Izvor: RTS, 17.Jul.2020, 17:36
Japanska invazija na istočni Sibir, kada je Japan gotovo rasparčao Rusiju
Danas je u Evropi malo poznato da je u periodu od 1918. do 1922. Japan intervenisao u ruskom građanskom ratu na strani belogardejaca, poslavši u istočnu Rusiju čak 72.000 vojnika i oko 50.000 civila u pokušaju da ili otcepi istočni Sibir ili na njegovom prostoru stvori marionetsku državu.
O pretenzijama Tokija govori ne samo to da što je japanski kontingent bio najveći u sklopu međunarodnih >> Pročitaj celu vest na sajtu RTS << intervencionističkih snaga, već i to da je on najduže ostao na teritoriji Rusije.
Japanski vojni brod "Ivami" ukotvio se u luci u Vladivostoku 12. januara 1918, događaj skromnih proporcija na osnovu kojeg se verovatno nije mogla naslutiti potonja drama – to da će u narednih par godina u Rusiju pokuljati oko 120.000 Japanaca koji će prodreti sve do Bajkalskog jezera i gradova Čite i Irkutska u pokušaju da otkinu skoro pola njene teritorije.
Simbolično, a za Ruse verovatno ironično, to plovilo s kojeg su se u Vladivostok iskrcali prvi japanski vojnici, ostrvska carevina je zaplenila upravo od ruske mornarice 13 godina ranije u ratu između dve države za dominaciju nad Korejskim poluostrvom i Mandžurijom, koji je Zemlja izlazećeg sunca rešila u svoju korist.
Opadanje moći evropskih sila tokom Prvog svetskog rata prilika za JapanVelike zapadne sile Velika Britanija i Francuska i njihovi saveznici su pri kraju Prvog svetskog rata iz više pravaca uputili svoje trupe u Rusiju, zvanično, da bi postavljanjem nove vlade u Moskvi izdejstvovale poništenje separatnog sporazuma o miru koji su Lenjinovi boljševici potpisali s Nemačkom i tako ponovo uspostavili Istočni front.
Još jedan cilj intervencije bio je da se zaštite ranije isporučene rezerve oružja zapadnog porekla, koje je ležalo u magacinima u ruskim lukama i pretilo da padne u nemačke ruke zbog urušavanja ruske države.
Može se, međutim, reći da je strano uplitanje, zapravo, imalo za cilj i sprečavanje širenja komunizma i oportunističko slabljenje, pa i podjarmljivanje Rusije, koja je bila konkurent zapadnim silama u borbi za politički i ekonomski uticaj u istočnoj i centralnoj Aziji i na Balkanu.
Međunarodna intervencija u Rusiji je za Japan bila neočekivani poklon. Kina, prema kojoj je Tokio gajio velike pretenzije, nakon republikanske revolucije i pada carske dinastije u 1912. bila je politički rascepkana, ekonomski i vojno slaba.
Istovremeno, Rusija, koja je bila protivteža japanskom vojnopolitičkom uticaju i teritorijalnim pretenzijama u severoistočnoj Aziji, bila je teško uzdrmana gubitkom blizu dva miliona života i teritorija u onome što su danas Ukrajina, Belorusija i baltičke republike.
Nju je upravo počeo i da izjeda težak građanski rat između komunista (boljševika) i monarhista i republikanaca antikomunističke orijentacije (belogardejaca).
Povrh svega toga, sada se pripremala velika spoljna intervencija koja je pružala priliku za legitimno uplitanje Japana u unutrašnja pitanja Rusije, glavnog i dugogodišnjeg takmaca u jagmi za kineske i korejske teritorije i resurse.
Štaviše, pored Rusije, Veliki rat je značajno oslabio i druge pretendente na Tihi okean i kineske gradove, Veliku Britaniju i Francusku, dok Sjedinjene Američke Države, iako su krajem devetnaestog veka zagospodarile Filipinima, još nisu imale dovoljno snažno vojno-ekonomsko prisustvo u Pacifiku da bi se pitale u vezi sfera uticaja na samom azijskom kontinentu.
Japan, koji se u Prvom svetskom ratu stavio na stranu Antante, već je bio prigrabio nemačke teritorije u Tihom okeanu poput Karolinških, Marijanskih i Maršalskih ostrva.
Krunska nagrada za angažovanje na strani Francuske i Velike Britanije u tom sukobu za Japan je bilo kinesko lučko naselje Ćingdao, koje je tokom šesnaestogodišnje nemačke kolonijalne uprave, izraslo u moderan, dobro isplanirani grad sa pristaništima, fabrikama i puno škola.
Sve to u japanskom vrhu je potpirilo nacionalističke ambicije o tome da bi Japan uskoro mogao da zagospodari Kinom i, šire, celom Azijom, te tako postane kontinentalni kolonijalni gospodar i sila u potpunosti ravnopravna sa zapadnim – Tokiju, koji je bio željan ruda, hrane i međunarodnog prestiža, činilo se, bio je otvoren put za teritorijalnu i ekonomsku ekspanziju u severoistočnoj Aziji i na Pacifiku.
