Izvor: eKlinika.rs, 02.Maj.2025, 15:00
Hemikalije u hrani, parfemima, sredstvima za čišćenje, deluju na srčane arterije, razvoj mozga
Hemikalije iz plastike sve su zastupljenije u tolikoj meri da ih he skoro nemoguće izbeći. Ima ih u hrani, kozmetičkim sredstvima, deterdžentima za čišćenje. Nevidljiva mikroplastika je nešto sa čime se savremeni čovek suočava još u majčinoj utrobi. Naučnici smatraju da hemikalije iz plastike predstavljaju ozbiljnu pretnju za ljudsko zdravlje.
Hemikalije koje deluju na razvoj vitalnih organa
Genetičar prof. dr Miodrag Stojković, zajedno je sa timom naučnika iz >> Pročitaj celu vest na sajtu eKlinika.rs << Srbije, Španije i Velike Britanije među prvima u svetu istražio štetnost mikroplastike po ljudski embrion. Pokazao je negativan uticaj čestica nanoplastike i mikroplastike na usađivanje embriona. Dr Stojković i tim stručnjaka su pokazali da plastika utiče na DNK i menja ekspresiju gena koji deluju na rani razvoj pluća, srca, srčanih zalistaka.
Tim naučnice Sara Hyman, sa NYU Grossman School of Medicine, došao je do sličnih zaključaka. Ftalati su hemikalije prisutne u velikoj meri u kozmetici, proizvodima za negu, sredstvima za čišćenje, građevinskom materijalu. Ftalati i bisfenol A su hemikalije koje se dodaju proizvodima od plastike.
Višedecenijske studije su potvrdile da se ove hemikalije razgrađuju na sitne čestice i tako prodiru u ljudsko telo. Smatra se da ftalati svojim delovanjem mogu da povećaju rizik od ozbiljnih zdravstvenih problema, gojaznosti i dijabetesa, pa čak i do karcinoma i problema sa plodnošću. Veruje se da ftalati mogu da negativno utiču na razvoj mozga kod dece, dovedu do teškoća u učenju, poremećaja pažnje i ponašanja.
Hemikalije česte u parfemima
Nova studija istraživača sa NYU Langone Health izdvaja jedan posebno čest ftalat, koji se zove di-2-etilheksil ftalat, skraćeno DEHP. On je jedan od najviše korišćenih ftalata koji, kako izdvajaju stručnjaci, može da deluje na sintezu, regulaciju i delovanje tiroidnih hormona i smanjenje nivoa testosterona. Izloženost ovoj hemikaliji povezana je i sa povećanim rizikom od kardiovaskularnih bolesti, dijabetesa, oštećenja jetre, slabljenja imunog sistema i ranog puberteta. DEHP se koristi u proizvodnji pribora za domaćinstvo, medicinskih sredstava, proizvodnji kablova, PVC podnim oblogama, opremi za bebe, igračkama za decu, odeći.
Ova hemikalija koristi se i za pravljenje mekših i fleksibilnijih posuda za hranu, kako bi duže trajali DEHP često ima u parfemima, osveživačima vazduha i drugim vrstama mirisa.
– Pojedine studije su otkrile da hemikalije iz plastike izazivaju uplane procese, deluje na koronarne (srčane) arterije i vremenom povećava rizik od srčanog ili moždanog udara – kaže Hyman.
Izloženost DEHP-u uzrok više od 13 odsto smrtnih slučajeva širom sveta
Istraživači NYU Langone Health proučavali su podatke o zdravlju i životnoj sredini iz desetina anketa o izloženosti DEHP u 200 zemalja. Analizirali su statistiku smrtnosti Instituta za metriku i evaluaciju zdravlja, istraživačke grupe sa sedištem u SAD koja prati globalne trendove javnog zdravlja.
Rezultati su pokazali da je izloženost DEHP-u bila uzrok više od 13 odsto smrtnih slučajeva širom sveta. Smrt je nastuplila kao posledica bolesti srca, a premiluli su uglavnom bile osobe stare 55 do 64 godine. Najveći broj smrtnih slučajeva usled delovanja DEHP bio je na Bliskom istoku, južnoj i istočnoj Aziji i na Pacifiku. Najviše smrtih slučajeva bilo je u Indiji, zatim Kini i Indoneziji.
Procvat proizvodnje plastike
Smatra se da je razlog procvat proizvodnje plastike u ovim delovima sveta, uz veoma malo ili nimalo ekoloških ograničenja.
– Propisi koji bi regulisali količinu ftalata u proizvodima i ograničavali potrošnju plastike mogli bi da dovedu do manje količine ovih hemikalija u našem okruženju – kaže Hyman.
Ona je napomenula da ova studija nije imala za primarni cilj da dokaže da je DEHP sam po sebi uzrok srčanih oboljenja, jer su analizirani i drugi oblici ftalata, smrtni slučajevi nisu bili ograničeni na istraživanje osoba između 55 i 64 godine. Što znači da bi pravi broj smtrnih ishoda koji su povezani sa upotrebnom DEHP mogao da bude i veći.
Ftalati hemikalije koje su pratkično svuda oko nas. Ima ih u šamponima, gotovim jelima upakovanim u plastične posude, jastucima, kauču. Pojedine studije navode da svako od nas ima izvesnu količinu ovih hemikalija u telu.
Kako da se zaštitimo?
Preporuka je da čitamo „sitna slova“ i etikete na proizvodima. Ukoliko se na etiketama navode ftalati ili nejasan opšti „miris“ u svojim sastojcima savet je da ga ne koristimo. Savetuje se i oprez u kuhinji, izbegavanje plastičnih posuda. Studija iz 2016. godine otkrila je da su osobe koje konzumiraju kupovnu brzu hranu, bile u mnogo većojm meri izloženi ftalatima. Verovatno zbog velike količine plastike koja se koristi u preradi i pakovanju ovih namirnica.
Članak Hemikalije u hrani, parfemima, sredstvima za čišćenje, deluju na srčane arterije, razvoj mozga se pojavljuje prvo na eKlinika.
