Izvor: B92, 01.Dec.2022, 14:05
Srbija, kultura i priroda: Šta je UNESKO i šta je od srpskog nasleđa na listi svetske kulturne baštine
Od 1. decembra 2022. godine rakija šljivovica uvrštena je u Uneskovu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa.
Tekst je ažuriran 1. decembra 2022. godine
Uneskova lista svetskog nematerijalnog kulturnog nasleđa je 1. decembra 2022. godine postala bogatija za rakiju šljivovicu, saopštilo je Ministarstvo kulture Srbije.
Običaji vezani za pripremu i ispijanje rakije su, kao deo kulturnog nasleđa Srbije, upisani na Reprezentativnu listu nematerijalnog >> Pročitaj celu vest na sajtu B92 << kulturnog nasleđa čovečanstva koju vodi Unesko (UNESCO) - agencija Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu.
"Upisivanje na listu je posebna čast i predstavlja priznanje da je naša kulturna i prirodna baština prepoznata kao posebna vrednost za čovečanstvo jer svojom univerzalnošću prevazilazi nacionalne granice", rekla je Vesna Marjanović, generalna sekretarka organizacije Evropa Nostra Srbija, za BBC na srpskom.
Unesko okuplja 193 države - sve svetske zemlje koje priznaje UN.
Organizacija je osnovana 1945. godine, po završetku Drugog svetskog rata, a sedište je u Parizu.
Zalažu se za pristup obrazovanju za svako dete, zaštitu i promociju kulturnog nasleđa i jačanje veza među narodima, navodi se na zvaničnom sajtu.
Unesko je ipak najpoznatiji po zaštiti kulture i prirode, u skladu sa Konvencijom o svetskoj kulturnoj i prirodnoj baštini iz 1971. godine.
Ovaj dokument im daje autoritet da popisuju lokacije od univerzalnog značaja za kulturu, prirodne lepote ali i nematerijalno nasleđe.
Na Uneskovim listama ima ukupno 1.154 lokaliteta.
Italija je ove godine izbila na prvo mesto u svetu po broju zaštićenih mesta - ima ih 58, a neki od njih su Verona - grad Romea i Julije, istorijski centar Rima i palata Duomo u Veneciji.
Na listi Uneskove svetske baštine kao kulturna dobra od izuzetnog značaja za čovečanstvo nalazi se osam srednjevekovnih srpskih crkava i manastira i nekoliko lokaliteta.
Među njima su srednjovekovni grad Stari Ras i manastir Sopoćani, na Uneskovoj listi od 1979. godine, nalazište Gamzigrad-Romulijana i manastir Studenica koja je na Uneskovoj listi od 1986. godine.
Na istom spisku su i srednjevekovni nadgrobni spomenici - stećci.
Lista pod nazivom Pamćenje sveta (Memory of the World) popisuje važne dokumente, a na njoj su Arhiv Nikole Tesle, Miroslavljevo jevanđelje i telegram kojim je Austrougarska uputila ultimatum Srbiji i označava objavu Prvog svetskog rata.
Srednjovekovni spomenici na Kosovu nalaze se na Listi svetske baštine u opasnosti.
Kao neke od razloga što su spomenici u opasnosti, Unesko navodi manjak pravne zaštite, nezadovoljavajuće uslove održavanja, kao i nedostatak primene regulativa u vezi sa upravljanjem ovim spomenicima.
Prema setu zakona Kosova, koji su 2012. usvojeni pod pritiskom međunarodne zajednice, srpski manastiri i crkve su vlasništvo Srpske pravoslavne crkve (SPC).
To znači kosovske vlasti ne mogu da sprovode nikakve aktivnosti u vezi sa spomenicima bez odobrenja SPC.
O kulturnoj baštini pred Haškim tribunalom
Koliko je status mesta svetske baštine značajan govori i činjenica da se Uneskovi lokaliteti posebno pominju u nekoliko presuda Međunarodnog tribunala u Hagu.
Tribunal je tada zauzeo stav da "sistematski zločini protiv kulturnog nasleđa predstavljaju zločine protiv čovečnosti, zato što su povreda svih ljudi".
General-pukovnik JNA Pavle Strugar je 2005. godine osuđen, između ostalog, za uništavanje Starog grada u Dubrovniku koji je pod zaštitom Uneska od sedamdesetih.
"U neposrednoj blizini 52 zgrade i objekta uništenih ili oštećenih 6. decembra 1991 nije bilo nikakvih vojnih ciljeva, kao ni u Starom gradu ili u njegovoj neposrednoj blizini, tako da uništavanje ili oštećivanje dobara u Starom gradu 6. decembra 1991. nije bilo opravdano vojnom nuždom", navodi se u presudi.
Unesko ima i Listu geoparkova - područja od međunarodnog geološkog i prirodnog značaja, koja broji 161 lokaciju u svetu.
Od prošle godine, na njoj je Nacionalni park Đerdap u Srbiji.
Lista rezervata biosfere broji 714 mesta u 139 zemalja, a dva su u Srbiji - Golija-Studenica i Bačko Podunavlje.
Golija-Studenica je prvi rezervat prirode u Srbiji, a nedavno je obeležio 20 godina od upisivanja na listu Uneska, ističe upravnik Dragoljub Šekler za BBC na srpskom.
"Golija je bez sumnje dragulj prirode - naseljava je oko 1.1000 biljnih vrsta, od kojih su mnoge reliktnog ili endemičnog karaktera, gotovo 100, veoma značajnih vrsta ptica i mnoge životinje", kaže Šekler.
Na planini ima i "gorskih vila", kako u narodu nazivaju planinska jezera, među kojima se izdvajaju Košaninovo i Dajićko jezero.
Ispresecana brojnim potocima i rekama, koje su usekle klisure, a "najživopisnije među njima" su klisure Studenice i Izubre.
Golija je i dalje "u velikoj meri divlja" planina, dodaje Šekler.
"U tome se krije njena lepota - lokalno stanovništvo tu pronalazi i lek i hranu", navodi.
Iz organizacije Evropa Nostra nadaju se da će Beogradska tvrđava uskoro naći na Uneskovoj listi svetske baštine.
Trinaest godina posle proglašenja nezavisnosti, Kosovo je priznalo oko 100 zemalja. Ipak, tačan broj nije poznat.
Priština navodi brojku od 117 zemalja, a u Beogradu kažu da ih je daleko manje.
Među zemljama Evropske unije koje nisu priznale Kosovo su Španija, Slovačka, Kipar, Grčka i Rumunija, a kada je reč o svetskim silama, to su Rusija, Kina, Brazil i Indija.
Kosovo je od 2008. godine postalo član nekoliko međunarodnih organizacija, kao što su MMF, Svetska banka i FIFA, ali ne i Ujedinjenih nacija.
Pratite nas na Fejsbuku i Tviteru. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk
Izvor: BBC News na srpskom
.jpg)
