Izvor: 24sata, 06.Nov.2014, 18:24 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Da li će Beograd konačno dobiti brzu železnicu: Evo svih ideja metroa od polovine prošlog veka
Premijeri Srbije i Francuske Aleksandar Vučić i Manuel Vals potpisali su danas Memorandum o razumevanju o gradnji metroa u prestonici. Ukoliko bi se to pretočilo u dela Beograd bi konačno, posle 60 godina ideja i koncepata, mogao da dobije metro.
Razgovor Vučića i Valsa o metrou u Beogradu povod je da predstavimo sve koncepte brze pruge u prestonici koji su se pojavili u istoriji.
1950.
Prvi zvanični pomen neke vrste metroa nalazimo u Generalnom >> Pročitaj celu vest na sajtu 24sata << urbanističkom planu iz 1950 – prema „Vremenu“ „po mnogima jedinom razumnom planu u celoj istoriji urbanističkih planova u Beogradu“ – koji je predviđao dve linije takozvanog „regionalnog metroa“ (poput „es-železnice“), koji bi na koridorima van gradskog jezgra koristio (postojeće i planirane) trase železnice. Predviđene su bile linije od Rume do Smedereva i od Pančeva do Obrenovca; one bi se u gradskom području spuštale pod zemlju i ukrštale u centru grada. Ovakvi radovi bili su (kao preskupi za posleratnu Jugoslaviju) samo zacrtani za budućnost, ali je GUP ostavio zemljište i ograničio izgradnju građevina i infrastrukture kako ne bi bila ometana buduća izgradnja.
1968.
Ove godine je objavljena studija kojom je rukovodio dr. inž. Savo Janjić i u kojoj je predložen prvi celovit koncept metroa, koji je predviđao tri linije ukupne dužine približno 33 km, koje bi povezivale 35 stanica
Tri linije metroa po studiji iz 1968. godine
linija dužina (km) stanica pravac
A 14,3 16 Zemun Gornji Grad – Bežanijska kosa – Novi Beograd – Terazije – Tašmajdan – Vukov spomenik – Zvezdara
B 9,1 10 Kalemegdan – Terazije – Slavija – Čubura – Nova železnička stanica – Banjica
C 9,55 12 Čukarica – Banovo brdo – Mostar – Slavija – Tašmajdan – Pančevački most – Višnjički put
Tri linije metroa po studiji iz 1968. godine
linija dužina (km) stanica pravac
A 14,3 16 Zemun Gornji Grad – Bežanijska kosa – Novi Beograd – Terazije – Tašmajdan – Vukov spomenik – Zvezdara
B 9,1 10 Kalemegdan – Terazije – Slavija – Čubura – Nova železnička stanica – Banjica
C 9,55 12 Čukarica – Banovo brdo – Mostar – Slavija – Tašmajdan – Pančevački most – Višnjički put
Predviđeno je da bi linije A i B pratile najopterećenije saobraćajne pravce. Linija C je zamišljena u početku kao kraća poprečna veza između ove dve linije i sa njenom gradnjom bi se počelo tek po završetku izgradnje prve dve linije, a potom bi se širila ka gusto naseljenim stambenim delovima grada, Banovom brdu i Karaburmi.
Za liniju B je predviđena stanica kod tada predviđene lokacije za novu glavnu putničku železničku stanicu na prostoru kod Autokomande (ona je kasnije pomerena u Prokop). Međustanična rastojanja predviđena su na 600–800 m u centru i na 1000–1.300 m ka periferiji.
Za sve tri osnovne linije predviđena je i mogućnost produžavanja ili grananja, poput grananja trase A ka Železničkoj stanici Novi Beograd i Bežaniji ili pak preko Dunava kod Zemuna, trase B ka naselju Braće Jerković i trase C preko Pančevačkog mosta ka naseljima na levoj obali Dunava.
1976.
Planovi o izgradnji metro sistema u Beogradu konkretizuju se tokom mandata predsednika Skupštine grada Branka Pešića. Pešić je 1970. godine od Josipa Broza isposlovao odluku da se beogradska železnička stanica izmesti u Prokop. Planirano je da radovi na gradnji novog Beogradskog železničkog čvora budu završeni za deset godina, nakon čega bi se počelo sa gradnjom metroa.
| Foto: P. Marković
Od 1967. do 1972. godine urađen je Generalni urbanistički plan zasnovan na javnom prevozu građana nezavisnim šinskim sistemima, metroom i gradskom železnicom. Odlukom o regulativi centra grada iz 1972. postavljena su dva zadatka: plan centralne zone (namena) i metro projekat (saobraćaj). Skupština grada Beograda usvojila je Generalni urbanistički plan sa Zaključcima o sprovođenju 23. marta 1972.