Skromni početak, velike ambicijeKada je posle Oktobarske revolucije stigao poziv od saveznica da se uključi u stranu intervenciju na ruskom Dalekom istoku, Tokio je najpre oklevao zabrinut činjenicom da su Pariz i London u svojim planovima nastojali da uključe japanski kontingent kao deo šire koalicije u kojoj on ne bi bio autonomni akter, već izvršilac zamisli zapadnih sila.
Vest da je Velika Britanija uputila dva vojna broda iz svoje kolonije Hongkonga ka Vladivostoku, najvećem ruskom gradu na obali Tihog okeana, uznemirila je japanski vojni i državni vrh.
Oni su procenili da bi britansko prisustvo moglo da bitno promeni geopolitičku sliku regiona severoistočne Azije i ugrozi japanske aspiracije prema teritorijama na kontinentu, te su brže-bolje organizovali sopstvenu ekspediciju sastavljenu od dve pešadijske čete, koja je u Vladivostok stigla par dana pre britanske u drugoj nedelji januara 1918.
Zvanično, cilj japansko-britanske intervencije u ruskoj Primorskoj oblasti na obali Tihog okeana je bio da se demonstracijom sile pruži podrška belogardejcima i osigura evakuacija čehoslovačkog korpusa, najveće evropske vojne formacije na ruskom tlu koja se tukla sa boljševicima.
Koreni korpusa, takođe poznatog i kao "Čehoslovačka legija", bili su u dobrovoljačkoj jedinici u sastavu Ruske carske vojske koja se borila protiv Austrougara na Istočnom frontu u želji da doprinese oslobođenju od habzburške i nemačke vlasti prostora na kojem su živeli Česi i Slovaci. Ona je vremenom izrasla u respektabilnu snagu zahvaljujući tome što su joj pridodati Česi (i u znatno manjoj meri Slovaci), koji su kao zarobljeni pripadnici austrougarske vojske bili u ruskom zatočeništvu.
Kolonizacija pod izgovorom spasavanja ČehoslovakaU vreme kada je u Rusiji počinjao građanski rat, Čehoslovačka legija je brojala oko 40.000 pripadnika. Pošto je nova, boljševička vlast u martu 1918. potpisala Brest Litovski sporazum kojim su prekinuta neprijateljstva sa centralnim silama (Nemačkom, Austrougarskom, Turskom i Bugarskom), komanda legije odlučila je da se Transsibirskom železnicom prebaci s fronta u Ukrajini do Vladivostoka i odatle otplovi u Francusku kako bi na Zapadnom frontu nastavila oslobodilačku borbu, bez mešanja u unutrašnji ruski sukob.
Međutim, uzajamno nepoverenje i nesporazumi sa ruskim boljševicima doveli su do čarki, a onda i otvorenog neprijateljstva, pa je Čehoslovačka legija, raspoređena duž te saobraćajne žile kucavice, vremenom postala važan instrument strane intervencije u Rusiji, u kojoj su pored već pomenutih Britanaca, Francuza i Japanaca, učešće uzeli i Amerikanci, zemlje Komonvelta Kanada i Australija, ali i drugi, među kojima i balkanske države, članice saveza Antante.
Jedan deo međunarodnih interventnih snaga u Rusiju je ušao kroz luke Murmansk i Arhangelsk na severu države, dok su drugi prodirali kroz Besarabiju (Moldaviju) i Ukrajinu, odnosno Kavkaz.
Što se tiče Dalekog istoka, otprilike pola godine nakon simboličnog uplovljavanja u Vladivostok u kojem su u januaru učešće uzela po dva japanska i britanska broda, a nakon što je Čehoslovačka legija ušla u otvoren sukob sa boljševicima, američki predsednik Vudro Vilson je predložio Tokiju formiranje zajedničkih interventnih snaga u čiji sastav bi ušao kontingent od 12.000 japanskih vojnika pod međunarodnom komandom.
Međutim, vlada u Tokiju je na ruski Daleki istok, počev od avgusta 1918, uputila čak 72.400 vojnika, koji su odgovarali isključivo svom vojnom vrhu.
Japanske snage su, napredujući duž Transsibirske železnice, ulazile u ruske gradove, pružajući podršku antikomunistički nastrojenim sibirskim moćnicima Grigoriju Semjonovu i Dimitriju Horvatu, zatim belogardejskoj vladi Aleksandra Kolčaka u Omsku i, nakon njegove smrti, opet jedinicama samozvanog atamana bajkalskih kozaka Semjonova, koji je zahvaljujući vojnoj i finansijskoj pomoći Tokija proglasio (kratkotrajnu) kapitalističku marionetsku državu na tlu istočnog Sibira, poznatu pod nazivom Istočna Ukrajina.
