Izvor: Večernje novosti, 11.Maj.2013, 22:50 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Paraf nema blagoslov!
TAMAN kada je srpski patrijarh negirao da se odnosi crkve i države zaoštravaju (pošto se Srpska pravoslavna crkva izjasnila protiv sporazuma s Prištinom), a predsednik Tomislav Nikolić ocenio da napredak svake zajednice počiva u harmoničnim odnosima države i crkve, poruke dvojice vladika sa mitinga „Ostajemo u Srbiji“ iznedrile su novu polemiku, patrijarhovo ograđivanje, osude iz Vlade, pojašnjavanja ko u čije ime govori i kome je šta dopušteno da radi...Sociolog Ljubiša >> Pročitaj celu vest na sajtu Večernje novosti << Despotović iz Instituta za političke studije kaže za „Novosti“ da crkva ima pravo da se oglasi o svim pitanjima koja se tiču kolektivnog života vernika, dok istupe pojedinačnih vladika on posmatra kao lični stav, jer zvaničan stav crkve izriče Sinod, Sabor ili patrijarh.- Crkva je imala potrebu, a i pravo, da se oglasi o pitanju opstanka teritorije, naroda, verske baštine i srpske države na KiM. Kao jedina institucija koja je preživela hiljadu godina naše istorije, crkva ima moralni autoritet da se oglasi po ovom pitanju - navodi Despotović, ali dodaje: - Kada bi crkva povela kampanju protiv briselskog sporazuma, ona bi izašla iz domena u kom treba da deluje. Nastupi na mitingu bili su izvan pastirske uloge i to izlivanje gneva prema onome što radi država jeste „iskakanje“, ali kao javne ličnosti, vladike na to imaju pravo i to ne treba vezivati za stav crkve.ORKESTRIRANA KAMPANJA PORTPAROL DSS Petar Petković naveo je u subotu da „orkestrirana kampanja koja se vodi protiv mitropolita Amfilohija i vladike Atanasija zbog njihovog učešća na skupu za odbranu Kosova nije viđena u Srbiji od dana militantnog komunizma“ i da su njihove reči „bestidno falsifikovane i ceo skup lažno prikazan“. Petković smatra da je sramno optuživati vladike koje su za opstanak KiM u Srbiji da su osramotile Srbiju.Govoreći uopšteno o odnosu političara i crkve, Despotović primećuje da se sa crkvom često koketira:- Kada političari od toga mogu da poentiraju, onda se poklanjaju patrijarhu, idu na liturgije, uvlače episkope u kampanje i tako ih (zlo)upotrebljavaju i tada se ne bune zašto se crkva meša. A, kada crkva reaguje protivno interesima neke stranke ili koalicije, onda se postavlja pitanje odvojenosti crkve i države.Episkop bački Irinej, koji je i portparol SPC, kaže da odnosi države i SPC nisu takvi da se može govoriti o sukobu između SPC i svetovne vlasti.- Crkva ne pretenduje da donosi političke odluke i da vlada građanima - kaže vladika Irinej. - To je suprotno i samoj njenoj prirodi. Nije prihvatljivo, međutim, ni minimiziranje uloge crkve u društvu koja ima pravo na izražavanje svojih stavova, koji nisu uvek podudarni sa aktuelnim stavom državnog rukovodstva.Vladika naglašava da je idealna mera odnosa države i verskih zajednica model u slobodne crkve u slobodnom društvu, a da je i situacija u Srbiji takva.- Problem je, međutim, što ogromna većina građana pripada nekoj od verskih zajednica, tako da je nemoguće razdvojiti ove kategorije. Zbog toga se stavovi crkve u javnosti tumače na različite, a često i neprihvatljive načine.Da je u interesu i države i njenih građana da sve crkve imaju svoje mesto u društvu, smatra Mileta Radojević, prvi čovek Kancelarije za vere Vlade Srbije. To, međutim, kako objašnjava, ne znači nužno da crkveni i civilni stavovi treba uvek da zvuče isto.ŠTA JE STAV CRKVE? JEDNO od pitanja koje kroji odnos države i crkve, ali i određuje njen ugled u narodu jeste i način na koji crkva saopštava svoje stavove. U javnosti postoji pogrešno mišljenje da je svaki javni istup velikodostojnika saopštavanje stava crkve.- Zvaničan stav crkve jeste samo onaj koji potiče od njenih najviših organa - Svetog arhijerejskog sabora i Sinoda - objašnjava vladika Irinej. - Javnost se sa njim upoznaje preko saopštenja, koja crkva izdaje o svim bitnim pitanjima, ali i kroz istupe patrijarha. Javni istupi arhijereja mogu da se tumače samo kao njihovi lični stavovi.- Istupanje crkve u pogledu vođenja državne politike njeno je pravo koje niko ne može da ospori - objašnjava Radojević. - Ta vrsta mišljenja nije obavezujuća ni za koga, osim za vernike. Razlika u stavovima između crkve i države nije kamen spoticanja za saradnju. Sa verskim zajednicama imamo partnerski odnos, koji je zasnovan na zakonu i ostalim propisima. Naša saradnja je kvalitetna i usmerena na korist i crkava i ostalih građana.A kako su srpska država i crkva funkcionisale u prošlosti povodom važnih pitanja, koliko je često dolazilo do sukoba?Istoričarka Suzana Rajić kaže nam da je tokom 19. veka postojao visok stepen saglasnosti oko nacionalne politike između crkve i srpske države. Crkveni uglednici su pozivani na konsultacije, mada je država na neki način „kontrolisala“ crkvu i finansirala je.