Izvor: Večernje novosti, 22.Sep.2016, 19:33   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Vojvođanske priče: Arača se seća vitezova

Prema legendi, Ričard Lavlje Srce u katedrali se lečio toplim banatskim blatom. Araču 1417. u posed dobio despot Stefan Lazarević, a nasledio Đurađ Branković RUŠEVINE benediktinske opatije na Tisi, kraj Novog Miloševa (nekadašnje Beodre), predstavljaju kulturno-istorijski spomenik prvog reda - jedini te važnosti iz srednjeg veka sa ovog područja. Ova romanička bazilika podignuta je oko 1230. godine. O monumentalnim pretenzijama graditelja svedoče korišćeni materijali >> Pročitaj celu vest na sajtu Večernje novosti << - tesani kamen, mermer, tesanik i cigla. Nakon stradanja, obnovljena je zalaganjem kraljice Jelisavete Anžujske 1370. Arheološka istraživanja pokazuju da je monumentalna zgrada opatije podignuta na temeljima starije crkve, verovatno iz 11. veka, koja je bila ukrašena preromaničkom plastikom. Na potezu koji Melenčani zovu “sedmiter”, jer odatle počinju putevi prema atarima sedam banatskih sela, osam kilometara južno od Miloševa, stoji Arača. Njene monumentalne ruševine i danas pokazuju da je to nekada bilo velelepno i važno zdanje. U stvari, katedrala je krasila istoimeno naselje izgrađeno od trske, vrbe i ilovače. Prilaz Arači vekovima su branili voda i živo blato. A, pobodeno koplje sa okačenim kozijim lobanjama po močvarama i šumarcima, kako piše u spisima, delovalo je sablasno i mistično. Zvukovi koji su nastajali u lobanjama na vetru izazivali su paniku i kod starorimskih legionara. Osvajači su nerado zalazili u Panoniju, a nikako u Barbarikum, kako su Rimljani zvali ovu oblast Banata. Po legendi, Araču je pohodio i englelski kralj Ričard Lavlje Srce! U Trećem krstaškom ratu, pošto nije smeo da pređe preko Francuske, oktobra 1192. krenuo je kući manje poznatim putem. Sa juga do Dunava, kao put koristio je obale reka. Izbivši na Dunav, zaplovio je oprezno šajkama uzvodno. Vožnja je bila otežana zbog santi leda. Na ušću Tise u Dunav, kod Akumincuma, današnjeg Slankamena, susreo je monahe iz Arače. Prihvatio je poziv da se oporavi u njihovoj opatiji i sačeka da prođe zima. Monasi su proveli Ričardovu šajku kroz Tisu i močvarni deo Banata.Manifestacija “Srednjovekovni festival Arača” okuplja najviše decu,U oklopu viteza - Iscrpljeni Ričard imao je na koži rane od oklopa i mučila ga je kostobolja. Slično su se osećali i ostali ratnici. U Arači su se lečili oblogama od ugrejanog blata koje su starosedeoci, Sloveni, vadili u vreće od rogoza i razmenjivali sa monasima za so. Tajna blata i nalazište čuvali su se kroz generacije. Mnogi su bili ubeđeni, čuvši kako Sloveni vade blato, da to plavokosa barska vila Rusalka noću vileni. Po ovoj staroslovenskoj vili, jezero i okolina nazvani su Rusalka, kasnije Rusanda - piše rano preminuli zrenjaninski književnik Dragan Lalić, zaljubljenik i vrsni poznavalac zavičajne istorije.Ričard Lavlje Srce Opet po legendi, Ričard je svoju ratnu opremu i štit okovan zlatnim lavovima zakopao istočno od katedrale u Arači. A, odlazeći, sa sobom je poneo i pletenu korpu sa nekoliko ćupova crnog leka iz Banata... Možda sve ovo objašnjava i otkud lav na grbu Velikokikindskog dištrikta?! A, Šandor Nađ podseća da prvi pisani trag o Arači potiče iz 8. veka, kada je bila benediktinski manastir. Njegove temelje arheolozi su pronašli sa severne strane crkve. U burnoj i dramatičnoj istoriji Arače, zabeleženo je da je opat Nikola iz tog manastira 1256. učestvovao na crkvenom saboru u Ostrogonu. - U najezdi Kumana katedrala je opljačkana i porušena 1280. Na papskom spisku desetina spominje se 1332-1337. Po nalogu kraljice Jelisavete Anžujske obnovljena je 1370. i od tada verovatno potiče gotički toranj koji stoji i danas - iznosi Nađ, napominjući da je 1417. Araču u posed dobio despot Stefan Lazarević, a 1441. nasledio despot Đurađ Branković. Uoči turskih osvajanja, Arača je nastanjena srpskim življem. Prepravljena je u tvrđavu 1551, ali je iste godine, za vreme opsade Bečeja, bez borbe predata Turcima. Oni su je spalili i od tada velelepno zdanje nije više obnavljano.Prilaz Arači vekovima su od osvajača branili živo blato i voda - Prilikom iskopavanja 1879. u Arači je otkrivena nadgrobna ploča sa predstavom svetitelja i donatora, ukrašena tročlanom prepletenom trakom, koja se datuje u 12. vek. Novija arheološka istraživanja potvrđuju da su uz crkvu, sa severne strane, postojali konaci i mnogobrojni grobovi. Konzervatorski radovi obavljeni su 1970-1972. godine - saznajemo u Zavodu za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin. - Zamršena istorija Arače, odakle su se njeni stanovnici zauvek iselili u prvoj polovini 18. veka, ostavila je teške tragove na njoj. Stalno su je pljačkali, a okolno stanovništvo razvlačilo kamene delove i opeku. Svuda oko Arače vidljive su rupe koje su ostavljali tragači za zakopanim blagom... Rušili su je i vetrovi - zabeleženo je da je jaka oluja 13. decembra 1863. srušila neke njene zidove i gornji deo gotičkog tornja - iznosi arheolog Šandor Nađ, a uz pomoć eksperata iz Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture i susedne Mađarske, lokalna samouprava Novog Bečeja neprestano je angažovana na obnovi i očuvanju zidina unikatne benediktinske opatije.Viteške borbe za turiste, ukrštanje mačeva i koplja U varošici na obali Tise, takođe, preduzimaju korake kako bi Araču stavili u funkciju turizma i razvoja opštine. Ova zanimljivost u srcu Banata privlači sve veći broj turista. S početka proleća redovno se organizuje manifestacija “Srednjovekovni festival Arača”. Okuplja vitezove u oklopima, u pratnji princeza, a na prelepom Tiskom keju prezentuju se srednjovekovne veštine i običaji. Uz posmatranje viteških borbi posetioci, među kojima su najbrojniji mališani, uživaju u gađanju lukom i strelom, sekirama, ukrštanju mačeva i kopalja... Baš kako se to ovde nekada radilo.Prezentacija srednjovekovnih veština i običaja Franjevci tražili Atilino blago? POZNATO je da je hunski osvajač Atila, zvani Bič Božiji, u čudnom trouglu između Mokrina, Vranjeva i Bašaida, doneo plan o zauzimanju Sirmijuma. Opljačkano blago, prema legendi, nakon Atiline smrti 454. godine, zajedno sa kovčegom, završilo je u Tisi. Do danas nije otkriveno gde. U knjizi “Zašto”, Lalić pokušava da odgovori otkud vatikanski kaluđerski red u Banatu i šta je franjevce privuklo u Araču. - Gradili su katedralu, a pod izgovorom da traže odgovarajuću glinu za cigle, kopali stotinak godina okolo, a crkvu nisu nikad do kraja sagradili. Što bi i sagradili usred močvare?! Srbi nastanjeni pored Tise samo su mudro gledali. Prozreli su da franjevci traže Atilino blago i hrišćanske zapise kojima bi proslavili svoj red, a novac bi dobrodošao Vatikanu - iznosi predanje Lalić. Starčevačka kultura POČETAK priče o Arači daleko je stariji od njene srednjovekovne istorije, iznosi Nađ. U njenom okruženju arheolozi istražuju preistorijska naselja koja traju od doba starčevačke keramike (5.500 godina pre nove ere). Zemlja Arače pružala je utočište ljudima 7.500 godina, jer je dovoljno uzdignuta (82 metra nadmorske visine) te je nisu mogle poplaviti vode Tise i okolne močvare, obezbeđujući joj istovremeno i vodene puteve. A, uskom zemljanom gredom (prema Novom Bečeju) imala je i suvozemni put do Tise. Danas su oko Arače sve same njive. Njihova obrada počela je sa stanovnicima starčevačke kulturne grupe, koju arheolozi smatraju prvom starosedelačkom, zemljoradničkom kulturom u Vojvodini.

Nastavak na Večernje novosti...