Izvor: Večernje novosti, 13.Apr.2015, 21:20   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Skadar na Bojani: Sistematski uništavani srednjovekovni spomenici, izbrisani srpski tragovi

ŠEZDESETIH godina 20. veka uništavani su svi srpski srednjovekovni spomenici u okolini Skadra jer su bili materijalna svedočanstva o dugom periodu u kome je ova oblast pripadala srednjovekovnoj srpskoj državi. U Skadar nad Bojanom i danas dolaze majke bez mleka da se pomole u kapelici u tunelu silne tvrđave na vrhu 130 metara visoke sure stene. Ono što naučnici vide kao svetlucavi beli kalcit koji curka kroz sive kamene blokove za skadarske Srbe i potonje stanovnike grada su vekovima bile >> Pročitaj celu vest na sajtu Večernje novosti << kapi mleka iz dojki neveste Gojka Mrnjavčevića, žive zazidane u zidine grada, žrtvovane da ga vile više ne bi rušile. Ali, danas se druge pesme pevaju, kažu preostali skadarski Srbi. Njima je od 1934. do pada režima Envera Hodže bilo zabranjeno da govore svojim jezikom i nose srpska imena, a kamoli da kažu da je Skadar u srednjem veku bio srpska prestonica. - Iz politizovane istorije Skadra se izbacuju Iliri, Kelti, Rimljani, Vizantinici, svi se oni prepravljaju u Albance - kaže Pavle Jakoja Brajović, dok stojimo kod kapelice u kojoj je po legendi bila uzidana mlada Gojkovica. - Pošto je u tradiciji svih naroda koji su ovde živeli čvrsto ukorenjena priča o nevesti Gojka Mrnjavčevića, onda su čak napravili drugi otvor u zidu. Prepričali su srpsku pesmu izmišljajući lažnu legendu po kojoj je u zidine bila uzidana Albanka. Sagovornik "Novosti" nas upozorava na neprijatna iznenađenja u travi koju gazimo da bi prišli ostacima Crkve Svetog Stefana, zaštitnika Nemanjića, jer umesto kosilice travnjak na ostacima prestonog Skadra održava stado ovaca.SRPSKA PRESTONICA - SKADAR je bio srpska prestonica u srednjem veku, ali mi Srbi nikada ne bismo rekli da je to bio samo naš grad - priča Brajović. - U njemu su sačuvani tragovi nekoliko milenijuma ljudske civilizacije. Međutim, Enver Hodžina politika albanizacije, koja još nije nestala, srozala je ovo veličanstveno mesto na najniže grane. On objašnjava da su u takozvanoj "kulturnoj revoluciji" šezdestih godina 20. veka uništavani svi srpski srednjovekovni spomenici u okolini Skadra jer su bili materijalna svedočanstva o dugom periodu u kome je ova oblast pripadala Zeti, pokrajini srednjovekovne srpske države. Naročito je na meti bila Crkva Svetog Sergija i Vakha, zadužbini Jelene Anžujske na kojoj je stajao natpis kralja Milutina koji je obnovio hram: Od ove nemanjićke zadužbine ostao je danas samo jedan zid. Srećom, nju je video i opisao ruski konzul Jastrebov 1880. dok je još bila cela i ukrašena živopisom koji "nije vizantijski, nego prvi srpski" i na kome "svi sveci imaju odelo isto onako, kao što ga imaju na ikonama u dečanskoj lavri, u Pećkoj patrijaršiji i u gračaničkoj crkvi". U albanskoj politizovanoj interpretaciji istorije, koja je danas široko prihvaćena u javnosti, srednjovekovni utvrđeni grad nije Skadar, već samo vojna tvrđava Rozafa, koja se tako zove po onoj Albanki iz novokomponovane legende, koja je uzidana u nju. Da bi se osporila srpska kapelica i objasnila dva mesta gde teče "mleko", sad se pojavila i verzija da su u tvrđavu bile uzidane dve Albanke, sa imenima Roza i Fa. U letopisu Popa Dukljanina zabeleženo je da su iz Skadra vladali prenemanjićki kraljevi Mihailo, njegov sin Konstantin Bodin i Sveti Jovan Vladimir, koji su bili sahranjeni u Crkvi Svetog Sergija i Vakha. Ove tvrdnje su u novije vreme dokazane i arheološki. Ostaci Crke Svetog Stefana svedoče o tome da je Skadar bio srpska srednjovekovna prestonicaGrad Skadar i civilno podgrađe, na kome je današnje gradsko naselje ostali su u sastavu srednjovekovne srpske države kao srce oblasti Zete, sve do doba despotovine. U Venecijanskom arhivu se čuvaju pisma mletačkog senata despotu Stefanu Lazareviću, kome se kao vrhovnom vladaru Skadra koji pripada Srbiji žale da im Balšići ometaju plovidbu Bojanom. Predaja Skadra Mlečanima, a zatim pad grada pod Osmanlije u 15. veku nisu umanjili njegov značaj. Proterivanje Osmanskog carstva iz Skadra bilo je neposredan povod da zapadne sile stvore novu državu Albaniju, a posledice te odluke se i danas osećaju. Počelo je nasilno albanizovanje trgovačke metropole naseljene Srbima, Grcima, Cincarima... Enver Hodžin režim je Albaniju izolovao i Skadar sveo na siromašnu varoš. Pavle Brajović pored najstarijeg dela zidina VRAKA OPSTALA OSMANLIJE koje su pomoću odanih i nasilnih albanskih plemena pokušavale da rasele ili albanizuju Srbe, nisu imale uvek uspeha, beleži 1882. u putopisu Dobroslav M. Ružić: - Jedan sat od Skadra postoji opština Vraka sa četiri sela u kojima žive čisti Srbi, govore lepo srpski, čuvaju srpske običaje, brane veru i ime srpsko ne plašeći se ni Miridita, ni Malisora, ni Klimenata - za jednog kojeg bi im ovi ubili - ubiće ih oni deset! Interesantno je da su se srpski običaji kod Miridita i Malisora zadržali i do danas: Božić bez badnjaka ne proslavljaju, a slavu i danas slave.

Nastavak na Večernje novosti...