Izvor: Politika, 14.Nov.2006, 13:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Zaštićeni podstanari
Kategorija zaštićenih podstanara pojavila se u periodu posle Drugog svetskog rata, kada je obavljena nacionalizacija viška stambenog prostora preko zakonskog maksimuma tako što su u te stanove useljavana lica bez stana ili u delove stana ili pojedine prostorije u kući, koje su kasnije formirane kao posebne stambene jedinice.
Ova lica su kasnije, kada su stanovi vraćeni vlasnicima, postajala nosioci stanarskog prava na stanu u svojini građana, a kasnije nosioci prava zakupa na neodređeno >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << vreme. Vlasniku stana je dato pravo raspolaganja, a nosiocu stanarskog prava pravo stanovanja i pravo razmene, ali ne i pravo otkupa, jer je pravo otkupa moguće samo kada se radi o društvenom stanu.
U praksi, usvojen je termin zaštićeni podstanar. Zakon o stanovanju daje pravo vlasniku stana da tužbom kod nadležnog suda zahteva iseljenje zaštićenog podstanara iz njegovog stana i predaju toga stana ili dela stana na korišćenje, ako za iseljenje zaštićenom podstanaru obezbedi drugi stan po osnovu zakupa na neodređeno vreme. Uslovi su da taj drugi stan po veličini, udobnosti i mestu na kome se nalazi odgovara stanu iz koga se iseljava, tj. da mu bitno ne pogoršava uslove, s tim što može biti i manji, ali da odgovara broju članova domaćinstva. Zakon dozvoljava i zamenu stana koji koristi vlasnik sa stanom koji koristi zaštićeni podstanar, pod uslovom da su odgovarajući.
Kada su u pitanju ovi stanovi mogu se razlikovati dve situacije. Ako je vlasnik stan stekao kao useljiv (znači bez podstanara) pre 26. decembra 1958. godine, on i njegovi naslednici imaju pravo da traže od nadležne opštine da obezbedi stan za preseljenje zaštićenog podstanara. Opštine su bile dužne da ove stanove obezbede do 31. decembra 2000. godine. Pravo prvenstva imaju vlasnici stanova sa zaštićenim podstanarima, koji na drugi način nemaju rešenu stambenu situaciju. Opštine su čak dobile zakonsku mogućnost za izgradnju novih stanova radi rešavanja stambenih potreba zaštićenih podstanara iz sredstava pribavljenih otkupom stanova, po posebnom programu. Međutim, iako je rok odavno prošao, mnogi vlasnici, tj. njihovi naslednici još nisu došli u posed svojih stanova.
S druge strane, ima dosta slučajeva da zaštićeni podstanari, odnosno njihovi naslednici koji su kao članovi domaćinstva stekli pravo zakupa, nemaju više osnov za korišćenje tog stana jer su stekli u svojinu, oni ili njihovi članovi domaćinstva, drugi stan, što je često teško dokazati, ali nije nemoguće, ili im je iz drugih razloga prestao pravni osnov, pa je vlasnik prinuđen da vodi dugotrajan i skup sudski postupak za ostvarivanje svog prava na povraćaj imovine.
Vlasnici ovih stanova trpe štetu jer ne mogu da koriste svoje vlasništvo, bilo za stanovanje bilo za izdavanje, a zakupnina koju zaštićeni podstanari plaćaju je zanemarljiva u odnosu na tržišne cene. U slučaju kada vlasnik ima mogućnost da zaštićenom podstanaru obezbedi drugi stan, zaštićeni podstanar traži uslove koje vlasnik ne može i nije dužan da mu obezbedi. Preostaje da se to pitanje reši sudskim putem. Jedno od rešenja je i prodaja neuseljivog stana, što podrazumeva nižu cenu, ali u tom slučaju kupac kao novi vlasnik nema pravo da od opštine traži iseljenje zaštićenog podstanara. Postoji mogućnost i da zaštićeni podstanar kupi stan od vlasnika, ali po tržišnoj ceni jer otkup pod uslovima iz Zakona o stanovanju nije dozvoljen, ali samo ako zaštićeni podstanar na to pristane, jer on ima pravo zakupa na neodređeno vreme sve dok ispunjava uslove iz Zakona o stanovanju. Na kraju, uvek postoji i mogućnost da se vodi spor protiv opštine.
[objavljeno: 14.11.2006.]