Od 1973. do 1976. godine urađena je Studija tehničko-ekonomske podobnosti brzog javnog gradskog saobraćaja u Beogradu, koju je Skupština grada
Prva etapa metroa prema studiji iz 1976. obuhvatala je dve linije:
M1: Centar Zemuna – Novi Beograd – Terazijska terasa – Vukov spomenik
M2: Dorćol – Kalemegdan – Trg Slavija – Železnička stanica Centar – Autokomanda
Beograda usvojila 21. aprila 1977. godine. Na studiji je radilo više od stotinu tadašnjih vodećih inženjera. Studija je razradila niz mogućih rešenja i kao (urbanistički i ekonomski) najpovoljniju istakla varijantu sa pet samostalnih linija metroa, te četiri linije nezavisnog regionalnog metroa.
Prva etapa metroa prema studiji iz 1976. obuhvatala je dve linije:
M1: Centar Zemuna – Novi Beograd – Terazijska terasa – Vukov spomenik
M2: Dorćol – Kalemegdan – Trg Slavija – Železnička stanica Centar – Autokomanda
Prvi deo linije M1, od Novog Beograda do Terazijske terase, bio bi završen i pušten u saobraćaj za četiri godine. Cela prva etapa gradila bi se osam godina i, prema pisanju „Vremena“ i „Glasa javnosti“, koštala oko 700 miliona američkih dolara. Dalje širenje mreže je trebalo biti predmet analize.
Predviđalo se da bi se linija M1 imala verovatno produžiti do Malog Mokrog Luga, a linija M2 do Banovog, odnosno Petlovog brda.
Prema jednom od rešenja koje je predložila Studija iz 1976. pod nazivom „Beograd 2000“, trase linija bi prolazile sledećim pravcima:
M1: EI (Zemun) – Zemun – Stari Merkator – Centar Novog Beograda – Obala – Terazijska terasa – Dom Skupštine – Vukov spomenik – Konjarnik – Mali Mokri Lug.
M2: Dorćol – Trg republike – Dom Skupštine – Slavija – Železnička stanica Centar – Autokomanda – Dušanovac – Braće Jerković 2.
M3: Bežanija – Železnička stanica Novi Beograd – Centar Novog Beograda – Obala – Terazijska terasa – Dom Skupštine – Vukov spomenik – Čubura – Dušanovac – Trošarina – Jajinci.
M4: Dorćol – Trg republike – Dom Skupštine – Slavija – Železnička stanica Centar – Sajam – Hipodrom – Banovo brdo – Kneževac.
M5: Železnička stanica Zemun – Zemun – Stari Merkator – Centar Novog Beograda – Železnička stanica Novi Beograd – Hipodrom – Banovo brdo – Kneževac.
RM1: Obrenovac ← Bele vode – Hipodrom – Sajam – Sava – Terazijska terasa – Trg republike – Dunav – Ovča → Zrenjanin.
RM2: Ruma ← Batajnica – Železnička stanica Zemun – Centar Novog Beograda – Sava – Slavija – Čubura – Šumice – Mali Mokri Lug – Vinča → Požarevac.
RM3: Mladenovac ← Resnik – Rakovica – Sajam – Sava – Terazijska terasa – Trg republike – Dunav – Višnjica – Veliko Selo → Pančevo.
RM4: Novi Sad ← Batajnica – Železnička stanica Zemun – Centar Novog Beograda – Sava – Slavija – Čubura – Šumice – Mali Mokri Lug – Vinča → Smederevo.
1981.
Zaključci Studije iz 1976. postali su obavezujući deo Generalnog urbanističkog plana. Jedan od saradnika na njenoj izradi bio je i prof. Spasoje Krunić, kasnije predsednik Izvršnog odbora Skupštine grada Beograda.] U periodu od 1977. do 1982. godine višedisciplinarni tim stručnjaka Sektora za metro i projektanti bečkog i minhenskog metroa uradili su inženjersko-arhitektonske i elektro-mašinske projekte prve etape metro sistema (linije M1 i M2, 14,5 km linija sa 18 stanica).
