Izvor: Večernje novosti, 03.Avg.2017, 18:37   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Vojvođanske priče: Mladencima i trg i palata

Kuća plemića i župana Feliksa Parčetića u Novom Sadu pretvorena u Matičarsko zdanje, a centar grada „pripao“ novopečenim bračnim parovima. Nekad pijaca sa vagom za žito i brašno, danas mesto za venčanja PALATA Feliksa Parčetića (1830-1889), nekadašnjeg novosadskog plemića i velikog župana, na Trgu mladenaca, pretvorena u Matičarsko zdanje, značajna je svakome ko je na svet došao, umro ili se venčao u Novom Sadu. Pod krovom spratne neobarokne zgrade, renovirane >> Pročitaj celu vest na sajtu Večernje novosti << 1995. godine, sudbonosno “da” i danas izgovaraju mnogi parovi, pa čak i iz drugih gradova, a trenuci uplovljavanja u bračnu luku ovekovečeni su na mnogim fotografijama na trgu, nazvanom baš po mladencima. A nekada, davno, slika je bila potpuno drugačija. Današnji Trg mladenaca svoje konture poprimio je već u prvoj polovini 18. veka, a u tim vremenima je bio naselje ribara koje se zvalo Prnjavor. Od sredine tog stoleća, tačnije od 1748. do 1786. godine, tu se nalazilo sedište Magistrata... Na ovom mestu je 1797. iskopan bunar do kojeg se jedno vreme prostirala Žitna pijaca sa Brašnarskim trgom i vagom za merenje žitarica. Zato se nazivao i Trgom brašnarske vage... Posle uklanjanja ove pijace, prostor je preuređen i dobio je novo ime: Jelisavetin trg, Vilsonov trg, pa Lenjinov trg, da bi na kraju poneo današnje ime Trg mladenaca po Matičarskom zdanju koje se na njemu nalazi. Malo je podataka o tome koje su sve građevine tu nalazile, a kako su godine odmicale, na tom mestu je sagrađeno nekoliko velelepnih zdanja, koja i danas postoje. Među njima, svakako, najprepoznatljivije je Matičarsko zdanje, vlasništvo plemića s početka priče, zatim zgrada Trgovačke omladine, u kojoj je danas Ekonomska škola, a odmah pored nje je banka. Centralno mesto na Trgu zauzeće hotel “Central”, koji je imao veliku letnju baštu sa uređenim zelenilom. U hotel će se već početkom 20. veka useliti poštanska služba, a stari Novosađani su je nazvali “Mala pošta”. Prepoznatljivosti izgleda trga doprinela je i Adamovićeva palata. Tada prva trospratnica u gradu, izgrađena 1911. godine, i dan danas pleni izgledom. * Pečat i najstarije matične knjige Pedantni hroničari su zabeležili da je u proteklih 100 godina, Trg mladenaca uglavnom zadržao isti izgled, a krajem devedesetih je potpuno rekonstruisan. Tada je sagrađen luk, kapija ispod koje bi mladenci trebalo da se venčaju, a stari bunar trebalo je da bude pretvoren u bunar želja. Ta ideja, međutim, iz nekog razloga nije zaživela, pa se mladenci i dalje najradije venčavaju u svečanoj sali. * Nema venčanja ispod kapije želja / Foto D. Dozet - Krajem 1995. godine navršio se vek od kada su u Novom Sadu ustrojene i vode se državne matice, kao autentična evidencija rođenja, venčanja i smrti - kaže Biljana Dragin, matičarka. - Novi Sad je sačuvao svoje matice, koje su posle jednog veka prenete u Arhiv grada, i iz njih se vidi društveno stanje i prilike. * Figura čovečuljka iznad ulaza u Matičarsko zdanje / Matičarka Biljana Dragin ispred ormara čuvenog stolara Sotera iz 1902. / Foto D. Dozet Najstarije državne matične knjige rođenih, venčanih i umrlih u Matičarskom zdanju, iz 1895. godine, vođene su na mađarskom jeziku. Ukoričene su u tvrd povez i štampane na visokokvalitetnoj hartiji. U unutrašnjosti korica nalazi se voštani pečat, ali tekst nije više vidljiv, a njime je pričvršćen jemstvenik kojim je prošivena knjiga. „Knjiga sadrži 600 upisa, datum, Novi Sad 1895. godine, septembar 10. (potpis nečitak) Kraljevski savetnik, gradonačelnik“. * Uručivanje izvoda iz matične knjige venčanih i čestitka krajem osamdesetih PATULjAK IZNAD VRATA U BUNI 1849. godine, kako su zabeležili pedantni hroničari grada, stradali su gotovo svi objekti na trgu, a za njegovu obnovu velike zasluge nosi župan Feliks Parčetić koji je na ovom mestu podigao palatu rezidencijalnog tipa. Na njenoj fasadi, tačno iznad ulaznih vrata, i danas se nalazi figura patuljka. Plemićku titulu Parčetić je stekao zbog doprinosa u zbližavanju Srba i Mađara, urbanizacije Novog Sada i prosvetnog rada. * Trg sa kućom Feliksa Parčetića / Venčana fotografija novosadskog para s početka 20. veka / Foto Časopis “Matičar” MATIČNE KNjIGE NA SRPSKOM JEZIKU PO oslobođenju Novog Sada 24. oktobra 1944. godine, u matičnoj knjizi umrlih, za matično područje Novi Sad, iza tekućeg broja 890, do koga je matična knjiga vođena na mađarskom jeziku, matičar je uneo pribelešku: “Na dan sloma mađarske okupacije i oslobođenja Novog Sada ulaskom narodnooslobodilačke vojske zaključuje se sa tekućim brojem 890 vođenje ove matice na mađarskom jeziku, a sa tekućim brojem 891 nastavlja na srpskom jeziku”. Dalje piše “Smrt fašizmu - sloboda narodu.” U potpisu stoji “P. Klicin, s. r. drž. matičar”. * Trg mladenaca nekada / Foto Privatna arhiva Zorana Kneževa * Palata Parčetića i iznutra sačuvala lepotu / Foto D. Dozet UKRASI NA PLAFONIMA I ZIDOVIMA PO bogatstvu primenjene štuko-dekoracije, kako je u časopisu “Matičar” objavila Donka Stančić, istoričar umetnosti i viši stručni saradnik u Zavodu za zaštitu spomenika kulture, Matičarsko zdanje nema sličnosti sa drugim objektima. Na plafonima i vertikalama zidova nad stepeništem i podestu prvog sprata, zatim, u svečanoj sali i velikom predvorju su razni motivi - krilati anđeli, lavlje maske, vaze sa cvećem... Autor tih dekoracija bio je Julije Anika, poznati novosadski vajar-gipsar. On je zaslužan i za dekoraciju Gradske kuće. * Matičarsko zdanje i danas pleni izgledom / Foto D. Dozet

Nastavak na Večernje novosti...