Izvor: Politika, 01.Okt.2006, 12:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Štit u rasejanju
Posle smirivanja, kaže se, letnjih političkih strasti, nove rasprave o statusu italijanske autonomne pokrajine Južni Tirol ponovo su se odrazile na odnose Rima i Beča. Na udaru italijanskih kritičara našao se predlog tirolskih nacionalista, sa obe strane zajedničke granice, upućen austrijskom predsedniku Hajncu Fišeru – apel da se u novom ustavu alpske republike, koji bi trebalo da bude donesen 2007. godine, izričito pomene uloga Beča kao garanta i zaštitnika autonomije Južnog Tirola.
>> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << />
Prema italijanskom tumačenju, svaki pomen Južnog Tirola u novom austrijskom ustavu predstavljao bi pokušaj direktnog mešanja u unutrašnje stvari susedne države, dakle Italije: "Vezivanje statusa najsevernije italijanske pokrajine za austrijski ustav predstavljalo bi latentni pokušaj dovođenja u pitanje bilateralnih ugovora, koji su postizani od svršetka Prvog svetskog rata" (posle otcepljenja Južnog Tirola od matice Austrije, voljom sila Antante). Za divno čudo, zvanični Beč pokazuje sklonost da prihvati italijansku kritiku, uprkos svom stavu, da bi pomen u ustavu predstavljao dodatni, matični štit za građane austrijskog porekla u rasejanju.
Sve iz pragmatskih razloga. Zvanična politika koja se na lepom plavom Dunavu vodi prema Južnom Tirolu podrazumeva usklađivanje sa politikom koja se vodi prema Sloveniji. Zbog pitanja slovenačke nacionalne manjine u Austriji – koruških Slovenaca. I posle pristupanja Slovenije EU, Beč ne prihvata bez rezerve ulogu koju je Ljubljana preuzela od bivše Jugoslavije – smatrajući se zaštitnikom interesa koruških Slovenaca u Austriji.
Aršini regionalizacije
Ustavni stručnjaci, kako u Rimu, tako i u Beču, tvrde da bi pominjanje u najvišem dokumentu zaštitne funkcije matice prema interesima njene manjine u nekoj susednoj državi, ili dalje, u rasejanju, predstavljao samo blaži oblik čvrstog stava Savezne Republike Nemačke, koja nikada nije prihvatila deobu na zapadnu i istočnu državu kao konačno rešenje.
Kao alternativa takozvanoj širokoj autonomiji, zasnovanoj na međudržavnim ugovorima, pominje se princip prekogranične saradnje srodnih, geografski, nacionalno i privredno povezanih regija, osmišljen u Briselu – navodno prihvatljiviji za Beč i za Rim, ali i za neke druge evropske države. Granice (ne)ostvarivosti, međutim, jasno su predočene prošlog leta, kada su predvodnici manjinskog, austrijskog, stanovništva Južnog Tirola predložili stapanje svih tirolskih regija preko državnih granica Italije i Austrije – u jednu administrativnu jedinicu, sa jednom vladom, jednim (pokrajinskim) parlamentom i sa jednim glavnim gradom. (Povlačenjem nove italijansko-austrijske granice, posle kapitulacije Austrougarske, Tirol je 1918. godine presečen na tri dela. Južni Tirol je pripao Italiji, dok su severni i istočni deo ostali pri Austriji, ali bez zajedničke granice – deli ih takozvani džep, koji pripada pokrajini Salcburg.)
Ambicioznom planu, poteklom iz okruženja južnotirolske narodnjačke stranke, predvođene austrocentričnim liderom Elmarom Pihlerom, da se tri Tirola ujedine, suprotstavljen je stav da princip regionalizacije u načelu ne nudi paušalno opravdanje realizacije u praksi. Drugim rečima, dodirnut je problem, kako se kaže, neophodnih diferencijacija, od slučaja do slučaja – definicije različitih aršina.
Slovenija do Rijeke
U slučaju regionalnog stapanja tri Tirola (neizrečena) strahovanja italijanskih unitarista u vezi su sa sudbinom italijanskih doseljenika u Južnom Tirolu. Od Musolinijeve epohe, do danas, onde su sistematski naseljavani Italijani sa siromašnog juga zemlje, dovodeći nekada konstitutivni narod, Tirolce, u položaj nacionalne manjine.
Strahovanja koja ideja regionalnog povezivanja tri Tirola budi kod Italijana, dodatno podstiču tumačenja istorije: Rim neretko ističe izraženu nacionalnu, odnosno nacionalističku svest Tirolaca, dodajući da je i sam Beč vekovima nastojao da razbije celovitost te regije, po principu dividi et impera, podeli pa vladaj: od 1335. godine, Južni Tirol, tada grofovija Austrijske carevine i potonje Austro-Ugarske, administrativno je razdvajan od severnog dela. A 1848. godine, voljom Beča, Tirolu su pripojene italijanska provincija Trentino i austrijska pokrajina Forarlberg, da bi bio uspostavljen balans između tirolskog i netirolskog stanovništva.
Regionalna saradnja takozvanih alpsko-jadranskih regija takođe budi strahovanja Rima i Beča. Reč je o specifičnim delovima teritorija Julijske Venecije u Italiji, Koruške i Štajerske u Austriji i Slovenije.
Posetiocu italijanskog područja padaju u oči poruke ispisane po liticama kraj magistralnih puteva i autoputeva: "Viva Franko Đuzepe". Nekadašnja austrougarska pokrajina Priobalska doživela je najveći privredni i kulturni procvat pod vladavinom Habzburga, pa i danas sanjaju o toj prošlosti – sadašnjost je posvećena borbi protiv sivila koje tu regiju obuzima, kao zaboravljenu provinciju, između Trsta i austrijske granice.
Cara Franju Josipa rado pominju i Slovenci. Pod njihovom regionalnom vladavinom nalazile su se čak tri provincije, Priobalska, Kranjska i Rijeka. U krugovima bečkih ustavobranitelja ističe se, s tim u vezi: "Određeni, na sreću minorni, kružoci slovenačkih nacionalista sanjaju o unapređenju regionalne saradnje nekadašnje tri carske pokrajine, sve do uspostavljanja celovite zajedničke strukture... Pozivaju se na istorijski kontinuitet, zaboravljajući da je upravo voljom Habzburga očuvana podela na tri dela, ne bi li se stalo na put oformljenju platforme slovenačke dominacije "na štetu carevine i lokalnog življa".
[objavljeno: ]
.jpg)
