Izvor: SandzakPress.net, 09.Nov.2015, 19:26   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Sandžačkobošnjačka književnost

Sandžačkobošnjačka ili književnost sandžačkih Bošnjaka predstavlja nedjeljiv dio sveukupne književne baštine bošnjačke književnosti i u dijahronoj i u sinhronoj vertikali, a sa druge strane, uslijed historijskih, kulturalnih i drugih osobenosti sandžačkog podidentitetskog tkiva, ona se prema cjelini bošnjačke književnosti može promatrati kao dubrovačka književnost spram hrvatskog književnog nasljeđa u datom historijskom trenutku kulminativnog razvoja ove književno-povijesne >> Pročitaj celu vest na sajtu SandzakPress.net << tradicije, s tom razlikom što je vremenski raspon trajanja sandžačko-bošnjačke književnosti dulji i što još uvijek teče, te se ova književna tradicija i u ovom momentu uspješno razvija i polučuje zavidne rezultate, kao i u domenu epohalnog, pravaškog i žanrovskog određenja literarnog dostignuća pojedinih autora što ne mora apriorno značiti i ujednačenu estetsku kvalitetu markiranog djela ili cjelokupnog opusa određenog literate. Autor: dr. Jahja Fehratović Pored neraskidivosti sa cjelokupnom bošnjačkom književnošću, lahko je uočljiv i specifikum ove literature u pogledu hlabavije ili koherentnije konekcije sa književnim tradicijama susjednih naroda, prije svega srpske i crnogorske književnosti, a zatim i albanske, hrvatske, makedonske, te turske i zapadnoevropskih književnosti, ovisno od toga kako se koji od autora snašao u historijskim gibanjima i migracijama kojima je vjekovima izložen bošnjački narod Sandžaka. Zato je važno, u prvom redu, razlučiti odnose ove književnosti sa naznačenim književnim tradicijama na terminološkoj razini ne ulazeći u pitanja književne vrijednosti i drugih paralela u individualnim i kolektivnim odnosima apostrofiranih literatura. Termin sandžačkobošnjačka književnost novijeg je datuma. Njegovo postojanje veže se za utjelovljenje nastavnog predmeta Sandžačkobošnjačka književnost na Katedri za bošnjačku književnost Odsjeka za bosanski i srpski jezik i književnost Departmana filoloških nauka Internacionalnog univerziteta u Novom Pazaru. Ovim pionirskim poduhvatom sandžačkobošnjačka književnost je po prvi put u historiji dobila priliku da se izučava kroz jednu akademsku instituciju, na čemu treba odati posebno priznanje IUNP-u. Samim tim što je sandžačkobošnjačka književnost kao takva do sada tretirana izvaninstitucionalno, njezini protagonisti nisu bili u prilici imati jednak tretman u nauci o književnosti sa autorima koji pripadaju drugim književnim tradicijama, što je posljedično dovodilo do marginalizacije ne samo autora već i cjelokupne sandžačkobošnjačke književnosti, počevši od samog naziva ove literarne tradicije. Tako se, kada bi se i htjela istaći pripadnost nekog autora sandžačkobošnjačkoj književnosti, najčešće govorilo da taj autor pripada zavičajnoj ili lokalnoj sandžačkoj književnosti – gdje se i rodio termin sandžačka književnost koji je dosta stariji i odomaćeniji od termina sandžačkobošnjačka književnost. Međutim, termin sandžačka književnost potpada pod kriterije teritorijalne a ne nacionalne podjele književnosti i podrazumijeva književno stvaralaštvo svih građana Sandžaka tako da u sandžačku književnost možemo svrstati i crnogorske i srpske književnike koji su životom i djelom vezani za teritoriju Sandžaka a koji sebe smatraju, pa ih i nauka i javnost prepoznaje, isključivo srpskim ili crnogorskim piscima, kao na primjer Ristu Ratkovića, Miodraga Bulatovića, Mihajla Lalića, Milovana Đilasa, Teodora Rosića, Petra V. Arbutinu i druge. Njegov terminološki ekvivalent bio bi općeprihvaćeni termin bosanska (ili bosanskohercegovačka) književnost pod kojom se podrazumijeva književno stvaralaštvo svih autora iz Bosne i Hercegovine bez obzira na nacionalnu pripadnost, tako da toj bosanskoj književnosti pripadaju bošnjački, srpski, hrvatski, jevrejski i drugi pisci sa bosansko-hercegovačkog prostora u onim teritorijalnim granicama kakva ona danas jeste neuzimajući u obzir historijske granice prema kojima bi i pisci iz Sandžaka pripadali bosanskoj književnosti. Nešto bliži onome što treba označiti jeste termin književnost sandžačkih Bošnjaka, ali se njime anulira statutarni odnos ove književnosti spram sveukupne bošnjačke književne tradicije, čiji je ona sastavni dio, i ostavlja mogućnost implikativnim tumačenjima o njenoj neovisnosti i samosvojnosti, što ni u kom slučaju ne može biti tačno. Jer bez obzira na izraženost ili neizraženost regionalnih i drugih posebnosti, književna pregnuća svih Bošnjaka ma na kom dijelu životnog prostora bošnjačkog naroda ili u dijaspori nastajala jesu sastavni dio bošnjačke književnosti, isto kao što sva djela srpskih, hrvatskih, crnogorskih ili pisaca drugih nacionalnosti bez obzira na vrijeme i prostor na kom nastaju pripadaju tim književnostima. Iz tih razloga termin sandžačkobošnjačka književnost najpreciznije definira književnu tradiciju Bošnjaka Sandžaka koja pripada sveukupnom korpusu bošnjačke književnosti, ali ima i neke svoje posebnosti, koje ćemo u nastavku dodatno elaborirati, u odnosu na cjelinu bošnjačke književnosti te zaslužuje poseban tretman kako u nauci o književnosti tako i u drugim vidovima konzumiranja individualnog i kolektivnog književnog dostignuća autora koji joj pripadaju.  

Nastavak na SandzakPress.net...