Izvor: Politika, 16.Nov.2009, 00:10 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Ni srpskih povratnika, ni Goranove „Jame”
U Livno se vratilo tek stotinak Srba. Niko od njih ne radi, gotovo da nema mlađeg od šezdeset godina a u školi nema dece srpskih povratnika
Od našeg dopisnika
Livno – Kula Starca Vujadina, hajduka iz srpskog sela Kazanci, tamo prema Bosanskom Grahovu, i danas je na litici iznad Livna. Kamenih zidina niko se i ne bi setio da ne štrče nad gradom koji je zaboravio i Ivana Gorana Kovačića. Veliki poeta je pod liticom, uz vrelo Bistrice, na mestu Duman, druge >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << godine onog rata, priveo kraju pisanje svoje „Jame”.
U Livnu su zaboravili i na vek i po pravoslavnog hrama Uspenija presvete Bogorodice, ali i na 1820. godinu, kada je u ovom gradu osnovana prva srpska pravoslavna osnovna škola u Bosni.
Srba u livanjskom kraju danas zamalo pa da više nema. Deo njih je pobegao sredinom 1992. a ostatak u leto iduće godine kada je Livno, uz pratnju Unprofora i Međunarodnog komiteta Crvenog krsta, napustilo više od hiljadu Srba.
Od oko četiri hiljade Srba u predratnoj livanjskoj opštini, a kažu da ih je bilo još oko hiljadu koji su se izjašnjavali kao Jugosloveni, danas je u gradu njih pedesetak. U prigradskom naselju Guber ih je još petnaestak. I nikog više. Među njima nema mlađeg od šezdeset godina. U osnovnim školama nema nijednog deteta srpskog povratnika. Ni do radnog mesta niko od Srba u Livnu nije došao, izuzme li se samo jedan koji je zaposlen u Bosanskom Grahovu. On svakodnevno do radnog mesta prelazi oko sto pedeset kilometara.
– Kada upitate lokalnu i kantonalnu vlast, reći će da to nije istina pošto oni raspolažu podacima o desetak Srba koji ipak rade. A neće da priznaju da su oni uglavnom iz mešanih brakova, koji su se izjašnjavali kao Hrvati, čak i katolici, da bi posleratnih godina prešli na pravoslavlje i postali veliki Srbi samo da bi došli do radnog mesta – tvrdi Dušan Šunjka.
– Ako je u livanjskom čemeru bar nešto za utehu, onda je to činjenica da istu sudbinu u Livnu sa Srbima dele i Bošnjaci. Jeste da su oni u malo boljem položaju, ali samo zbog činjenice da ih je mnogo radilo u inostranstvu tako da ne brinu toliko hoće li imati sutra hleba – kroz suze govori Drago Radeta, nesrećan što će „skončati, a neće dočekati da se Srbi rasejani po svetu vrate na dedovinu”.
– Niti mi ko dolazi niti imam kome otići. U Livnu nema ni onih naših starih komšija. Nemam s kim kafu da popijem – naglašava i Mara Crnogorac.
Dejtonskim krčmljenjem Bosne, devet srpskih sela u Donjem livanjskom polju, koja su bila u sastavu predratne bosanskograhovske, pripalo je livanjskoj opštini. U njima je još teže stanje.
– Kuće srpskih povratnika Vladimira Broćete i Luke Davidovića nedavno su zapaljene. Ljudi su opet otišli u izbeglištvo. Stoku nam kradu, ne daju nam novac za obnovu domaćinstava. Jednostavno, svakodnevno nam daju do znanja da nama Srbima više nema mesta u livanjskom kraju – priča Dragan Jurić iz Sajkovića ispod Dinare.
Da ne bi bilo baš sve tako crno kada su Srbi u pitanju „potrudio” se lokalni fratar Marko Gelo. Kada su, pred sam početak rata, počela divljanja nacionalista i u livanjskom kraju i na teritoriji na kojoj je formirana Hrvatska zajednica Herceg Bosna, fra Gelo je iz plamena u kojem je bio pravoslavni hram izvukao i spasao mnogo relikvija i šezdesetak ikona neprocenjive vrednosti. Čuvao ih je u župskom uredu, a pre nekoliko meseci sve je vraćeno srpskoj pravoslavnoj crkvi. Bez obzira na to što je bio kritikovan što pomaže „četnicima”, fra Gelo je istrajao u očuvanju zajedničkog života u livanjskom kraju.
– Mirnija vremena, na radost mnogih nas, došla su i u Livno. Fra Marka Gele više nema među živima. Umro je pre nekoliko meseci, ali je iza sebe ostavio priču koju često pominjemo i koja nas obavezuje da verujemo jedni drugima i da se nadamo da zla više nikada neće biti – kaže livanjski župnik fra Marko Jurić.
Slaviša Sabljić
[objavljeno: 16/11/2009]
.jpg)
