreda bio je Slavomir Tatarević, a njegov zamenik Mirić Velibor. Od 10.04.1992. godine komandant Odreda je Mirić Arsenija Nenad.
Odred je samostalno delovao, a 1. juna je čvršće uvezan sa ilijaškom brigadom, koja je formirana 20. maja 1992. godine pod imenom Prva srpska Ilijaška brigada.
ILIJAŠKO "RATIŠTE"
Ilijaško "Ratište" bilo je teško i specifično, posebno njegov ravničarski deo. Po površini je relativno malo, ali mu je dužina 20 kilometara, a širina od 3 do 10 kiklometara. Najteže je bilo u području sela Čekrčići. Sa svih strana je bila neprijateljska teritorija na kojoj se stalno nalazilo preko 30.000 vojnika. Dominantni zemljišni objekti bili su pod kontrolom muslimana, dominirali su nad ratištem i nad komuniakcijama Visoko-Ilijaš i Semizovac-Olovo. Sa Očevlja, iznad same Breze, se celo ratište vidi kao na dlanu, a sa Kule Banjer (na Ulukovcu je bila muslimanska artiljerija) širi se pogled na Čekrčiće. Neposredno iznad Visokog je Visočica, sa koje se vide sve srpske linije odbrane, od Čekrčića do Stijena. Svaki deo ovog ratišta bio je u dometu muslimanske artiljerije, a Čekrčići i snajperista. Bili su to srpski Termopili.
Do reorganizacije je došlo na osnovu naredbe komandanta Prve srpske ilijaške brigade broj 05/17-1 od 18. juna 1992. godine kada je izvršeno ukrupnjavanje jedinica spajanjem u bataljone, a naredbom komandanta Prve srpske ilijaške brigade broj 05/86-1 od 20. 08.1992. godine brigada je reorganizovana u Ilijašku laku pešadijsku brigadu, u čiji 3. pešadijski bataljon je 01.09.1992. godine ušao Odred "Čekrčiči".
Linija odbrane koju je držao Odred "Čekrčići" bila je linija odbrane brigade na pravcu prema Visokom, sa koje je Ilijaška laka pešadijska brigada nastavila rat.
Iz knjige Svjedoci govore – ratni zločini nad Srbima opštine Visoko (1992-1995)»
Linija odbrane Ilijaške brigade uspostvljena 15. decembra 1992. godine bila je:
Gajine - Ajdanovići - Malinovac - Krivajevići - Motike . Kopitovac - Borak - Nišići - Zlotege - k.960 - Buljetovina - Perkovići - Erići - Bunjevci - Čamovine - k-1034 - Ljevaci - Krst - Grubanovići (k.1112) - Brezac - tt 1063 - Krčevine - k.1003 . Šikuljski gaj - Žižci - Karići - Rokoč - Bukva - Blaža - Kraguljac - k. 986 - Gavrići - Okruglica - Kolonija - Karačići - Glavica (tt 1059) - Kunosići - Lađevići - Curak - Budraže - Srednje - Bokšići - Bečirovac - Dubovo - tt 927 - Kremeš (tt 811) - Donja Ljubina - Vranjak - Nebočaj . Donja Vogošća- levom obalom r. Bosne - donji most na r. Bosni u Malešićima - k.555 - tt 535 - GrebeNac - MIK - most na r- Misoči kod Mlina - kasarna Misoča - Karašnica - Bogdanovići - Pavlovići - gaj (k.471) . potok Gnionica - Vis (Kostrača) - Kostrača - Sovre - Trnovača - INA - Kapica - Borovi - Plana - Zajezda- Vratnica - Donji Kopači- stari most na r. Bosni - Tuk - Usijela - Prijeko - Počivala - tt 670 - k.715 - k.700 - tt 751 (Dobranjsko brdo) - Mandino brdo - Hrastić - k. 683 - Ciganija - Višegrad - tt 744 - Dragača - Trešnjica (k.783) . Visovac (tt 731) . Vrhovi (tt 814) - k. 829 - Paljevo - Orlovača (tt 815) - k. 675 - tt 538 - Donja Vogošća.
