Izvor: Politika, 05.Jan.2008, 13:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Sevdalinka, bosanska ili multikulturna
Prošle godine je na Institutu za slavistiku Hamburškog univerziteta održan naučni skup (tačnije: međunarodna konferencija) posvećen južnoslovenskim književnostima sa temom: "Prikazi ljubavi u bosanskoj, hrvatskoj i srpskoj književnosti" (Darstellung der Liebe in bosnischer, kroatischer und serbischer Literatur. Von der Renaissance ins 21. Jahrhundert, izdavač Peter Lang). Pozvani su bili pored nemačkih i slavisti iz svih republika bivše zajedničke države da svojim tumačenjima ljubavi >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << u književnosti daju svoj prilog za jednu drugačiju sliku zapadnog Balkana u nemačkoj javnosti. Posle petnaest godina sankcija i prekida saradnje sa naučnim ustanovama u Srbiji, bio je ovo gest dobre volje i dobronamernosti, više usmeren ka tome kako bi se održao kontinuitet razmišljanja o jednom kulturnom i jezičkom prostoru, koji je nekada bio celina. Referati sa ovog skupa su u ovom Zborniku objavljivani na maternjem jeziku slavista, tako da su u Nemačkoj namenjeni prevashodno slavistima i bibliotekama.
Ali, već i zbog samog izbora ovako kompleksne teme, čovek ne može da se otme utisku da je organizator mislio i razmišljao zapravo o "mržnji", u realnom i u svetu književnosti, koja je između balkanskih naroda tokom svih ratova devedesetih cvetala u najšarenijim bojama, a seme za ovo neobično "cveće zla" palo je na plodno tle mnogo ranije.
Verovatno zbog toga se od prisutnih naučnih radnika i umetnika na ovoj konferenciji svako, zavisno odakle dolazi, posvetio pomnom tumačenju i analizi ljubavi u delima sa svog mu datog "kulturnog prostora". Zbornikom je obuhvaćen ogroman vremenski raspon u proučavanju motiva ljubavi u književnosti, od Šiška Menčetića do Gorana Tribusona i V. Rudan u hrvatskoj književnosti, odnosno od srpske narodne poezije do romana Vladimira Arsenijevića i poezije Dragoslava Dedovića u srpskoj.
Iz priloženih referata saznajemo da je najaktuelniji, dakle, najinteresantniji pisac srpskog jezika, čije delo ne prestaje da zaokuplja slaviste, Borislav Stanković. Rikardo Nikolozi tumači "Nečistu krv" kao tip "romana degeneracije" i poredi ga u evropskom kontekstu sa romanom E. Zole "Tereza Raken". Olga Elermajer-Životić posvetila se proučavanju semantike i kodiranja ljubavi u delu Bore Stankovića. Robert Hodel razmatra ljubavnu problematiku kao konflikt, "između dva socijeteta" paralelno u delima Lazarevića ("Švabica"), Stankovića ("Nečista krv"), Andrića ("Mara Milosnica"), Krleže ("Povratak Filipa Latinovića") i Vedrane Rudan ("Uho grlo, nož").
Referat Vesne Cidilko, naše poznate slavistkinje i lektorke sa berlinskog univerziteta, o tumačenju ljubavi i seksualnosti u pripovedačkom delu Aleksandra Tišme, zasnovano na strukturalističkim razmatranjima Rolana Barta i Oktavija Paza o ljubavi i erotici, spada među najinteresantnije tekstove ovog zbornika. Pre svega zato što ona u tumačenju ima u vidu Tišmino celokupno stvaralaštvo, uključujući i njegove Dnevnike.
Rad poznatog nemačkog slaviste Manfreda Jenihena o srpskim i hrvatskim lirskim tekstovima o ljubavi i ženi u prvoj trećini 20. veka počinje analizom Rakićevih i Dučićevih pesama, pesama D. Mitrinovića, bavi se lirikom Crnjanskog i ranim pesmama Desanke Maksimović i hrvatskih pesnika Janka Polića Kamova, Matoša, Krleže Vjekoslav Majera, Krsta Hegedušića i zaključuje da su tekstovi srpskih pisaca moderne i avangarde s početka 20. veka potpuno drugačiji od hrvatskih autora iz tog razdoblja, da se razlikuju po svojoj složenosti i da umesto paralelnosti u razvoju ovih književnosti, po prvi put možemo govoriti o njihovoj različitosti.
Jedan od radova zbog kojih će se budući i sadašnji čitaoci vraćati ovom zborniku svakako je izuzetna rasprava Envera Kazasa o problemu tumačenja ljubavi u sevdalinki o "lijepoj Mejri/Mari i Ali-Paši". Kazas u svojoj analizi menja više vekova preovladavajući muški diskurs razmatranja ovog problema i polazi u svom tumačenju sa "ženskog stajališta". Ovaj po sebi revolucionarni čin otvara mu sasvim nove mogućnosti u tumačenju našeg kulturnog nasleđa. Polazeći od Vukove klasifikacije usmene poezije na "ženske", "muške" i "pjesme na međi" Kazas s pravom primećuje da folkloristima sa južnoslavenskog govornog prostora ta podela nikad nije poslužila kao osnova za istraživanje posebnosti ženskog stajališta, razlika u konstituiranju spolnih i rodnih identiteta i ženske kulturne ideologije u usmenoj tradiciji, a samim tim i ukupnom patrijarhalnom kulturnom sistemu. On se takođe odlučno suprotstavlja novijim nastojanjima da se "sevdalinka" predstavi kao "kodno mjesto muškocentrične, patrijarhalne, političko-ideološke interpretacije nacionalnog (u ovom slučaju: bosanskog) identiteta." On s pravom ukazuje da je sevdalinka "u samoj svojoj tvoračkoj prirodi" nastala iz procesa kulturnog ukrštanja.
U ovom Zborniku se mogu pročitati i druge izvanredne studije, kao ona Gabrijele Šubert o semantici u narodnim pesmama Južnih Slovena, Zlate Bojović o ljubavnoj magiji u renesansnoj i baroknoj književnosti, Dušana Ivanića o parodiji i travestiji ljubavne priče u srpskom realizmu, kao i izvanredna studija Stevana Tontića o novijoj ljubavnoj lirici nastaloj u "sjenci rata i egzila" (o pesmama Muniba Delalića, Mileta Stojića i Dragoslava Dedovića). Posebno je zanimljiv i prilog Ljubice Arsić, koja govori o "nebeskoj i zemaljskoj ljubavi u srpskoj književnosti, uvodeći kroz svoj tekst i pojam "nebeskog feminizma", dosada nepoznatog, ma šta sve on mogao da znači.
[objavljeno: ]
