Izvor: Radio Televizija Vojvodine, 28.Jun.2008, 02:37   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Vremeplov: Atentat na prestolonaslednika Ferdinanda

Na danađšnji dan 1914.godine u Sarajevu je srpski nacionalni revolucionar iz organizacije "Mlada Bosna" Gavrilo Princip ubio austrougarskog nadvojvodu, prestolonaslednika Franca Ferdinanda. Austro-Ugarska je iskoristila taj događaj da Srbiji postavi ultimatum, optužujući je da stoji iza atentata. Pošto je Srbija odbacila ultimatum, Austro-Ugarska joj je objavila rat i napala je, čime je započeo Prvi svetski rat.

1389. - Na polju Kosovu odigrala se presudna >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio Televizija Vojvodine << bitka između srpske i turske vojske, koja je otvorila vrata Turcima za dalji prodor u Evropu.

1491. - Rođen je engleski kralj Henri VIII, koji je raskidom s rimokatoličkom crkvom izveo crkvenu reformaciju proglašenjem Anglikanske crkve (1534.) nezavisne od Vatikana, s kraljem kao vrhovnim verskim poglavarom.

1577. - Rođen je flamanski slikar Peter Paul Rubens, jedan od najvećih majstora baroka, koji je sjedinio najbolje tradicije severnjačkog i italijanskog slikarstva. Stvorio je slike pune dramatike, čulnosti, raskoši kostima i sjaja boja. Radio je istorijske, verske i mitološke kompozicije, seoske scene, portrete i pejzaže.

1629. - Mirom u Aleu okončana je pobuna Hugenota u Francuskoj.

1712. - Rođen je francuski filozof, pisac i kompozitor Žan Žak Ruso, inspirator idejnog koncepta Francuske revolucije, posebno "Deklaracije o pravima čoveka i građanina". Njegova politička filozofija bitno je uticala na Kanta, Fihtea i Hegela. Smatrao je da je čovek po prirodi pravičan i dobar, ali da njegovu prirodu guše nepravični, iskvareni i nerazumni sistemi vladavine i egiostični nagoni.

1836. - Umro je američki državnik Džejms Medison, "otac meričkog ustava", predsednik SAD od 1809. do 1817. Sa Aleksanderom Hamiltonom i Džonom Džejem napisao je "Federalističke spise" zbog pridobijanja podrške za ratifikaciju ustava koji je umesto konfederacije učvrstio uniju federalnih država SAD.

1838. - Krunisana je britanska kraljica Viktorija I, godinu dana pošto je nasledila presto. Tokom njene vladavine do 1901, često nazivane "viktorijanskom epohom", moć Britanske imperije i njeno kolonijalno carstvo su doživeli vrhunac.

1867. - Rođen je italijanski pisac Luiđi Pirandelo, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1934, jedan od najznačajnijih dramskih pisaca 20. veka. Napisao je 44 drame, sabrane pod naslovom "Gole maske".

1874. - Umro je srpski državnik Ilija Garašanin, čije je delo "Načertanije" (prvu verziju je napisao Franja Zah), objavljeno 1844, predviđalo oslobađanje svih Srba i Južnih Slovena. Zalagao se za Savez balkanskih naroda kako bi se zajedno oduprli Osmanskom carstvu.

1902. - Kongres SAD ovlastio je predsednika Teodora Ruzvelta da za 40 miliona dolara otkupi prava francuske panamske kompanije i od Kolumbije preuzme stalni nadzor nad zonom Panamskog kanala u kolumbijskoj pokrajini Panami. Posle pobune podstaknute iz SAD, 3. novembra 1903. osnovana je država Panama koju je prvi priznao Vašington i posle samo 15 dana zaključen je ugovor kojim je za 10 miliona dolara kupljena široka zona u području Panamskog zemljouza.

1914. - U Sarajevu je srpski nacionalni revolucionar iz organizacije "Mlada Bosna" Gavrilo Princip ubio austrougarskog nadvojvodu, prestolonaslednika Franca Ferdinanda. Austro-Ugarska je iskoristila taj događaj da Srbiji postavi ultimatum, optužujući je da stoji iza atentata. Pošto je Srbija odbacila ultimatum, Austro-Ugarska joj je objavila rat i napala je, čime je započela Prvi svetski rat.

