Izvor: Blic, 10.Apr.2010, 01:05 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Rad na crno cveta zbog niskih novčanih kazni
Do pre dve godine u samo 12 odsto slučajeva rada na crno doneta je odgovarajuća sudska odluka o novčanoj kazni, a sada taj procenat iznosi 35, ali je i dalje nedovoljan. Kazne se kreću od 800.000 do milion dinara za poslodavca sa svojstvom pravnog lica, odnosno od 400.000 do 500.000 dinara za preduzetnike. Ali prekršajni sudovi izriču kazne daleko ispod zakonskog minimuma, a dolazi i do zloupotreba. Kako bi se svi ovi problemi prevazišli, Inspekcija rada je pripremila odgovarajuće mere.
>> Pročitaj celu vest na sajtu Blic << />
Među ključnim odluka su neophodnost da se zaključeni ugovori o radu registruju kod nadležnog drugog državnog organa, zatim formiranje odgovarajućeg zajedničkog tela Vlade koje bi koordiniralo sprovođenje akcionog plana za suzbijanje sive ekonomije, kao i ubrzanje prekršajnog postupka. Inspekcija rada, takođe, predlaže da se uvede jedinstveni informacioni sistem i elektronska komunikacija svih državnih subjekata koji učestvuju u suzbijanju rada na crno. Inspektorat rada navodi da je neophodno primeniti odredbu Zakona o prekršajima kojom je data mogućnost da se u situaciji kada je za prekršaj propisana samo novčana kazna može urediti da postupak vodi Inspektorat, što bi znatno doprinelo brzini i efikasnosti.
Treba reći da je u 2008. godini zatečeno 9.054 osobe koje rade na crno i da je sa 6.394 njih nakon nadzora zasnovan radni odnos. U 2009. godini broj zaposlenih na crno smanjen je na 5.734, a sa 4.178 osoba je zasnovan radni odnos.
Prema podacima Inspektorata za rad, rad na crno se najviše javlja u trgovini, ugostiteljstvu, zanatskim, industrijskim i proizvodnim pogonima i građevinarstvu.
- U pojedinim delatnostima zapaženo je da se povećava broj radno angažovanih na crno u istim periodima svake godine. To je naročito karakteristično za ugostiteljstvo i građevinarstvo. U ugostiteljstvu u letnjem periodu zbog povećanog obima posla raste i broj radno angažovanih uopšte, pa i radno angažovanih na crno. Što se građevinarstva tiče, broj angažovanih na crno naglo se povećava pred kraj građevinske sezone zbog težnje poslodavaca da ispune zadate rokove i što veći broj poslova završe u tekućoj sezoni - navodi za „Blic" Radovan Ristanović iz Inspektorata rada.
Ristanović objašnjava da se za faktički rad regrutuju najčešće mladi, nekvalifikovani radnici, najviše do srednje stručne spreme, zaposleni bez redovnih zarada, nezaposleni stariji od 40 godina života, korisnici socijalne pomoći i novčanih naknada.
- Iako su poslovi koje ova lica obavljaju najčešće visokorizični, teško ih je pronaći jer u velikom broju slučajeva između ovako angažovanog radnika i poslodavca postoji sprega. Ovo je naročito prisutno u građevinarstvu, pa su zato u delatnosti građevinarstva tokom cele godine vršeni redovni nadzori i pojačani inspekcijski nadzori - ističe Ristanović.
Takođe, poslodavci zloupotrebljavaju instituciju probnog rada kojeg koriste kao mogućnost angažovanja lica bez zasnivanja radnog odnosa, ističući da je neophodno da se pre zaključivanja ugovora o radu uvere da li angažovano lice zadovoljava sve potrebne kriterijume.
- Inspektori rada prilikom vršenja nadzora nailazili su na tzv. fantomske firme, odnosno firme koje nisu registrovane kod nadležnih organa, a u kojima poslodavac angažuje radnike na crno. Problem dobija na značaju iz razloga što je u ovim slučajevima inspektorima rada onemogućeno obavljanje inspekcijskog nadzora i preduzimanje zakonskih mera zbog njihove nenadležnosti - kaže Ristanović.
Zbog sive ekonomije, međutim, gubi država i to na dva načina. Prvo, poslodavci ne plaćaju poreze i doprinose iz zarade, što su znatna sredstva. Drugo, ukoliko se ovakvo ponašanje ne bi adekvatno sankcionisalo, delovalo bi kontraproduktivno u odnosu na poslodavce koji postupaju po propisima.
Kako navodi Ristanović, u inspekcijskim nadzorima utvrđena je pojava velikog broja slučajeva da poslodavci organizuju proizvodnu delatnost u podrumima, garažama, privatnim kućama, tako da je takvu delatnost teško otkriti.
- Na takvim objektima nema nikakvih natpisa niti drugih oznaka, a ulazak u prostorije gde se odvija delatnost sprečena je obaveznim psima čuvarima, mikrokamerama, interfonima i katancima. U takvim prostorijama najčešće se šije, izrađuje obuća, pravi stolarija ili odvija neki drugi vid mini-proizvodnje i radno angažovana lica rade na crno - objašnjava naš sagovornik.
Broj radnika koji rade na crno
lične usluge -709
ostale društvene usluge -343
obrazovanje -12
zdravstveni i socijalni rad -53
finansijsko posredovanje -132
saobraćaj, skladištenje i veze -123
hoteli i restorani- 1.010
trgovina - 1.669
građevinarstvo -593
proizvodnja i snabdevanje energijom- 95
industrija -888
poljoprivreda- 107
Šta je zatekla inspekcija
Ukupan broj nadzora - 40.222
Broj osoba u radnom odnosu - 357.498
Broj osoba na faktičkom radu - rad na crno - 5.734
Broj osoba zatečenih na crno sa kojima je nakon nadzora zasnovan radni odnos - 4.178
Broj osoba zatečenih na crno sa kojima nakon nadzora nije zasnovan radni odnos - 1.556
Predložene mere
- da se ugovori o radu registruju kod nadležnog opštinskog ili drugog državnog organa
- obezbeđivanje bolje koordinacije rada kroz formiranje zajedničkog tela Vlade kako bi se zajednički poslovi efikasnije sprovodili
- ubrzavanje prekršajnog postupka
- uređenje informacionog sistema i elektronska komunikacija svih državnih subjekata
- da Inspektorat rada vodi prekršajni postupak kada je propisana novčana kazna
.jpg)
