Izvor: B92, 08.Jan.2015, 19:35 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Moguće je da složen život postoji u samo 10% galaksija
Svemir bi mogao biti puno usamljenije mesto nego što se to dosad mislilo. Od otprilike 100 milijardi galaksija u poznatom svemiru, samo bi na jednoj od 10 mogao postojati složen život poput onog na Zemlji.
Bilo gde drugde, zvezdane bi eksplozije, poznate kao nalet gama zraka, izbrisale svaki oblik života složenijeg od mikroba. Te su detonacije i držale svemir „beživotnim” milijardama godina nakon Velikog praska.
„Pomalo iznenađuje da život može opstati >> Pročitaj celu vest na sajtu B92 << u samo 10 % galaksija i to nakon 5 milijardi godina”, kaže Brajan Tomas, fizičar sa univerziteta Vošburn „Ali, smatram da su naučnici koji su izveli ovu teoriju verovatno u pravu kad se uzme u obzir neizvesnost u ključnom parametru analize.”
Naučnici su se dugo sporili oko toga ima li nalet gama zraka štetan uticaj na Zemlju. Naleti su otkriveni 1967. godine pomoću satelita koji je dizajniran za opažanje testiranja nuklearnog oružja, te se danas pali otprilike jednom dnevno. Naleti dolaze u dva oblika. Kratki naleti gama zraka traju kraće od 1 ili 2 sekunde i verovatno nastaju kad se dve neutronske zvezde ili crne rupe sjedine. Dugi naleti gama zraka traju tek deseti deo sekunde i nastaju kad masivna zvezda izgori, kolabira i eksplodira. Ređe su od kratkih naleta gama zraka, ali ispuštaju otprilike deset puta više energije. Dugi naleti gama zraka mogu zaseniti ostatak svemira i zapravo se sastoje od visokoenergetskog fotona.
Taj jednosekundni bljesak radijacije ne bi uništio život na obližnjoj planeti. Ali ako bi eksplozija bila dovoljno blizu, gama zraci bi pokrenuli lanac hemijskih reakcija koje bi uništile ozonski omotač u atmosferi planeta. Kad ne bi bilo atmosfere, smrtonosna ultraljubičasta radijacija padala bi na planetu mesecima i godinama – dovoljno dugo da prouzrokuje masivno izumiranje.
Kolika je verovatnoća da se to dogodi? Tsvi Piran, teoretičar astrofizike na univerzitetu u Jerusalimu, i Raul Himenez, takođe teoretičar astrofizike sa univerziteta u Barseloni, istražili su taj apokaliptični scenario u časopisu “Physical Review Letters”.
Astrofizičari su nekad smatrali da će nalet gama zraka biti najprisutniji u područjima galaksija gde se rapidno formiraju nove zvezde iz gasovitih oblaka. No, nedavni podaci pokazuju da je stvar složenija i da dugi naleti gama zraka nastaju u „zvezdanim porodilištima” s relativno niskim nivoima elemenata težih od vodonika i helijuma – niske metaličnosti, rečeno žargonom astrofizičara.
Koristeći prosečnu metaličnost i grubu distribuciju zvezda u našoj galaksiji, Piran i Himenez procenjuju količinu dugih i kratkih naleta gama zraka širom galaksije. Otkrili su da su visokoenergetski dugi naleti gama zraka prave ubice i da postoji 50% šanse da je Zemlja bila izložena tim smrtonosnim eksplozijama poslednjih milijardu godina. Neki astrofizičari kažu da su naleti gama zraka možda uzork globalne kataklizme koju je pratilo tzv. Ordovicijsko izumiranje pre otprilike 450 miliona godina, a koja je izbrisalo 80% vrsta na Zemlji.
Naučnici su potom procijenili koliko bi planeta bilo sprženao u različitim delovima galaksije. Puka gustoća zvezda u središtu galaksije osigurava da planete unutar 6500 svetlosnih godina od središta galaksije imaju više od 95% šanse da su u poslednjih milijardu godina patili od smrtonosnih naleta gama zraka. Opšti je zaključak da je život moguć jedino u spoljašnjem području velikih galaksija.
Druge galaksije zapravo su puste i male u poređenju sa Mlečnim putem, pa imaju nisku metaličnost. Prema tome, 90% njih ima previše dugih naleta gama zraka. Ipak, tokom 5 milijardi godina nakon Velikog praska sve su galaksije bile takve, pa su naleti gama zraka svuda onemogućivali razvoj života.
Ali, da li je 90% galaksija prazno? Tomas kaže da je takav zaključak verovatno preteran. Izlaganje radijaciji o kojoj govore Piran i Himenez dovelo bi do velike štete, no verovatno ne bi uništilo baš svaki mikrob.
„Potpuno brisanje života, možda ne”, kaže Tomas. Ali Piran kaže da je pravi problem opstanak života s potencijalom za inteligenciju. „Gotovo je sigurno da bi bakterije i neki niži oblici života preživeli takvu kataklizmu”, priznaje. „Ali za kompleksniji život to bi bilo kao da na tastaturi stisnete komandu “delete”. Sve bi trebalo početi ispočetka.”
„Analiza bi mogla imati praktične posledice za traženje života na drugim planetama”, kaže Piran. Decenijama su naučnici sa Instituta SETI u Kaliforniji koristili radioteleskope kako bi uhvatili signal inteligentnog života na planetama oko udaljenih zvezda. „Tako su većinom tražili u središtu Mlečnog puta, gde zvezde ima mnogo”, nastavlja Piran. To je tačno mesto gde naleti gama zraka onemogućavaju inteligentan život. „Nakon svega mogu reći da možda gledate u potpuno suprotnom pravcu”, završava Piran.
foto: flickr.com/Hubble Heritage
.jpg)
