Izvor: Svet, 08.Nov.2015, 20:45 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Dva veka Vukove zadužbine
Kao autor knjige “Zadužbinarstvo kod Srba”, u kojoj je obradio više od 120 zadužbina, fondacija i fondova, Slavko Vejinović (1949), shvatio je da su postojale, a da i danas postoje zadužbine koje su ostavile duboki trag u letopisu srpskog naroda. Veliki deo svog radnog veka Vejinović je proveo u Vukovoj zadužbini. Tu je, neposredno, na licu mesta, imao prilike da se upozna sa organizovanošću i radom ove naše značajne zadužbinske ustanove i da sagleda dubinu brazde koju je ona >> Pročitaj celu vest na sajtu Svet << zaorala na “polzu svog naroda”. Zbog toga je nastojao da u knjizi “Vukova zadužbina u 20. i 21. veku” (izdavač Vukova zadužbina), predstavi sve najznačajnije aktivnosti Vukove zadužbine.
Vukova zadužbina osnivana je dva puta u razmaku od pedeset godina.
Prvi put osnovana je 1937. godine povodom obeležavanja sto pedesete godišnjice rođenja Vuka Stefanovića Karadžića (1787–1864). Njen rad prekinut je početkom Drugog svetskog rata. Drugi put Vukova zadužbina je osnovana 1987. godine, povodom obeležavanja dvestote godišnjice rođenja Vuka Karadžića. Osnovana je kao nevladina, samostalna narodna ustanova, koja se bavi svim oblastima narodnog života i stvaralaštva, u duhu trajnih vrednosti Vukovog dela. Posebnu pažnju posvećuje negovanju srpskog jezika i jezičke kulture.
Od osnivanja Vukove zadužbine, 1987. godine, pa sve do danas, ističe Vejinović, postojala je jaka svest o strategiji njenog rada i razvoja. To se, možda, najbolje vidi u bogatoj i raznovrsnoj izdavačkoj delatnosti: “Staro srpsko rudarstvo” (2002), “Srem kroz vekove – Slojevi kultura Fruške gore i Srema” (2007), “Banat kroz vekove – Slojevi kultura Banata” (2010) i “Bačka kroz vekove – Slojevi kultura Bačke” (2014). U pripremi je “Šumadija kroz vekove – Slojevi kultura Šumadije”.
Koliku pažnju Vukova zadužbina posvećuje aktuelnim pitanjima očuvanja i zaštite srpskog jezika i ćirilice najbolje se može videti iz zbornika koje je objavila: “Aktuelnost Vukovih poruka” (2009), “Tvorci srpskog književnog jezika” (2011), kao i zbornika “Žive tradicije srpskog književnog jezika (Dositej Obradović – Vuk Karadžić)”, koji su za štampu zajednički priredili Vukova i Dositejeva zadužbina.
Imajući u vidu od kolikog su značaja za razvoj srpske kulture u 18. i 19. veku bile Vukove trajne poruke i pouke koje je izlagao u svojim “Danicama” (Beč, 1826, 1827, 1828, 1834; Budim, 1829), Vukova zadužbina je, upravo po ugledu na Vukovu bečku “Danicu”, pokrenula 1994. godine srpski narodni ilustrovani kalendar, savremenu nacionalnu čitanku, u duhu najboljih tradicija Vukovog istoimenog kalendara-zabavnika.
Poslednjih godina Vukova zadužbina veliku pažnju posvećuje radu sa mladima, a posebno na planu negovanja srpskog jezika i ćirilice. U tom pogledu, pored pokretanja “Danice za mlade”, od velikog su značaja i njeni drugi projekti: objavljivanje “Gramatike srpskog jezika za osnovnu školu”; “Kratkog pravopisa srpskog jezika Matice srpske” i autorskog rada 2Ćirilica – srpska kaligrafska baština”. Zadužbina nastoji da kontinuirano unapređuje saradnju sa školama kroz “Vukovo čitalište” i pokroviteljstvo mnogih učeničkih takmičenja koja su posvećena srpskom jeziku i ćirilici.
U toku Drugog svetskog rata i posle njega, naglašava Vejinović, zadužbinarstvo doživljava težak udarac. Imovina je nacionalizovana i eksproprisana, neke nepokretnosti su prodate ili su ih, pak, preuzela druga lica. Za oduzete nepokretnosti nije isplaćivana nikakva nadoknada (protivvrednost), a ako je i isplaćivana, bila je znatno niža od njihove stvarne vrednosti. Ono što je od te imovine i ostalo, vremenom je potrošeno, razvučeno ili se utopilo u neke fondove, tako da joj se gubi svaki trag. Od nekada velikih i slavnih zadužbina ostale su samo zgrade sa nazivima njihovih dobrotvora. Sa nekih su, čak, skinute biste i table sa imenima njihovih osnivača i ktitora.
.jpg)