1919. - U Versaju je na Mirovnoj konferenciji potpisan mirovni ugovor sa poraženom Nemačkom, čime je i formalno okončan Prvi svetski rat. Nemačka je izgubila Alzas i Lorenu koji su pripali Francuskoj, Sar je pretvoren u autonomnu oblast pod upravom Pariza. Austrija je pretvorena u malu čisto nemačku državu. Belgija i Danska su dobile manje teritorije, a Dancig (Gdanjsk) je postao slobodna luka. Nemačka je izgubila sedminu teritorije s desetinom stanovništva, morala je da plaća reparacije, a njene kolonije su podeljene između Britanije, Francuske, Belgije i Japana. Rezultat Versajskog ugovora bilo je i stvaranje novih država - Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Poljske, Čehoslovačke, Mađarske, Finske, Estonije, Letonije i Litvanije.

1921. - Ustavotvorna Skupština Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca izglasala je Vidovdanski ustav. Država je proglašena "ustavnom, parlamentarnom monarhijom" sa dinastijom Karađorđević na čelu. Ustav je važio do 1929, kada ga je kralj Aleksandar Karađorđević suspendovao pošto je zaveo ličnu vladu.

1935. - Predsednik Frenklin Ruzvelt naredio je izgradnju trezora zlatnih rezervi SAD u Fort Noksu u Kentakiju.

1940. - Sovjetske trupe zaposele su rumunske oblasti Besarabiju i Bukovinu (Besarabija je do revolucije bila u sastavu Ruskog carstva, ali je imala moldavsku većinu).

1948. - U Bukureštu je objavljena "Rezolucija o stanju u KPJ" kojom je sovjetski vođa Staljin, posredstvom Informacionog biroa komunističkih partija (Informbiro ili Kominform), želeo da ospori ponašanje vrha jugoslovenske partije. Rezolucijom su pozvane "zdrave snage" da zbace čelnike KPJ, zbog revizionizma.

1950. - Severnokorejske trupe su zauzele Seul, a snage Južne Koreje odbačene su južno od reke Han.

1950. - Pušten je u saobraćaj autoput Beograd-Zagreb, dug 400 kilometara, nazvan "Auto put bratstvo-jedinstvo", u čijoj su izgradnji učestvovale i dobrovoljne omladinske radne brigade iz cele zemlje.

1956. - U poljskom gradu Poznanj ugušeni su radnički nemiri u kojima je bilo dosta žrtava i to je bio jedan od prvih izraza opšte krize u istočnoevropskim zemljama posle Staljinove smrti.

1960. - Osnovan je Univezitet u Novom Sadu, koji je počeo da radi u jesen 1960.

1976. - Sejšelska ostrva u Indijskom okeanu su posle 160 godina stekla nezavisnost od Velike Britanije.

1977. - Umro je srpski slikar Ivan Tabaković, profesor Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Jedan je od najznačajnijih predstavnika srpskog modernog slikarstva.

1993. - Grčka je proterala u Albaniju hiljade ilegalnih imigranata, posle odluke Tirane da protera jednog grčkog pravoslavnog sveštenika.

1995. - Japan i SAD postigli su sporazum o trgovini automobilima, izbegavši u poslednjem trenutku najavljene američke sankcije protiv japanske automobilske industrije i mogućni trgovinski rat.

1998. - U zatvorskoj ćeliji Međunarodnog tribunala u Hagu tragično je nastradao bivši gradonačelnik Vukovara Slavko Dokmanović, izvršio je samoubistvo.

1999. - Patrijarh srpski Pavle je na liturgiji na kojoj se u manastiru Gračanica, povodom 610. godišnjice Kosovske bitke, okupilo 500 ljudi, pozvao pravoslavne vernike da ostanu na Kosovu i Metohiji. Istog dana snage Kfora zavele su policijski čas u Prizrenu, Gnjilanu i Vitini, u pokušaju da obuzdaju sve masovniji teror "Oslobodilačke vojske Kosova" prema preostalim Srbima i drugim nealbancima.

2001. - Haškom tribunalu izručen je Slobodan Milošević, bivši predsednik SRJ.

Nastavak na Radio Televizija Vojvodine...