Izvor: Politika, 09.Maj.2007, 12:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Patrijarh ne može da podnese ostavku
Pojedini episkopi su umoljavali patrijarha da se povuče u manastir, a neki su, kako se saznaje, vršili čak i pritisak. – U istoriji je bilo slučajeva da poglavar SPC bude smenjen
I uoči ovogodišnjeg zasedanja Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve, koje počinje 14. maja, u javnosti su počela nagađanja o mogućnosti da se zbog poodmaklih godina patrijarh Pavle (93) povuče sa svetosavskog trona. Tome je doprineo i nedavni >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << dvadesetodnevni boravak Njegove svetosti na rehabilitaciji u Banji Koviljači tokom kojeg je dao i pisano ovlašćenje mitropolitu zagrebačko-ljubljanskom Jovanu da ga zamenjuje.
Prevremeni povratak poglavara SPC sa oporavka 1. maja u Beograd upućuje da će patrijarh, ipak, predsedavati i ovom saboru. Da li će kao i pre nekoliko godina prvojerarh Srpske crkve na sabor doneti lekarsko uverenje kako bi uverio pojedine episkope da je sposoban da obavlja svoju dužnost – teško je reći.
Tačno je da se patrijarh veoma otežano kreće posle pada i povrede pubične kosti u decembru 2005. godine zbog čega je u nekoliko navrata bio na rehabilitaciji u Seltersu i Banji Koviljači, ali to još ne znači da nije u mogućnosti da obavlja poslove koje mu je crkva poverila izborom 1990. godine.
Zbog nepoznavanja crkvenih kanona može se čuti da će patrijarh na saboru biti smenjen ili da će dobiti pomoćnika, odnosno zamenika. U pravoslavnim crkvama patrijarh se bira doživotno. U eparhijskim poslovima crkvenom poglavaru može pomagati njegov vikarni episkop, ali on po funkciji nije ni pomoćnik niti zamenik patrijarha. U slučaju bilo kakve sprečenosti da obavlja funkciju u Svetom sinodu ili saboru, patrijarha po njegovom ovlašćenju zamenjuje po hirotoniji najstariji mitropolit, odnosno episkop.
Pismo Atanasija (Jevtića)
Tačno je da su pojedini episkopi umoljavali patrijarha da se povuče u manastir, a neki su, kako se saznaje, vršili čak i pritisak. Prošle godine je i umirovljeni episkop zahumsko-hercegovački Atanasije (Jevtić) uputio pismo u kojem je tražio od patrijarha da se povuče s patrijaršijskog trona. U javnosti se, čak, spekulisalo da je patrijarh sam govorio da će se povući kada napuni 90 godina. Ali, kako objašnjava dr Miodrag M. Petrović, stručnjak za crkveno pravo, po kanonima patrijarh ne može da podnese ostavku.
"Bilo je slučajeva da patrijarh bude smenjen. Tako je knez Lazar u dogovoru sa episkopima, suprotno kanonima, smenio trećeg po redu patrijarha Jefrema 1379. godine i na njegovo mesto postavio Spiridona. To je učinio, jer je Jefrem bio naklonjen Carigradskoj patrijaršiji i nije hteo da potpiše osnivačke povelje za podizanje manastira Ravanice. Dva meseca posle Kosovske bitke patrijarh Spiridon umire od tuge za knezom Lazarom i Jefrem po drugi put dolazi na patrijaršijski presto", kaže Petrović.
U Patrijaršiji se nezvanično priča da je patrijarh, kada su ga jednom upitali da li namerava da se povuče, odgovorio: "Ja ostavku podnosim samo Bogu. Za vreme poslednjeg izbora – glasanja i izvlačenja koverte iz šešira, Bogu sam se neprekidno molio da ja ne budem izabran za patrijarha. Ali Bog nije uslišio moje molitve, a to znači da ima svoje planove sa mnom. Nije moje da tumačim, već da služim kad je to već bila Božja volja".
