Izvor: Radio Televizija Vojvodine, 13.Dec.2008, 02:37   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Vremeplov: Srbija zaratila sa Turskom

Na današnji dan 1877.godine, srpski kralj Milan Obrenović (tada knez) odazvao se pozivu Rusije koja je zaratila sa Osmanskim carstvom. Srpska vojska je ubrzo potukla Turke i oslobodila je Niš, Belu Palanku, Pirot, Kuršumliju, Prokuplje, Vranje, Kosovo (veliki deo Stare Srbije). Krajem januara 1878. rat je završen mirom Rusije i Osmanskog carstva u San Stefanu, izrazito na štetu Srbije. Odredbe mira u San Stefanu - kojima >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio Televizija Vojvodine << je ustrojena Velika Bugarska - evropske sile nisu priznale i one su izmenjene na Berlinskom kongresu kasnije iste godine. Srbija je od tada i formalno međunarodno priznata kao nezavisna država, uz neka teritorijalna proširenja - Pirotski, Vranjski, Niški i Toplički okrug. Nažalost, srpska vojska bila je tada primorana da se povuče sa Kosova, koje je prethodno oslobodila, što je veoma teško primljeno.

1204. - Umro je jevrejski filozof, lekar, matematičar i astronom Mojsije Majmonid, sledbenik Aristotela, najveći jevrejski filozof srednjeg veka. U najvažnijem filozofskom delu "Vodič ljubavi" pokušao je da zasnuje religiju na racionalnim osnovama, što je izazvalo žestoku osudu ortodoksnih pristalica judaizma. Napisao je više astronomskih i matematičkih rasprava i 18 medicinskih traktata s teorijama znatno ispred vremena u kojem je živeo.

1553. - Rođen je francuski kralj Anri Četvrti, prvi monarh iz dinastije Burbona, prethodno kralj Navare i vođa hugenota (francuski protestanti, kalvinisti) u verskom ratu s rimokatolicima. Tokom vladavine od 1589. do smrti 1610. povratio je Francuskoj unutrašnji mir "Nantskim ediktom" o verskoj toleranciji 1598, učvrstio je ekonomski i politički i ojačao kraljevsku vlast. Ubio ga je jedan katolički verski fanatik. Anrija Čertvrti tradicionalno smatraju najvećim vladarem u istoriji Francuske - "Anri dobri".

1570. - Mirom u Šćećinu Danska je priznala nezavisnost Švedske.

1642. - Holandski moreplovac Abel Tasman otkrio je zemlju kojoj je dao ime holandske provincije Novi Zeland, ali se zbog straha od domorodaca Maora nije iskrcao. Zasluge za otkriće Novog Zelanda pripadaju i engleskom moreplovcu Džejmsu Kuku, koji se 1769. iskrcao na jedno od novozelandskih ostrva.

1780. - Rođen je ruski diplomata Karl Robert Vasiljevič Neselrode, ministar inostranih poslova Rusije od 1822. do 1856. Vodio je izrazito reakcionarnu politiku, oličenu u Svetoj alijansi (osnovana posle Bečkog kongresa 1815. s ciljem odlučnog suzbijanja svake vrste revolucionarnih tendencija). Odgovoran je za ulazak Rusije 1853. u Krimski rat protiv Osmanskog carstva, kojem su se potom pridružili Francuska, Velika Britanija i Sardinija (Pijemont). Posle ruskog poraza 1856. podneo je ostavku.

1784. - Umro je engleski pisac i leksikograf Semjuel Džonson, čiji je "Rečnik engleskog jezika" iz 1755. više od veka važio za najautoritativniji na engleskom govornom području. Zahvaljujući knjizi njegovog prijatelja Džejmsa Bosvela "Život dr Džonsona", koja se smatra retko dobrom biografijom, postao je opšte poznat. Ostala dela: poema "Taština ljudskih želja", tragedija "Irena", kritičarsko delo "Životi pesnika".

1797. - Rođen je nemački pisac Hanjrih Hajne, jedan od najvećih pesnika 19. veka, čija je poezija suptilnog lirizma iskrenih emocija i osećajnosti, vrhunsko dostignuće romantizma. Posle studija prava u Getingenu i putovanja po Evropi, napustio je Nemačku i otišao u Pariz. Tu se sprijateljio s Karlom Marksom i napisao čuvenu pesmu "Tkači" i poemu "Nemačka, zimska bajka", u kojoj je dosegao vrhunac satirične lirike. Prethodno je "Knjigom pesama" 1827. uneo u nemačku liriku potpuno nov ton, što je učinio i u nemačkoj prozi delom "Slike s putovanja". U Parizu je delovao kao neka vrsta kulturnog posrednika između Nemaca i Francuza - proznom zbirkom "Salon" obaveštavao je Nemce o duhovnim prilikama u Francuskoj, a za francuske čitaoce napisao je dela "O istoriji novije lepe književnosti u Nemačkoj" i "Prilog istoriji religije i filozofije u Nemačkoj". Njegova poezija je vrhunsko dostignuće nemačkog romantizma. Ostala dela: zbirke "Nove pesme", "Romanesero", spev "Ata Trol".

1808. - Madrid je kapitulirao pred francuskim carem Napoleonom I.