S obzirom da je teritorija opštine Ilijaš, koja je bila zona odgovornosti ove brigade, mirovnim sporazumom u Dejtonu predata Muslimansko-hrvatskoj federaciji, brigada se zajedno sa stanovništvom povukla sa teritorije. Sa svojim porodicama otišli su i borci brigade, tako da je 4. februara 1996. gdoine brigada rasformirana, a njena dokumentacija prenešena u Mokro, a potom u Višegrad. Brigada je zvanično ukinuta 30. marta 1996. godine, a njene tradicije nastavlja 709. brigada u Višegradu.
Brigada je Ukazom predsednika Republike Srpske broj 01-21-133 od 28.06.1993. godine odlikovana ORDENOM NEMANjIĆA, kao prva i jedina u Sarajevsko-romanijskom korpusu. U brigadi je odlikovano ukupno 392 borca, nažalost najviše posmrtno. Braneći svoj zemlju poginuo je 531 borac (Prilog broj ), a teže ili lakše ranjeno oko 2.000 boraca.
Početkom rata je u selu Čekrčići sahranjeno sedam poginulih boraca po noći, bez prisustva sveštenika i uz najmanji broj prisutnih, a sve zbog stalnih ratnih dejstava. Ovo je bio i najteži deo ilijaškog “ratišta”, tako da do kraja rata u ovom groblju više nije sahranjen ni jedan borac.
VAŽNIJI DOGAĐAJI
NAPAD ZA NAPADOM
Posle napada na Čekrčiće i Ljubniće 3. maja 1992. godine, čime je i počeo napad na ove srpske krajeve, značajniji događaji su:
16.06.1992. - Posle izvršenihh zločina na Čemernu (ubijen 21 borac i devet civila) i Misoči (pobijena poroduca Rosuljaš), na teritiriju opštine Ilijaš izvršen je snažan kombinovani artiljerijsko-pešadijski napad iz Visokog i Breze. Pešadijski napad je bio naročito jak na liniji Čekrčići - Ratkovci - Bioča, ali je napad odbijen uz nanošenje neprijatelju velikih guibitaka.
Tih dana stanovništvi Podvisočkih sela doživeli su pogrom.
U Hlapčevićima, uglavnom muslimanskom selu sa veoma malo hrišćanskog stanovništva (Hrvata 2, muslimana 612, Srba 19), javna egzekucija Srba ovog sela izvršena je 20. juna 1992. u centru sela, gde su prisilno dovedeni iz svojih kuća. Ubistva dovedenih Srba izvršili su, u prisustvu i uz aplauze lokalnog muslimanskog stanovništva, bliski rođaci posmatrača, pripadnici Armije BiH, uglavnom iz ovog i susednih muslimanskih sela. Imovina pobijenih i preostalih, prognanih Srba sela Hlapčevići je opljačkana, a ono što pljačkaši, takođe lokalni muslimani, nisu mogli da odnesu, spaljeno je i razoreno. O tom gnusnom činu ubistva, uz aplauze bivših komšija, egzekutora i njihovih najbližih rođaka, roditelja, žena i dece, svedoče dva čoveka, žrtve muslimanske egzekucije, koji su i pored više prostrelnih rana ipak preživeli streljanje.
Žrtve: 1) Danica (Obren) Damjanović, 1940. i njen suprug 2) Slavko (Jeremija) Damjanović, 1935; 3) Dušanka (Miloš) Brajić-Ristić, 1945. njen sin 4) Željko (Neđo) Ristić, 1966; 5) Neđo (Miloš) Masal, 1947; 6) Dušanka Masal.
U Kološićima je izvršen surov zločin nad tri generacije poznate i ugledne porodice Vukovića u ovom pretežno muslimanskom selu, opštine Visoko (muslimana 309, Srba 165), desio se 20. juna 1992. u 14.30 časova. U zločinu izvršenom pretežno iz lakog pešadijskog automatskog oružja za nekoliko minuta je pobijeno šest članova te bogate srpske porodice. Zločin su pripremili i izvršili naoružani muslimani, vojnici Armije BiH, uglavnom dobrovoljci regrutovani iz sela ove i susednih opština. Istog, ali i sledećeg dana posle zločina nad pobijenom srpskom porodicom sadistički su likovale i iživljavale se prve komšije muslimani, njihove žene i deca. Dva dana su, dok tela nisu odneta iz dvorišta i sahranjena, pljuvali, mokrili, psovali i šutirali pokojnike sa kojima su pre toga decenijama, izgledalo je prijateljski, bez međusobnih sukoba, živeli u najbližem komšiluku, kuća do kuće.
