Izvor: Radio Dunav, 07.Maj.2018, 07:41 (ažurirano 02.Apr.2020.)
ZEMLJANA PEĆ U APATINSKOM ROMSKOM NASELJU
Jedan detalj-romska zemljana peć, preživljava sve urbanističke, ekonomske i kulturološke transformacije apatinskog Romskog naselja i njegovih stanovnika, i nastavlja svoju egzistenciju kao nezamenjiv i neuništiv segment ovdašnje romske tradicije. Izrađuje se u okviru okućnica kvalitenijih stambenih objekata (opremljenih modernim nameštajem, tehničkim pomagalima, električnim uređajima, itd.), čijim ukućanima ovakva peć nije potrebna i predstavlja svojevrsni anahronizam; kao i pored >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio Dunav << onih romskih kućica u kojima je zahvaljujući izrazitom i konstantnom siromaštvu, način života ostao petrificiran na najnižem nivou i gde ona predstavlja neophodnost.
Peći su obično situirane u dvorišnoj zoni, sa otvorom za loženje orijentisanim, obično, prema stambenom objektu vlasnika. Ukoliko skučenost dvorišta (ili njegovo ne postojanje), ne dozvoljava njihovo pozicioniranje u okviru ovog prostora, peći se podižu van njega, na uličnom delu, u najneposrednijoj blizini kuće, i sa istom orijentacijom otvora.
Ovi objekti su namenjeni za spravljanje hrane, tj. za pečenje manjih pogača direktno na patosu peći (na oslobođenoj površini nakon razgrtanja žeravice prema zidovima), bez stavljanja u neku za ovu priliku određenu posudu-tepsiju. Sirovo testo pogače, unosi se u užarenu unutrašnjost peći pomoći posebno modelovane alatke, drvene lopatice manjih dimenzija. Nizak svod peći obezbeđuje da se proces pečenja brže odvija. Sem ove osnovne namene, koriste se u nekim prilikama i za pečenje manjih životinja, kao i za kuvanje paprikaša. Na vrh kalote peći, iznad otvora za odvođenje dima, postavlja se niski gvozdeni tronožac, sadžak (ili u trougao postavljeni komadići crepa), na koji se stavlja posuda u kojoj se kuva paprikaš. Intenzivnim loženjem vatre, na ovaj način se može spremiti željeno jelo.
Peći su sezonskog karaktera, tj. koriste se samo u određeno doba godine (od proleća do jeseni), kada povoljni meteorološki uslovi omogućuju njihovu upotrebu. Ukoliko se žele sačuvati za više sezona, mora se pristupiti njihovoj adekvatnoj zaštiti (pokrivanje raznim najlonskim folijama), tokom zimskog perioda. U slučajevima kada su peći trošne i sklone padu, početkom proleća i dolaskom toplijih dana bez kiše, pristupa se konstruisanju novih. Jednostavan tehnološki postupak, omogućuje da gradnja ovih objekata podjednako spada u sferu aktivnosti i muškaraca i žena.
Osnovni konstrukcioni materijal za modelovanje ovih objekata su zemlja (pomoću vode dovedena u žitko stanje) i drvo (pletena korpa od pruća okrenuta širim delom ka zemlji). Osnova peći je ovalna ploča, dok je gornji deo kalotaste forme ili u obliku zarubljene kupe (ukoliko se nabacivanjem blata na površinu, striktno prati forma korpe). Na samom vrhu kalote nalazi se kružno formiran otvor za odvođenje dima, sa još jednim otvorom sa strane peći ( većim i polukružno modelovanim).
Osnova peći (uglavnom kružne forme) se formira od sloja rečnog šljunka, na koji se nanosi sloj blata, po čijoj površini se slažu fragmenti crepova. Na ovako formiranu osnovu, fiksira se korpa pletena od vrvovog pruća, okrenuta dnom prema gore. U sledećoj fazi na spoljnu površinu korpe se nanose dva sloja blata pomešanog sa određenom količinom sitno iseckane slame ili pleve, izuzev na vrhu kalote (otvor za odvođenje dima) i sa strane peći. Nakon perioda prirodnog sušenja nanetog blata, pali se vatra u unutrašnjosti peći, što ima za posledicu sagorevanja kompletne drvene konstrukcije korpe, a usled snažnog termičkog dejstva vatre, dolazi do očvršnjavanja (pečenja) samih zidova peći, čija se čvrstina pojačava svakom narednom upotrebom, loženjem.
U nekim slučajevima radi zaštite od erozivnog dejstva atmosferilija (kiša), kao i zbog postizanja određenog stepena dekorativnosti, neki od ovih objekata se premazuju slojem belog kreča. Kao rezultat lične estetike njihovih vlasnika, jedan deo peći se i dodatno ornamentiše. Tako se na beloj osnovi javljaju dekorativni motivi, uglavnom kružne forme (tačkasti), koji prekrivaju celokupnu površinu peći. Ovi ornamentalni motivi izvedeni su pigmentima različite boje (crveni, plavi, itd.).
Autor-Tomislav Šimunović
.jpg)