1816. - Rođen je nemački industrijalac i pronalazač Ernst Verner fon Simens, koji je s trojicom braće osnovao gigantsku kompaniju "Simens". Pronašao je 1846. telegraf s kazaljkom, 1866. dinamo mašinu, a 1879. električni tramvaj.

1862. - U bici kod Frederiksburga u Američkom građanskom ratu, južnjački general Robert Li sa 80.000 vojnika potukao je severnjačkog generala Ambrouza Bernsajda, koji je imao pod komandom dvostruko više vojnika - 150.000. Tokom teških borbi duž reke Masaponaks, Bersajd je izgubio oko 14.000 ljudi.

1937. - Japanske trupe okupirale su kineski grad Nanking. Tokom narednih šest sedmica stradalo je oko 200.000 Kineza, mahom civila. Kineska istoriografija taj period opisala je "silovanje Nankinga".

1939. - U prvoj velikoj pomorskoj bici u Drugom svetskom ratu britanske krstarice "Ekseter", "Ajaks" i "Ahil" kod zaliva La Plata u Atlantskom okeanu teško su oštetile i onesposobile nemački bojni brod "Admiral Graf fon Špe", koji je tokom gusarskog krstarenja u južnom Atlantiku i Indijskom okeanu prethodno potopio devet trgovačkih brodova.

1943. - Sovjetska vlada je u Drugom svetskom ratu saopštila da odluke Drugog zasedanja "Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije" (AVNOJ) "pomažu daljoj uspešnoj borbi naroda Jugoslavije" protiv nacističke Nemačke.

1944. - Japanski avion napunjen eksplozivom, kojim je upravljao pilot samoubica - kamikaza, udario je u američku krstaricu "Nešvil" i usmrtio 133 člana posade.

1967. - Sedam meseci posle uspostavljanja vojne diktature u Grčkoj, vojna vlada je skršila kontraudar i kralj Konstantin primoran je da sa porodicom pobegne u Rim. Kralj je prethodno u poruci naciji zatražio podršku u "obnavljanju demokratije i slobode", ali su njemu lojalne jedinice bile nepovezane i izolovane, a vojna hunta unapred obaveštena o kontraudaru. Vojna vlada krivila je krunu za teško stanje u kom se zemlja tada nalazila, takođe kraljevska porodica u Grčkoj nije bila popularna, otuda je monarhiju u Grčkoj srušila jedna izrazito desna vlada, što je netipičan slučaj.

1981. - Predsednik Poljske Vojćeh Jaruzelski zaveo je vanredno stanje u zemlji. Zabranjena je dalja aktivnost takozvanog nezavisnog sindikata "Solidarnost". Vojnim pučem Jaruzelskog tada je sprečena mogućnost vojne intervencije spolja.

1982. - U zemljotresu u Severnom Jemenu, u provinciji Damar, stotinak kilometara jugoistočno od glavnog grada Sane, poginulo je oko 3.000 ljudi.

1988. - U Kongu je potpisan protokol Angole, Kube i Južne Afrike, uz posredovanje Sovjetskog saveza i SAD, kojim je obezbeđen put ka nezavisnosti Namibije (Jugozapadna Afrika) i kraj građanskog rata u Angoli koji je započet 1975.

1990. - Predsednik Afričkog nacionalnog kongresa Oliver Tambo došao je u Južnu Afriku, prvi put posle 30 godina izbeglištva.

1991. - Bivše sovjetske republike Kazahstan, Kirgizija, Tadžikistan, Turkmenistan i Uzbekistan odlučile su da se priključe Zajednici Nezavisnih Država.

1994. - Predsednik Namibije Sam Nujoma i njegova vladajuća partija proglašeni su pobednicima prvih izbora posle sticanja nezavisnosti te afričke države.

1995. - Evropski parlament primio je Tursku u evropsku Carinsku uniju, uprkos krupnih zamerki Ankari zbog kršenja ljudskih prava.

1995. - Rumunski putnički avion srušio se posle poletanja sa aerodroma u Veroni, u severnoj Italiji, i nesreću nije preživeo niko od 49 ljudi u letilici.

2001. - Petorica islamskih terorista-samoubica upali su u zgradu Kongresa u Nju Delhiju i u oružanom okršaju s pripadnicima obezbeđenja - 14 ljudi je poginulo, uključujući teroriste. Indija je optužila dve militantne islamističke grupe iz Pakistana za umešanost u teroristički napad.

2003. - Trupe SAD u Iraku uhapsile su kod Tikrita svrgnutog iračkog predsednika Sadama Huseina. Sadam se krio otkako su u junu te godine američke snage skršile otpor Iračana.

2003. - Predsednik SAD Džordž Buš potpisao je zakon kojim su uvedene sankcije Siriji zbog njenih navodnih veza s teroristima.

2006. - Belgijska nacionalna televizija priredila je u udarnom večernjem terminu simulaciju otcepljenja Flandrije. Čak 89 odsto gledalaca izjavilo je da je poverovalo da je Belgija prestala da postoji nakon navodne odluke flamanske skupštine. Vest su ozbiljno shvatili čak i neki međunarodni i diplomatski krugovi.
Pogledaj vesti o: Vranje

Nastavak na Radio Televizija Vojvodine...