Žrtve: 1) Boško Vuković, 1927. i njegova supruga 2) Draginja Vuković, 1924. njihov sin 3) Rajko (Boško) Vuković, 1948; unuk 4) Miodrag (Rajko) Vuković, 1969. i najbliži rođaci koji su se kod njih zatekli 5) Jelenko (Dušan) Vuković, 1962. i 6) Zdravko Vuković, 1946. Ovim žrtvama treba sa puno razloga dodati i Zdravkovu ćerku Tanju Vuković, srednjoškolku, koja je, u skrovištu, bila svedok pokolja. Nakon godinu dana, u očajanju, izvršila je samoubistvo aktiviranjem ručne bombe kao izbeglica u Ilijašu.
U muslimansko-hrvatskoj ekspanziji etničkog čišćenja i isterivanja Srba iz bukvalno svih naselja srednje Bosne, a time i opštine Visoko, u istom danu: 20. juna 1992. napadnuta su i sela Bradve (Srba 114, muslimana 831, Hrvata 3, Jugoslovena 8, ostalih 70), Dobrinje (Srba 161, muslimana 157, Hrvata 166, Jugoslovena 37, ostalih 25), Donja Zimća (Srba 422, muslimana 32, Hrvata 142, Jugoslovena 33, ostalih 27), Gornja Zimća (Srba 127, muslimana 246, Jugoslovena 3), Kondžilo (Srba 22, Hrvata 1), Lisovo (Srba 73, muslimana 240, Hrvata 34, Jugoslovena 5), Maurovići (Srba 203, muslimana 348, Hrvata 4, Jugoslovena 12, ostalih 3), Muhašinovići (Srba 317, muslimana 21, Hrvata 141, Jugoslovena 21, ostalih 20), Paljike (Srba 8, muslimana 145), Vilenjak (Srba 56, muslimana 94, Hrvata 2, Jugoslovena 3, ostalih 3).
Progon srpskog stanovništva i napad na navedena sela izvršile su, posle više od mesec dana prikupljanja i planiranja, veoma jake policijske i vojne formacije Zeničkog korpusa Armije BiH, regrutovane s područja srednje Bosne. Pred njihovim nastupom i pritiskom kroz šumska bespuća, izbegavajući saobraćajnice evakuisano je preko 3.000 lica, ali je izvestan broj, uglavnom bolesnih, invalida, slepih i veoma starih osoba ostalo u svojim kućama u kojima su, obično na surov način, poubijani, a neki od pokojnika i spaljeni sa kućom u kojoj su živeli. Izvestan broj mlađih muškaraca meštana poginuo je štiteći i braneći oružjem kolonu izbeglica i svoje najbliže, decu i roditelje, koji su se povlačili prema slobodnoj teritoriji Republike Srpske. Posle zaposedanja navedenih sela i srpskih delova tih sela sva pokretna i nepokretna imovina opljačkana je, razorena i spaljena. Istu sudbinu doživele su pravoslavne crkve, kapele, groblja i spomenici kulture. Po zakonima i zahtevima džihada, temeljno su brisani tragovi hrišćanskog, odnosno srpskog prisustva u ovom području. Tu su uskoro nastali centri prikupljanja, boravka i obuke dobrovoljaca iz islamskih zemalja, mudžahedina ili svetih ratnika islama. Njih su veoma često skoro pompezno posećivali gospodin Alija Izetbegović i njegovi saradnici iz najviših vrhova vojne i civilne vlasti BiH.
Žrtve: 1) Blagoje (Danilo) Čulum, 1925; 2) Mira Vranovac, 1930; 3) Dragan (Rajko) Kokotović, 1957; 4) Lazar Hrvačević; 5) Neđo Vojnović; 6) Radovan Glišić; 7) Rajko Raković; 8) Branko (Dušan) Cvijetić; 9) Vladimir (Radovan) Milanović, 1971; 10) Višnja (Slobodan) Bajić, 1982; 11) Igor Stojčić, 1976; 12) Ostoja (Jovo) Krajišnik, 1922.
