Izvor: JUGpress.com, 03.Jul.2022, 19:14
Nacizam i fašizam: Zlokoban vrhunac nacionalizma
LESKOVAC
Izbijanju svetskih ratova je u velikoj meri kumovao pozadinski proces simbioze države i nacionalizma, koji se, različitim intenzitetom i geografskom distribucijom, odvijao tokom devetnaestog veka. Uporedo sa povezivanjem nacionalizma i države, u „naučnim“ krugovima su sve čvršće utemeljenje dobijale rasističke i socijal-darvinističke teorije o jakim i slabim narodima, čime je odstranjivanju nejakih, >> Pročitaj celu vest na sajtu JUGpress.com << data „naučna“ legitimnost.
Uostalom, rasna pripadnost je postao još jedan indikator nacionalnosti, koji su rado koristili britanski kolonizatori, a naročito, fašistički režimi. Vrhunac je ostvaren usponom Adolfa Hitlera i Benita Musolinija u Nemačkoj i Italiji i njihova uloga u istorijskom stradanju 1939-1945.
„Firer“ i „Duče“ su svoja uverenja dovela do nivoa verskog principa, a njihov nacionalizam se vrlo lako prelio u fašističku odoru netrpeljivosti, progona, mučenja i ubijanja drugih naroda zbog svoje, tobožnje inferiorne nacionalne pripadnosti. U tom smislu, i nacizam i fašizam predstavljaju šovinističku vrhušku nacionalizma i njegovu krajnju, najsuroviju konsekvencu. Ipak, među njima postoje i razlike.
Nacizam
Nakon nemačkog poraza u Prvom svetskom ratu i naročito, Versajskog mira, koji je u samoj Nemačkoj protumačen kao ponižavajući sled događaja, u zemlji je počela da jača specifična filozofija. Represalije nametnute Nemačkoj, u kombinaciji sa “Velikom depresijom” (ekonomskom krizom koja je uzdrmala svet), još više su pogoršale položaj posleratne Nemačke.
Uporedo sa tim, u prirodnim i društvenim naukama, svoje mesto su cementirale socijal-darvinističke teorije sa rasističkim prizvukom o jakim i slabim (mladim i starim) narodima, čime se, praktično, legitimizovalo preobraćenje ili neutralisanje “slabih i starih”. Više faktora u različitim oblastima – od naučnih, preko geopolitičkih do ekonomskih i socijalnih, uticali su da dođe do proboja Nacional-socijalističke partije, u čijem se programskom radu profilisala ideja po kojoj je nemački ratni napor bio sabotiran od strane unutrašnjih elemenata, (naročito Jevreja), te da je „nedostatak patriotizma“ bio direktan uzrok nemačkog poraza.
Jaki nacionalistički sentiment je počeo da eskalira kroz mržnju prema nemačkim državljanima stranog porekla, na čijem valu je jahao Adolf Hitler prilikom uspona na vlast.
Dakle, izraziti nacionalizam se prelio u ideologiju sa zloćudnim konsekvencama – utemeljenom u verovanju u superiornost čiste, arijevske rase u odnosu na Jevreje, ali i Slovene, Rome i druge narode. Tokom Hitlerove vladavine, nacisti su zagovarali uspostavljanje jake, centralizovane vlade pod kontrolom Firera tvrdeći da na taj način brane nemački narod (uključujući i Nemce izvan Nemačke) od komunizma i takozvane jevrejske zavere.
Konačan cilj nacista bilo je stvaranje homogene, autarhične etničke države koja bi inkorporirala ideje pangermanizma. Da bi ostvarili svoj plan, nacisti su na sistematičan način neutralisali rasno nepodobne pripadnike pokorenih naroda, u fabrikama smrti, koncetracionim logorima. U mnogim svojim elementima, nacizmu je blizak fašizam.
Fašizam
Kao sistematična diskriminacija, progon i likvidacija pripadnika određenih društvenih grupa, fašizam ima dugu istoriju u ljudskom društvu. Po nekim svojim crtama, nacizam se i predstavlja kao jedan od oblika fašizma. Ipak, rasistička dimenzija nacizma je nešto što fašizam prisutan u Italiji, nije u sebi inkorporira na način koji je to bio prisutan u Nemačkoj.
Italijanski fašisti naginjali su ka verovanju da bi svi elementi društva morali biti ujedinjeni kroz korporativizam kako bi se formirala organska država; to znači da ovi fašisti često nisu imali jasne stavove u vezi sa rasom, s obzirom na to da su samo država i nacija imali značaj. Jednostavno, uzimajući u obzir podneblje Italije sa svim svojim kulturnim, ali i rasnim različitostima, ideja o čistoj, arijevskoj rasi, nije bio popularna među Italijanima koji nisu bili nordijska rasa, ali je i pored toga, rasizam u Italiji bio veoma izražen, a genocid je sprovođen u koncentracionim logorima mnogo pre nego što se slično dogodilo i u Nemačkoj. Filozofija koja je pravila razliku između ova dva fašistička pokreta uglavnom se oslanjala na činjenicu da su oba pokreta nastala u različitim državama sa različitim putevima kojima su pošli Benito Musolini i Adolf Hitler prilikom uspona na pozicije moći.
Odnos fašizma i nacizma se u neku ruku, može posmatrati kao odnos opšteg prema posebnom. I jedan i drugi predstavljaju ideologiju koja baštini nacionalističke elemente u svojoj biti. Fašistički režim je onaj koji državu predstavlja kao temelj ljudskog društva, odnosno instituciju koja treba u potpunosti nadzirati svaki aspekt društvenog života. Fašizam je državno uređenje koje radikalno ograničava ljudska prava radi veće stabilnosti i bržeg napretka. Fašistički režimi i pokreti su se razlikovali od zemlje do zemlje, ali im je zajednička bilo stavljanje države iznad pojedinca i njegovih prava, politički sistem izgrađen oko jedne stranke i jednog vođe, te korporativni ekonomski sistem kome je cilj bio postići harmoniju između različitih društvenih klasa.
Nacionalizam Hitlera i Musolinija je predstavljao uvertiru u najveće stradanje u istoriji čovečanstva. Drugi svetski rat je okončan, što vojnim, što diplomatskim manevrima čelnih ljudi Sjedinjenih Američkih Država, Velike Britanije i Sovjetskog Savez (Frenklina Delana Ruzvelta, Vinstona Čerčila i Josifa Staljina), koji su u to vreme, bili na istoj strani. Decenije nakon rata su bile obeležene tihom konfrontacijom istoka i zapada, period koji je u istorijske knjige ostao ubeležen kao Hladni rat.
Međutim, kraj otvorenih sukoba između različitih nacionalizama, nije značio i kraj samog nacionalizma, koji je sa novim intenzitetom, kako na svetskom nivou, tako i na području Balkana, oživeo krajem osamdesetih godina dvadesetog veka.
Piše: Aleksandar Stojanović
Pitanje za čitaoce: Šta vi mislite o problematici jačanja nacionalizama u svetu? Recite nam u anonimnoj anketi koju možete popuniti ovde.
Tekst je deo realizacije projekta “Uzroci i posledice jačanja nacionalističkih pokreta na Balkanu” između Centra za istraživanje bezbednosti (CIB) i Balkanske istraživačke regionalne mreže (BIRN).
I ovo Vam može biti interesantno
.jpg)
