Izvor: Radio Televizija Vojvodine, 01.Sep.2009, 02:20   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Sedamdeset godina od početka Drugog svetskog rata

BEOGRAD - Prvog septembra 1939, tačno pre 70 godina, nemački ratni brod je otvorio vatru na položaje poljske vojske kod Gdanjska. Kratko nakon toga nemački vojnici prešli su granicu i napali Poljsku, što je označilo početak Drugog svetskog rata.

U petak, 1. septembra 1939. u pola pet ujutro takozvane štuke, borbeni avioni nemačke avijacije, napali su poljski grad Vielun bez zvanične objave rata.

Niko u Vielunu nije se nadao napadu jer je to bio gradić bez >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio Televizija Vojvodine << ikakvog strateškog značaja, bez vojske. Centar je brzo sravnjen sa zemljom, a ratni brod "Šlezvig Holštajn" potom je gađao topovima poljsko skladište municije na poluostrvu Vesterplate kod Gdanjska.

Hitlerova laž postaje povod za ulazak u rat. U stvari su pripadnici SS jedinica, preobučeni u poljske uniforme, simulirali napad u blizini nemačkog mesta Glajvic. Milion i po nemačkih vojnika je krenulo na Poljsku i otpor je brzo savladan.

Hitler je želeo da proširi Nemačku, a pakt sa Staljinom o podeli Poljske između Nemačke i Sovjetskog Saveza, potpisan samo nedelju dana uoči napada, stvorio mu je šansu za okupaciju.

Francuska i Velika Britanija nisu se držale ranije datih obećanja i umesto da napadnu Nemačku sa zapada, Britanci su učvršćivali sopstvenu protivvazdušnu odbranu, a Francuzi gradili utvrđenja na granici ka Nemačkoj.

Oni objavljuju rat Hitleru tek dva dana nakon napada na Poljsku, 3. septembra, pa neki istoričari uzimaju ovaj datum za početak Drugog svetskog rata.

Najveći oružani sukob u istoriji

Drugi svetski rat je naziv za veliki oružani sukob, odnosno seriju međusobno povezanih oružanih sukoba koji su se između 1939. i 1945. godine vodili između dva bloka država - tzv. Sila osovine, na čelu sa Nemačkom, i tzv. Savezničkih snaga, na čelu sa SSSR-om, Velikom Britanijom i SAD.

Po broju država, odnosno ljudi koji su u njemu učestvovali, kao i broju ljudskih žrtava i stepenu materijalnog razaranja, Drugi svetski rat predstavlja najveći oružani sukob u istoriji čovečanstva.

Može se reći da veliki broj uzroka Drugog svetskog rata ima koren u Prvom svetskom ratu. Nemačka, Italija i Japan su se u 19. veku relativno kasno profilisali kao moderne industrijske države, pa su bitno zaostajali u stvaranju kolonijalnih imperija u odnosu na Veliku Britaniju i Francusku.

Nemačka je u Prvom svetskom ratu poražena, te je na osnovu Versajskog sporazuma ostala bez kolonija, i tako bila dovedena u još podređeniji položaj. Italija i Japan, iako na pobedničkoj strani, bili su bitno razočarani ratnim plenom.

Ekonomska kriza kao katalizator

Izbijanje Drugog svetskog rata bio je proces koji je trajao skoro celu deceniju i kome je glavni katalizator bila Velika ekonomska kriza, nastala u SAD u oktobru 1929. godine. Sa krizom je došlo do pojave ekstremnih levih i desnih ideologija i naglog porasta antisemitizma.

Napadu na Poljsku prethodila je nasilna aneksija Austrije 1938. godine i okupacija Čehoslovačke 1939. godine.

Drugi svetski rat je trajao više od pet godina. Sovjetske i američke trupe su se 25. aprila 1945. godine spojile kod Torgaua i praktično presekle Nemačku napola. U isto vreme je počela Berlinska bitka tokom koje je Hitler izvršio samoubistvo, a sam Berlin se predao 2. maja.

Nova nemačka vlada pod admiralom Denicom je otpočela pregovore o kapitulaciji, koji su završeni 7. maja, a 8. maja 1945. je objavljen prekid neprijateljstava.

Sukobi sa Japanom još nisu bili završeni. S obzirom na američka uverenja da bi klasičan napad na Japan značio ogromne gubitke na savezničkoj strani, doneta je odluka da se Japan prisili na predaju upotrebom atomske bombe.

Šestog avgusta na Hirošimu je bačena atomska bomba, koja je izazvala dotle nezamislivo razaranje, a 9. avgusta je bačena i druga atomska bomba na Nagasaki.

Japanska vlada je shvatila da je dalji otpor besmislen i 15. avgusta objavljena je bezuslovna kapitulacija. Ona je formalno potpisana 2. septembra na američkom vojnom brodu "Misuri" u Tokijskom zalivu, što je datum koji predstavlja službeni završetak Drugog svetskog rata.

Demografske promene

Tačan broj ljudskih žrtava Drugog svetskog rata nije utvrđen, niti će ikada biti utvrđen. Većina istoričara pominje brojku od 55 miliona ljudi, pri čemu je 10 odsto od tog broja poginulih vojnika i 90 odsto civila.

Broj ranjenih je bio višestruko veći, što Drugi svetski rat čini najkrvavijim sukobom u istoriji.

Rat je doveo do dramatičnih demografskih promena u mnogim oblastima sveta. Cele etničke zajednice su ili desetkovane ili prisilno raseljene. Najjeziviji primer predstavlja gotovo potpuni nestanak Jevreja u Evropi. Petnaest miliona Nemaca je proterano iz velikog dela istočne Evrope.

Holokaust, čije su razmere i oblici otkriveni tek nakon završetka rata, za mnoge je predstavljao još veći šok od samih ratnih razaranja.

Nastavak na Radio Televizija Vojvodine...