26.06.1992. - Na izviđačkom zadatku u rejonu Mrakova, pripremajući novu akciju, poginuo je prvi komandant brigade Marko Kopanja, koji je sve borce zadivio svojom hrabrošću, upornošću i voljom da brani i odbrani Ilijaš. Za novog komandanta postavljen je major Dragan Josipović. Josipovića je kasnije zamenio Miloš Delić, a njega Božidar, Nikole, Savić .
28.06.1992. - Na Vidovdan su napadnute sve linije odbrane Ilijaša, iz pravca Visokog i Breze. Posle artiljerijske pripreme, usledili su žestoki napadi više hiljada muslimanskih fanatika, koji su naišli na žestok otpor srpske odbrane. Srpska vojska je neprijatelju nanela velike gubitke. Nekoliko stotina muslimanskih fanatika, uz povike "Alah egber", poginulo je, a veliki broj ih je ranjen. Napadi su bili najžešći na Čekrčiće, Lješevo i Mrakovo. Kasnije su građani Visokog preneli informacije da je poginulo oko 900 muslimanskih vojnika i mudžahedina iz Turske, Saudijske Arabije, Irana i Sudana , da su radnici na izradi mrtvačkih sanduka radili u tri smene. Ovaj dan su muslimani dobro zapamtili i oni koji su jednom napadali na Čekrčiće, nisu smeli to više nikada ponoviti. Zato su oni u napade slali ljudstvo dovedeno iz Tuzle, Travnika, Kaknja i Zenice. Izbeglo stanovništvo je kasnije pričalo da su muslimanski vojnici bežali iz autobusa kada bi saznali da idu u napad na linije odbrane Ilijaša. Tog dana poginula su četiri srpska borca: Petričević Vlade Vladimir, Subotić Boška Željko, Zec Branka Gojko i Popić Ranka Nebojša.
Zbog izuzetnih uspeha 1. ilijaška laka pešadijska brigada Ukazom predsednika Repubike Srpske odlikovana j Ordenom Nemanjića, a za izuzetne zasluge i pokazano junaštvo, pored ostalih, odlikovan je Mirić Zoran (posmrtno).
Ovog dana Komanda Ilijaške brigade je za određeni broj jedinica organizivala polaganje zakletve pred crkvom u Ilijašu. Bio je to Vidovdan. Na svečanosti je bio i predsednik Skupštine Republike Srpske Momčilo Krajišnik, a ispred Glavnog štaba Vojske Republike Srpske pukovnik Đukić. Svećanost je ubrzo prekinuta zbog navedenih napada na linije odbrane iz pravca Breze i Visokog.
27.07.1992. - Posle neuspešnih oružanih akcija, muslimani su pribegli i drugim sredstvima, pa su ovog dana na Radio-Visokom objavili poziv srpskom stanovništvu sela Lješevo, Krčevine, Kopači i Čekrčići da predaju oružje i potpišu lojalnost, a u protivnom ne garantuju za njihove živote. Ovakav poziv nije preplašio srpsko stanovništvo i na njega nije ni obraćena nikakva pažnja.
22.08.1992. - Po celoj teritoriji Ilijaša muslimani dejstvuju artiljerijom. pokušavaju da ubace diverzante. Na srpske položaje palo je oko 250 granata. Na Banjeru je razbijena diverzantska grupa, a po podne su nastavljeni napadi minobacačima i haubicama. Iz Gračanice dejstvuju po Čekrčićima minobacačima 82 i 120 mm, haubicom 105 mm i tenkovima, grupišući snage u Vratnici, pa se očekivao još jači pešadijski napad.. U toku dana palo je oko 750 granata. U toku napada poginulo je sedam boraca i tri civila, a ranjeno 27. U ovom napadu poginuli su i Dragičević Danila Neđo, 1947; Lalić Mlađena Miodrag, 1976; Mirić Vase Tihomir, 1939; Mirić Momčila Miloš, 1953; Pantić Petra Dobrica, 1953; Vukičević Novice Željko; 1965; Kravljača Bože Neđo, 1949.