Ubrzo posle „Planerskih postavki“ 1975., objavljena je i druga sveska, „Ekonomske postavke u 2000. godini“, prema kojoj bi se prva etapa metroa (linije M1 i M2) realizovala u tri faze:
(Stari) Merkator – Vukov spomenik,
Tašmajdan – Autokomanda,
Tašmajdan – Kalemegdan.
U trećoj svesci, objavljenoj 1981. godine, data su rešenja trasa i objekata prve etape, predračunska cena radova i program izgradnje. Ukupna mreža od 5+4 linija, koja bi pokrivala čitav grad, koštala bi prema planovima oko 3 milijarde dolara. Deo studije bio je i grafikon koji je predviđao porast bruto društvenog proizvoda do 4.300 dolara po stanovniku do 2000. godine. U skladu sa Generalnim urbanističkim planom iz 1972., u okviru projekta „Metro Beograd“ je 1982. godine urađeno i idejno rešenje za „treći savski most“, šinsko-drumskog mosta preko Save. Most se trebao nadovezivati na Nemanjinu ulicu, širine 24 m sa rasponom preko reke od 258 m, i sa prugom za metro linije M1 i M3 unutar konstrukcije.
Mreža gradskog metroa je predviđena na 67,9 kilometara, od čega 86% pod zemljom, 13% nad zemljom i 1% po zemlji, izdvojeno od saobraćaja. Od 68 stanica, bilo bi 57 podzemnih i 11 nadzemnih. Za regionalni metro je predviđena mreža dužine 42,3 kilometara unutar gradskog područja, od toga 55% pod zemljom, 41% po zemlji i 4% nad zemljom. Od 25 stanica, 13 je podzemnih, 10 po zemlji i 2 nadzemne.
Projekat je predviđao vozilo od 2,90 sa 17,50 metara, sa poprečnim rasporedom sedišta u asimetričnom poretku. Osnovna jedinica bila bi sačinjena od dva vozila, ukupne dužine 35,40 metara, a merodavna dužina perona bila bi oko 107 metara. Svako vozilo imalo bi troje kliznih vrata širine 1.300 mm i svako vozilo bi imalo jednu komandnu kabinu. Napajanje strujom napona 750 volti išlo bi preko treće šine.
Projekat „Metro Beograd“ je završen decembra 1981. i dostavljen Skupštini grada Beograda aprila 1982. godine.
Jedna od ideja bila je i da bi Sovjetski Savez mogao otplatiti svoj dug ka SFRJ izgradnjom beogradskog metroa, ali se od ovoga odustalo u strahu od primedbi iz Slovenije i Hrvatske. Skupština grada je 1982. raspisala samodoprinos građana, „Samodoprinos 1982“ od po 2% ličnih primanja, za „razvoj javnog gradskog saobraćaja“, unapređenje vodosnabdevanja i dovršetak Kliničkog centra, koji je potvrđen na referendumu.
Trasa metroa kod Vukovog spomenika
Nakon lokalnih izbora 2000. godine, Milan St. Protić postaje predsednik Skupštine grada Beograda, a Nenad Bogdanović i Ljubomir Anđelković predsednik i potpredsednik Izvršnog odbora. Novoizabrane gradske vlasti donose Odluku o izradi novog Generalnog urbanističkog plana. Ovo je bio sedmi put od 1982. da se naručuje pisanje novih urbanističkih planova.
Novi Generalni plan Beograda do 2021. je sačinio Urbanistički zavod Beograda. Nacrt plana Izvršni odbor Skupštine grada je usvojio u decembru 2002, a Urbanistički plan u celini je, uz 162 primedbe građana, izglasan u Skupštini grada 27. septembra 2003.
Novim Generalnim planom odbačena je ideja o izgradnji („klasičnog“) metroa i predviđen laki šinski sistem, nazvan „Beogradski laki metro“, sa tri linije:
Centralna linija: Tvornička ulica – Centar – Ustanička ulica
Vračarska linija: Hipodrom – Železnička stanica Centar – Pravni fakultet
Savska linija: Banovo brdo – Ada Ciganlija – Novi Beograd
.jpg)