- Sukoba nije bilo, osim 1881. godine, za vreme kralja Milana, kada je mitropolit Mihailo uklonjen sa tog mesta, za šta je kao povod iskorišćeno neslaganje sa Zakonom o crkvenim taksama, dok je spor bio političke prirode - objašnjava Rajić. - Posle Berlinskog kongresa, naime, Srbija je preuzela međunarodne obaveze i želela da prorusku politiku, proširi i na Austrougarsku, dok se mitropolit Mihailo, kao zagovornik slovenofilske politike, odnosno ujedinjenja svih Slovena pod okriljem Rusije, tome protivio. Crkva se umešala u poslove države, a Srbija da se ne bi kompromitovala kao država uklonila je mitropolita koji je potom otišao u emigraciju i radio protiv Obrenovića sve do abdikacije. Posle je vraćen na mesto mitropolita, ali se tada držao kanonskih normativa.Rajić ocenjuje da postoji velika razlika u odnosima države i crkve onda i sada, kada oko konsenzusa o nacionalnim pitanjima postoji veći razlaz:- Kada su strateški interesi u pitanju, svaka deoba je kobna, ali crkva kao institucija ima pravo i može da se izdvoji svojim stavom. Jasno je da pri tom ne sme da preuzima ulogu države. Kada SPC ne podržava odluke države, to mora da se odrazi na podelu u društvu jer crkva ima svoju pastvu koja joj veruje, ona nekog reprezentuje i ne čine je samo duhovna lica. Zbog toga će momenat u kome nema jedinstva društvo osetiti kao sopstveno slabljenje. Podele ne mogu proći bez posledica.Despotović, na drugoj strani, smatra da nesuglasice crkve i države neće ostaviti veći trag na društvo jer SPC osim saopštenja nije dalje insistirala na svom stavu i nije se angažovala, a ni država nije ušla u prostor sukoba sa crkvom.Vernicima, kaže, jeste stalo da crkva i država bliže sarađuju i oni očekuju usklađeniji odnos jer pripadaju i crkvi i državi, dok za ateiste, koji se protive mešanju crkve u državna pitanja, istupi crkve mogu da budu iritantni. KATOLICI I NAPISMENOI druge crkve, Rimokatolička ili Protestantska, navodi Despotović, oglašavaju se povodom mnogih pitanja: abortusa, eutanazije, gej brakova, smrtne kazne..., a Katolička crkva, čak, ima i tradiciju da se dva, tri puta u toku jednog veka u pisanoj formi odredi prema tendencijama u društvu.DRŽAVA DA REAGUJE MINISTAR prosvete Žarko Obradović ocenio je u subotu da su skandalozne poruke pojedinih crkvenih velikodostojnika koje su se čule na mitingu u petak: - Ono što je viđeno i rečeno apsolutno je neprimereno ljudima koji se bave verskim pitanjima. To je za mene više od skandala, jer je to parekselans govor mržnje... Država mora da reaguje.ODNOSI KROZ 20. VEK1920-1935.Obnova Srpske patrijaršije. Vreme bliskih odnosa između države i crkve, ali i pozicioniranja drugih verskih zajednica u jugoslovensko društvo. Uprkos dominaciji SPC, početak uvođenja principa ravnopravnosti konfesija i srazmerno zastupanje u odnosima sa državom.1935-1941.„Konkordatska kriza“, koja je najoštriji sukob države i crkve pre uvođenja komunizma. Državni sporazum sa Vatikanom, koji je tumačen kao uspostavljanje dominacije Katoličke crkve, SPC je odbacila i okupila oko sebe kompletnu opoziciju. Odlukom crkvenih organa, svi ministri pravoslavne vere izopšteni su iz crkve.1945-1955.Period državnog terora SPC i ostalih verskih zajednica. Vreme progona sveštenstva, otimanja crkvenih poseda, zabranjivanja verskih obreda, sprovođenja propagande uperene na religijska načela i ispovedanje vere.1955-1990.Konsolidacija crkve u društvu i slabljenje progona, ali i vreme prikrivene kontrole delovanja verskih zajednica od strane obaveštajnih službi. Uprkos proklamovanom ateizmu u državi, crkva ipak slobodnije ispoveda svoje učenje i održava verske obrede. Sazrevanje svesti o slobodi delovanja verskih zajednica i potrebi da odnosi crkava i državne vlasti budu utemeljeni na saradnji.1990-2000.Vreme obnove bliskih odnosa države i crkve. Poglavar SPC, zahvaljujući i ugledu i harizmi patrijarha Pavla, postaje ličnost koja je pozvana da komentariše i pitanja državne politike i čiji se stav sluša u krugovima svetovne vlasti.2000-2013.Vreme definisanja bliskih odnosa države i crkve, na zakonskim temeljima striktne razdvojenosti crkvene i svetovne vlasti. Faza saradnje - uvođenja veronauke u škole, početka vraćanja nacionalizovane imovine, podrške verskim zajednicama sredstvima iz budžeta... Vreme i sve jačih kritika da se SPC previše bavi politikom i da je previše ima u javnom životu.
Pogledaj vesti o: Tomislav Nikolić
Nastavak na Večernje novosti...
.jpg)
