Izvor: Politika, 14.Okt.2006, 12:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Nejasno ko bira gradonačelnike
Predstavnici DS-a i SRS-a, iako je tekst ustava usaglašen, i dalje imaju različite ideje o tome kako će izgledati naredni lokalni izbori
Novi ustav Srbije još nije ni potvrđen na referendumu, a već su se pojavila različita tumačenja pojedinih odredaba. Spor je nastao oko člana 191. kojim se zapravo prvi put u najviši pravni akt i unosi način izbora lokalnih organa vlasti.
U Demokratskoj stranci smatraju da novim ustavom nije određen novi, odnosno drugačiji način >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << izbora gradonačelnika i predsednika opština od dosadašnjeg i zalagaće se, prilikom izrade novog zakona o lokalnim izborima, da izbori za ove funkcije i dalje budu neposredni. Na sasvim suprotnoj poziciji su u Srpskoj radikalnoj stranci, u kojoj su sve vreme dok je usaglašavan tekst ustava insistirali da predsednike opština i gradonačelnike ubuduće biraju odbornici u lokalnim parlamentima. Oni smatraju da su upravo takvo rešenje i uspeli da "ubace" u tekst ustava o kojem će se građani izjašnjavati na referendumu 28. i 29. oktobra.
Način na koji je formulisan stav da "skupština opštine odlučuje o izboru izvršnih organa opštine u skladu sa zakonom i statutom" očigledno je omogućio prostor za različita tumačenja. Dok se neko od pravnih autoriteta ne oglasi i kaže šta ovaj član tačno znači (do ustavopisaca je ovih dana teško doći), stranke će ga tumačiti u skladu sa sopstvenim interesima.
Nemanja Šarović, narodni poslanik i predsednik beogradskog odbora Srpske radikalne stranke, kaže da su radikali insistirali na članu 191, jer su ove godine u više opština u Srbiji eskalirali sukobi između predsednika opština i skupštinske većine koja ih ne podržava.
– Na osnovu sadašnjeg zakona o lokalnim izborima, događalo se da prvi čovek grada ili opštine bude iz partije koja nema skupštinsku većinu. Tada bi dolazilo do sukoba i uzajamnog optuživanja za blokadu rada lokalnih organa vlasti, što je dovodilo do raspisivanja referenduma za smenu gradonačelnika i predsednika opština. Izlaz iz sadašnje situacije je da ubuduće odbornici biraju gradonačelnike i predsednike opština. Insistirali smo da na neki način to bude regulisano ustavom, jer je to praksa u razvijenim demokratijama – naglasio je Šarović.
Dušan Petrović, potpredsednik DS-a, kaže, međutim, da ga nagađanja i želje radikala ne interesuju i da je novim ustavom propisano da skupštine opština same odlučuju kako će biti birani predsednici tih opština. Dakle, prema njegovom mišljenju, opštinske skupštine će se opredeljivati za jednu od mogućnosti – da li će same birati predsednika opštine, ili će to prepustiti građanima. To će biti regulisano ili opštinskim statutom, ili odlukom skupštine opštine.
– Ne interesuje nas kako radikali "čitaju" ustav i da li se nešto, po njihovom tumačenju, podrazumeva. Tomislav Nikolić, član ustavne potkomisije, trebalo je da se informiše za šta je glasao, a ne šta su oni hteli, pa nije prošlo. Pristali smo da odredba o skupštinama opština uđe u ustav, jer se njome daju veća ovlašćenja lokalnim organima vlasti – rekao je Petrović, dodajući da će pitanje izbora gradonačelnika biti regulisano posebnim zakonom.
Prema izvorima iz vrha Demokratske stranke Srbije, međutim, novi ustav zaista propisuje da odbornici biraju predsednike opštine, što je to bio ustupak SRS-u, na koji je DS pristao zarad ustupka koji su radikali učinili prihvatajući da predsednika republike biraju neposredno građani.
Ove nezvanične informacije iz DSS-a potvrđuje i Zoran Anđelković, generalni sekretar Socijalističke partije Srbije, navodeći da su radikali na početku razgovora o ustavnim rešenjima tražili da se i predsednik republike bira u parlamentu. Pošto to nije moglo da im prođe, kaže Anđelković, sve stranke su prihvatile kompromisnu ponudu SRS-a da se bar predsednici opština biraju u lokalnim skupštinama. I to "izvire" iz novog ustava, odnosno, kako ističe, ustav potpuno jasno kaže da predsednike opština biraju odbornici iz sopstvenih redova. Zakon o lokalnim izborima se, stoga, mora menjati da bi bio u skladu sa onim što novi ustav nalaže.
On dodaje da je malo neobično da se lokalna "pravila igre" propisuju ustavom, ali smatra da je to posledica političkog nadmudrivanja DS-a i SRS-a u ustavnoj potkomisiji.
Kada je reč o gradonačelnicima, prema njegovim rečima, sve je otvoreno. Član 191. kaže da se "izbor izvršnih organa grada i grada Beograda uređuje zakonom", ali Anđelković ukazuje da o tome zasad ne postoje precizni dogovori.
-----------------------------------------------------------
Zakon neustavan?
U Centru za slobodne izbore i demokratiju ističu da novi ustav jasno kaže da skupštine opština biraju izvršne organe opštine (a da li će to biti predsednici opština, menadžeri, izvršni odbori ili nešto drugo, biće određeno zakonom). To znači da usvajanjem novog ustava postojeći zakon o lokalnim izborima postaje neustavan.
Predsednici opština se, prema tome, više neće birati neposredno, kao po važećem zakonu iz 2002. godine. Način izbora gradonačelnika nije, međutim, definisan ustavom. Tumačeći član 191. novog ustava, u Cesidu ističu da će se izbor izvršnih organa gradova regulisati zakonom, a to znači da će se tek odlučiti da li će se gradonačelnici birati neposredno, kao na izborima 2004. godine, ili u gradskim parlamentima.
D. SpalovićB. Baković
[objavljeno: 14.10.2006.]
.jpg)