U slučaju da na predstojećem saboru prevagne raspoloženje arhijereja da, ipak, patrijarhu odrede nekoga ko će ga trajnije zamenjivati to neće biti moguće bez njegove saglasnosti. Pozivajući se na član 62. Ustava SPC, patrijarh Pavle bi imao pravo da izabere episkopa kome bi dao pismeno ovlašćenje da ga zamenjuje.
U nedavnom intervjuu, episkop šabački Lavrentije kaže da ne zna da li će se patrijarh Pavle povući i dodaje: "Nema slučajeva u pravoslavnoj crkvi da se za života menja patrijarh. Tu smo se mi ogrešili o patrijarha Germana".
Izbor apostolskim "žrebom"
Blaženopočivši patrijarh German je posle pada i loma kuka 1989. godine dugo ležao u Vojnomedicinskoj akademiji. Tokom lečenja zdravlje mu se pogoršalo i konzilijum VMA je tada specijalnoj delegaciji SPC saopštio "da sadašnje zdravstveno stanje, poodmaklo životno doba i dužina trajanja lečenja pokazuju da Njegova svetost patrijarh srpski German više nije u mogućnosti da obavlja svoju visoku dužnost".
Time je bio otvoren put za izbor novog 44. po redu patrijarha SPC. Na saboru 1. decembra 1990. godine sproveden je izborni postupak po amandmanima na crveni ustav donet 1967. godine. Poglavar se birao "žrebom" između trojice kandidata koji su dobili najviše glasova. Promena izbornog postupka je urađena kako bi Srpska pravoslavna crkva sprečila uticaj sa strane. Vladika Lavrentije je u jednom autorskom tekstu za "Nin" objasnio kako je patrijarh Pavle izabran, ali i kako su ranije birani srpski prvojerarsi:
"On je prvi poglavar Srpske crkve biran po jevanđelskoj i apostolskoj tradiciji. Naime, dotadašnja praksa je bila da eparhijski arhijereji okupljeni na izbornom saboru biraju kandidata između sebe. Trojica sa najvećim brojem glasova idu na širi izborni sabor koji sačinjavaju opet svi arhijereji, zatim po jedan civil iz svake eparhije, starešine deset najpoznatijih srpskih manastira, rektori bogoslovija i dekan Bogoslovskog fakulteta. Ko od njih trojice arhijereja ovde dobije većinu proglašava se poglavarom Svetosavske crkve".
U prvom krugu glasanja 1990. godine za izbor patrijarha dobijena su dva kandidata, episkop šumadijski Sava je osvojio 16, a žički Stefan 13 glasova. Tek u devetom krugu glasanja dobijen je treći kandidat episkop raško-prizrenski Pavle (20 glasova).
Posle priziva Svetog duha u oltaru patrijaršijske kapele arhimandrit Antonije, starešina manastira Tronoša je izmešao tri bele koverte u kojima su bila imena trojice kandidata i izvukao jedan i predao predsedavajućem sabora mitropolitu dabrobosanskom Vladislavu koji ga je otvorio i saopštio: "Arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski je episkop raško-prizrenski Pavle".
-----------------------------------------------------------
Procedura izbora
Patrijarh se bira na izbornom Svetom arhijerejskom saboru koji uključuje i aktivne vikarne episkope i to najkasnije u roku od tri meseca otkad se uprazni patrijaršijski presto. Patrijarh se, po članu 42. Ustava SPC, bira između aktivnih eparhijskih arhijereja koji upravljaju eparhijom najmanje pet godina. Na Saboru mora biti prisutno najmanje dve trećine episkopa. Odsutni arhijereji mogu ovlastiti druge episkope da umesto njih glasaju, s tim da jedan vladika može biti opunomoćen samo za jedan glas. Tajnim glasanjem i apsolutnom većinom biraju se trojica kandidata. Po članu 43. crkvenog ustava žrebom se od trojice kandidata koji su dobili najviše glasova bira patrijarh. Svečano ustoličenje je dan kasnije u Sabornoj crkvi u Beogradu, a naknadno u Pećkoj patrijaršiji.
Milenko Pešić
[objavljeno: 09.05.2007.]
.jpg)
