Izvor: Politika, 04.Maj.2007, 12:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Jug sve dalji od severa
Jablanički okrug sedam puta nerazvijeniji od Beograda, a Tutin 26 puta od Apatina. – Najveći regionalni jaz u Evropi
Najrazvijenija srpska opština Apatin bogatija je od najsiromašnijeg Tutina 26 puta.
Ovo je samo jedan u nizu pokazatelja, ali dovoljno rečit da potkrepi višegodišnje upozoravajuće tvrdnje dr Edvarda Jakopina, direktora Republičkog zavoda za razvoj, da je Srbija zemlja sa najvećim regionalnim raskolima, ne samo na Balkanu nego i u Evropi. Analize ovog >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << zavoda bile su inicijalna kapisla za donošenje prve srpske Strategije regionalnog razvoja. Nakon toga usledile su i najave da bi nova vlada mogla da ima potpredsedničko mesto, možda čak i poseban resor koji bi zimus usvojeni dokument sa akcionim planom trebalo da sprovede kako bi se smanjile razlike, koje su iz godine u godinu sve veće i veće.
A na produbljivanje regionalnih disproporcija ukazuje još nekoliko sasvim konkretnih podataka. Mereno narodnim dohotkom po stanovniku (izračunava se tako što se od bruto društvenog proizvoda oduzmu materijalni troškovi i tako dobijeni društveni proizvod umanji za amortizaciju), razlika između najnerazvijenije i najrazvijenije opštine 2000. godine bila je 19 puta. Naredne se povećala na dvadeset, sledeće opala na 15, da bi u 2003. narasla na 21,8, a u 2004. na čak 26 puta. Istina, zahvaljujući promenjenoj metodologiji koja narodni dohodak sada prikazuje bez PDV-a, prema prvim, nezvaničnim podacima za 2005, iz statistike prosleđenim za potrebe Zavodovih analiza – jaz je smanjen na jedan prema 15. Pri tome višegodišnju šampionsku titulu od Apatina preuzeo je Bečej, a začelje lestvice razvijenosti Tutin prepustio Preševu.
Od pojedinačnog ranga, ma kako zanimljiv bio, mnogo je bitnija činjenica da se broj nerazvijenih opština udvostručio, da danas u uslovima nedovoljne razvijenosti živi 30 odsto stanovništva, da siromašni postaju sve siromašniji, što jug više udaljava od severa. Narodni dohodak po stanovniku u 2004. na jugu Republike bio je, u odnosu na 1990. godinu, manji 45, odnosno čak 48 odsto (na području Starog Rasa – Tutin, Sjenica, Novi Pazar, Priboj, Prijepolje i Nova Varoš), što je znatno veći pad od 30-procentnog prosečnog pada u Srbiji.
A što je manji narodni dohodak, to je lošiji kvalitet života, potvrđuje i vrednovanje regionalne nerazvijenosti prema metodologiji Ujedinjenih nacija koja bruto domaći proizvod koriguje pokazateljima kao što su očekivano trajanje života, nivo obrazovanja, stopa pismenosti... Tako su najveći indeks ovog takozvanog humanog razvoja od 2002. do 2004, sem Beograda, imale upravo opštine sa najvećim narodnim dohotkom – Apatin, Pančevo, Novi Sad i Bečej, a najniže – Medveđa, Trgovište, Preševo, Bosilegrad i Tutin. Regionalno posmatrano, uz Beograd koji značajno odstupa od ostalih okruga, u najrazvijenije sa najvećim kvalitetom života svrstali su se Južnobanatski, Južnobački i Zapadnobački dok su najnerazvijeniji Jablanički, Borski, Raški i Toplički.
– Mada Srbija beleži najveći rast indeksa humanog razvoja u regionu, što se, po kvalitetu života, popelo sa 73. na 50. mesto u svetu, dublja poređenja obeshrabruju. Najrazvijeniji Južnobanatski okrug sa indeksom humanog razvoja 0,882 jeste jači od hrvatskog proseka, lagano se približavajući slovenačkom i grčkom, ali je najnerazvijeniji Jablanički okrug, bodovan sa 0,56, daleko ispod i albanskog proseka – ukazuje Jakopin.
A Jablanički okrug sedam puta je nerazvijeniji, ili, bolje reći, razvojno ugroženiji od Beograda. Ovo je, objašnjava naš sagovornik, rezultat najnovije analize koja, sem infrastrukturne i ekonomske, u zdravstveni karton okruga unosi demografsku, obrazovnu i ekološku dimenziju sa ukupno 13 pokazatelja.
Stotine strana analiza koje su poslužile kao podloga za kreiranje Strategije idu u prilog konstataciji da se dalje produbljivanje jaza između severa i juga mora zaustaviti i smanjiti. I zbog nas samih i zbog ulaska u evropsku porodicu naroda.
– Poređenja ili upozorenja radi, za Evropsku uniju je prihvatljivo da raspon između najrazvijenijih i najnerazvijenijih bude do jedan prema tri – kaže dr Jakopin.
Vesna Jeličić
[objavljeno: 04.05.2007.]
.jpg)