27.08.1992. - Nakon artiljerijske pripreme i pešadijskog napada na liniju odbrane u zoni 3. pešadijskog bataljona u rejonu Usijele, naše snage su se povukle unazad, pomerivši liniju odbrane za oko 300 metara i širine 500 metara. Povlačenje je izvršeno bez gubitaka, postavljena je nova linija u zaseoku Vrela, a muslimani su saopštili to kao oslobođenje Čekrčića, o čemu su čak napravili i emisiju na televiziji i slavili godišnjice tog uspeha, iako Čekrčiće nikada nisu zauzeli.
ODA KOMANDANTU
(Dr Miodrag Lazić, dobrovoljac iz Niša, ratni hirurg)
25. april 1994. godine. Ratna 1994. godina.
Moja priča se zove Dragan Josipović. Starešina Vojske Republike Srpske, komandant slavne brigade Sarajevsko-romanijskog korpusa. A tamo negde, u Srbiji, u pitomoj Vojvodini, njegove četiri devojčice. Heroj, vitez i Sinđelić, komandant slavne Ilijaške brigade, udarna pesnica, čelik i srce bitke za Drinu i Goražde, osvetnik drinskih krvavih talasa. Ovo je moja priča o jednom čoveku, o živom heroju, heroju rata, koji čuva Srpstvo svom silinom vekova i krvlju predaka. Od njega se neprijatelju krv ledi. Čovek, otac četiri devojčice, došao je da se bori za srpski narod.
General-major Dragan Josipović
Borio se na najtežim ratištima, uvek na prvoj liniji, uvek napred. Ponekad i nekoliko stotina metara iza neprijateljske linije. Bog za svoje borce, uvek ispred njih i sa njima. Krajišnik po rođenju, Jugosloven po državljanstvu, borac Republike Srpske. Vole ga svi. Borci obožavaju. On je otelotvorenje svih srpskih junaka. Nema ga na televiziji, radiju, u novinama. Uvek u snopu vatre i neprijateljskih tromblona. Njegovo ime je legenda i sigurnost, i zato, Bože, čuvaj ga za ovaj narod i ovu zemlju! On je poslednji Mohikanac i Don Kihot, on je Obilić i Kosančić. On je srž Srpstva i, prosto, on je junak. Sinoć je došao sa Goražda, danas je u bolnici, u poseti svojim ranjenim borcima. "Najobičnijim od običnih boraca". Ali to su njegova deca, njegovi borci.
Sedeo je kod mene, u sobi gde živim, u bolnici. Pričali smo, pričali obične priče, dva obična čoveka, istih sudbina i misli. Pričali o deci, o ljudima, o našim sudbinama, o onome što nas čeka, i gde smo. Skuvali smo kafu. Obojica pijemo dosta slatku. Hirurg, dve godine u ratu, u krvi do kolena, i heroj - ratnik, dve godine u vatri i smrti. Sede sami, kuvaju kafu, u sobi koja je slična onim studentskim. Nasmeja se što spavam na dvosedu i moram kao produžetak staviti stolicu, za noge, jer je ležaj suviše kratak. A ja pomislih - kada i gde on spava? U zadnjih dvadeset pet dana jedva da je jednom skinuo čizme. To je borac i komandant što ostvari mnoge pobede. Pričali smo obične ljudske priče, a ja zapamtih: "Jedva kupih deci polovne knjige"... ili: "Kada zaspim, a zazvoni poljski telefon, prvo u strahu pomislim da mi javljaju da je neki moj borac ranjen, ili poginuo." Dragane Josipoviću, i Tebi i sebi želim da stignemo do svog cilja, do svojih ideala, svojih verovanja. Dok je takvih kao što si Ti, dok je Tebe, dok je srpskog naroda i srpskih boraca, idemo napred, i verujemo! Još nešto, priča o Tebi je moja prva priča o pojedincu. Ostajem dužan još jednu, priču o čoveku koji je dao svoj život za narod i Otadžbinu, i koji već živi u legendi: priču o Zoranu Borovini. Popismo kafu sa po dve kocke šećera. Nisi hteo da popiješ rakiju - reče da piješ samo van rata, ili kad odeš kući. A kad si zadnji put bio kod kuće? Ležerno, u maskirnoj uniformi, potamneloj od prašine, blata i znoja, ali s pečatom snage u živim borbenim očima, Josipović sede u vojni auto, mahnu, i ode. Gde?