Interesantno je da su za propagandne delatnosti usmerene ka smirivanju domaćeg stanovništva korišćeni i sveštenici Japanske pravoslavne crkve.
Japanskim jedinicama suprotstavljali su se pripadnici novoosnovane Crvene armije, ali i seljaci i radnici organizovani u partizanske čete. Ruski partizani, uz dobro poznavanje terena, vešto su koristili činjenicu da su japanske snage, koje su nakon završetka Prvog svetskog rata pod diplomatskim pritiskom SAD brojčano drastično smanjene, bile razvučene preko velike teritorije i stoga na mnogim tačkama ranjive.
U nekim rejonima japanske snage pribegle su taktici spaljene zemlje, odnosno paljenju i pljačkanju ruskih sela, te masovnim, nasumičnim egzekucijama stanovnika u nastojanju da iskorene gnezda podrške partizanima, pravdajući se time da ne mogu da razlikuju borce od civila pošto trpe napade od gerilaca koji ne nose uniforme.
Potpuni neuspehVelike privatne japanske kompanije poput Micuija, Micubišija i Okure brzo su iskoristile priliku koju je pružalo snažno japansko vojno prisustvo u istočnom Sibiru i upustile se u eksploataciju uglja, nafte drvne građe i zemlje, u koju svrhu je u Rusiju brzo prebačeno 50.000 japanskih radnika. Japanski ribari i trgovci radovali su se i prilici da požanju morske plodove Ohotskog mora.
Iako su se nakon pada Omska, sedišta vlade Belog pokreta, krajem 1919. i pogubljenja belogardejskog lidera admirala Kolčaka u februaru 1920. druge strane trupe, uključujući tu i Čehoslovačku legiju, tokom proleća postepeno povukle iz Rusije, japanski vojnici su ostali u istočnom Sibiru još čitave dve i po godine, do oktobra 1922.
To je sada već bilo neprikriveno nastojanje da se ili u potpunosti zagospodari teritorijom od Tihog okeana do Bajkalskog jezera na kojoj je živelo oko sedam miliona ljudi, ili bar podrži formiranje od Moskve nezavisne države koja bi bila prijateljski nastrojena prema Japanu i omogućila mu da neometano crpi sibirske resurse i osvaja teritorije u severoistočnoj Kini.
Mada su japanska vojska i civili do završetka povlačenja iz Sibira u oktobru 1922. pretrpeli podnošljive gubitke – do 5.000 ljudi, od čega su mnogi nastradali od bolesti a ne od oružja, njihov izlet u Sibir ispostavio se kao fijasko. Japan ne samo da nije stekao nove teritorije u Rusiji ili uspeo da održi belogardejsku satelitsku državu u istočnom Sibiru, već je s trijumfom komunista izgubio i ekonomske interese u toj po klimi surovoj ali prirodnim resursima bogatoj regiji, iako je, uprkos gladi kod kuće, u intervenciju uložio za ondašnje prilike basnoslovnu svotu novca. (Po nekim proračunima, ekvivalent onoga što bi danas bilo osam milijardi dolara.)
Dugoročne međunarodne poslediceNakon što su ruski partizani pobili oko 700 zarobljenih japanskih vojnika i civila u Nikolaevsku na reci Amur 1920. godine, Tokio, koji je već držao u svom posedu južni Sahalin, iskoristio je to kao povod da okupira i severni deo tog ostrva. Njegovi vojnici su tamo ostali do 1925, pa je japanska intervencija u Rusiji, odnosno Sovjetskom Savezu, u celini gledano, zapravo potrajala punih sedam godina.
Mešanje ostrvske carevine i drugih stranih zemalja produžilo je trajanje ruskog građanskog rata, prouzrokovalo puno žrtava i kod sovjetskog rukovodstva i ruskog naroda uopšte izazvalo veliko, dugotrajno nepoverenje prema zapadnim silama i Japanu, koje se naročito osećalo tokom Hladnog rata.
Ono je umnogome i doprinelo razvoju sovjetske strategije u kojoj je taj evroazijski div, aktivno podržavajući komunističke partije u inostranstvu, radio na tome da oslabi kapitalističke države i tako ih drži, zauzete unutrašnjim problemima, podalje od svojih granica, odnosno nastojao da u njima dovede na vlast prijateljski raspoložene režime kako bi ih uveo u svoju sferu uticaja.
S tim u vezi, interesantno je da je Japanska komunistička partija osnovana upravo 1922, u godini kada je iz Sibira povučena japanska ekspedicija, kao i to da je ona smesta zabranjena.
Tako je Japan, kroz svoj ambiciozni pokušaj da rasparča Rusiju odigrao, u Evropi i drugde na Zapadu danas malo poznatu, ali bitnu ulogu u trasiranju savremene svetske istorije.
.jpg)