_______
05.03.1993. – Ovog dana izvršen je jedan do najtežih napada muslimana na Čekrčiće. U 5.30 časova iz pravca Visokog izvršen je pešadijski na srpske položaje u Čekrčićima na celoj liniji odbrane Usijela - Dobranjsko brdo, u rejonu odbrane 3. pešadijske čete 3. pešadijskog bataljona. Težište napada je Hrašće – Smreka (tt. 715). Snažni napad podržavala je neprijateljska artiljerijska vatra. Neprijateljske snage su jačine dva pešadijska bataljona, jedna specijalna jedinica MUP-a i jedan ojačani vod vojne policije. Srpski borci nisu se dali u potpunosti iznenaditi. Prihvatili su borbu na život i smrt, pružili otpor kao pravi junaci, izvlačili ranjene drugove, ginuli, ali su izdržali. U pomoć im stiže komanda njihovog bataljona i uspešno sprečavaju prodor na delu ugrožene linije. Dok je trajao napad muslimanska artiljerija je iz pravca Gračanice granatama zasipala Ljubniće, Banjer, Ilijaš i Luku, kako bi sprečila dovo|enje pomoći. I pored toga stigao je interventni vod, diverzanti, tenkisiti i specijalci. Napad je uspešno odbijen Muslimani su se uz velike gubitke panično povukli, pretrpevši još jedan poraz. U obrani toga dana, ne uzmičući ni jedne stope ispred muslimana, poginulo je devet boraca: Antić Ostoje Mirko, 1958; Andrić Miroslava Grujo, 1966; Golubović Milisava Bratislav - Kale, 1962; Jevtić Straje Petar, 1960; Mitrović Save Aleksandar, 1971; Jovanović Mlađena Radomir, 1959; Milanović Veseljka Drago, 1943; Vanovac Pere Branko; 1952; Zupur Luke Stanko, 1946.
U odbrani Banjera i Čekrčića položili su svoje živote na oltar slobode, kao pravi junaci, a D. Savić u svojoj pesmi zapisa: "Vama hrabri sokolovi, dok je svijeta nek’ je hvala, počivajte svi u miru, neka vam je vječna slava".
Na linijama branilaca ostalo je tada 60 pripadnika muslimanskih jedinica. Ne zna se koliki su bili gubici muslimanskih pojačanja u pozadini.
Zima 1992/1993. je protekla u uspešnom sprelačavanjuu prodora neprijatelja iz Visokog prema Sarajevu. Dva neprijateljska korpusa su slomljena u pokušajima zauizimanja Ilijaša i Čekrčića. Nepijatelju se nije smelo dozvoliti da zauzimanjem srpskhh teritorija izvrši spajanje snaga u Sarajevu sa snagam u Visokom, Zenici, Olovu, Goraždu i Pazariću.
Tate, kao odrasli ratnici, dali su svečanu izjavu riječima: «Zaklinjem se čašću i životom da ću braniti suverenitet, teritoriju, nezavisnost i ustavni poredak svoje otadžbine i vjerno služiti interesima njenih naroda. Tako mi bog pomogao.
Njihovi mali sinovi ne razumiju još tu zakletvu. Oni su tu, ne idu u školu, ne igraju se ni sa djecom ni sa svojim tatom. Tata je u rovu. I kad dođe, gleda sina i razmišlja. Šta će biti s njim i njegovim sinom, a šta će biti sa onima koji su otišli u Srbiju, Crnu Goru, Njemačku i slično.
A mali sinovi kao veliki heroji rata. Oni ne znaju tako razmišljati. Oni kao da imaju svoju zakletvu. Kada tata pođe u rov, gledaju ga i kao da vele: - Tata, držimo ti palčeve. Bori se i vrati se.
Na ovo nema odgovora riječima. Zato, tata, stisni zube. Pogledaj sina kad pođeš u rov, poljubi ga i okreni se od njega. Ako treba i suzu pusti, ali pazi da to sin ne vidi. Idi na liniju i dobro osmatraj. Svaku zvjerku koja pođe prema tebi, prema tvom sinu ubij. Ali pazi šta ti je sin rekao. Bori se i vrati. O onima koji su otiški nemoj razmišljati. Biće vremena i za to.
NASTAVAK>>>
Priredio kontraadmiral Boško Antić
