Izvor: Radio Televizija Vojvodine, 12.Mar.2020, 09:50 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Najgore bolesti u istoriji koje su odnele milione života
Novi soj koronavirusa, koji je potekao iz Kine i proširio se na više od 80 zemalja širom sveta, a zbog brzog širenja Svetska zdravstvena organizacija proglasila je pandemiju Kovida-19.
Iznenadno širenje novog virusa može da posluži i kao podsetnik da je čovečanstvo kroz istoriju preživelo veliki broj epidemija i pandemija, koje su prouzrokovale veliki broj smrti.
Crna smrt
Kuga je jedan od najvećih ubica u čovekovoj istoriji. Uzrokuje je >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio Televizija Vojvodine << bakterija Yersinia pestis, koja može da zarazi čoveka preko buve orijentalnog pacova. Tokom ljudske istorije uzrokovala je smrt stotina miliona ljudi.
Iako se kuga vraćala u više navrata, dve najveće epidemije ostale su u istoriji zabeležene kao: Justinijanova kuga i Crna smrt.
Prva je izbila u šestom veku i prvo zahvatila Vizantijsko carstvo, da bi se nakon toga proširila na Sasanidsko carstvo, a potom na čitavo Sredozemlje i ostatak sveta. Vrhunac je dostigla u Konstantinopolju 541-542. godine, a sa prekidima je dolazilo do povremenih epidemija narednih 250 godina.
Usmrtila je između 30 i 50 milionaljudi, što je bila skoro polovina stanovništva tadašnje Azije, Severne Afrike i Evrope.
Druga pandemija kuge zahvatila je srednjovekovnu Evropu ubivši između 75 i 200 milionaljudi. Vrhunac je dostigla od 1347-1351. godine. Dobra ilustracija koliko je ljudi umrlo jeste da je Evropi trebalo 200 godina da se broj stanovnika vrati na nivo od pre izbijanja pandemije.
Boginje
Variola Vera Major i Veriola Vera Minor izuzetno su zarazne virusne bolesti. Prvi tip poznatiji je kaoVelike boginje, koje izazivaju smrt u 20 do 40 odsto zaraženih. Preživeli najčešće ostaju unakažene kože i delimičnim ili potpunim slepilom.
Početni simptomi bolesti su groznica i povraćanje, praćeni čirevima u ustima i osipom na koži, koji nakon toga sazreva u velike, okrugle bubuljice koje vremenom pucaju i otpadaju. Virus veoma agresivno napada ćelije kože, a od kada bubuljice izbiju na koži bolest može da se razvije u četiri osnovna tipa: osnovne boginje (90 odsto slučajeva), promenjene, hemoragične i maligne. Poslednja dva tipa obično uzrokuju smrt.
Velike boginje nisu imale posebno jake pandemije, već su prisutne tokom velikog dela ljudske istorije. Samo tokom 18. veka svake godine od velikih boginja umiralo je oko 400.000 ljudi godišnje. U poslednjih 100 godina pre iskorenjivanja, velike boginje odnele su 500 miliona života, a samo u 20. veku oko 300 miliona.
Tokom španskog osvajanja Novog sveta, evropski kolonizatori doneli su virus boginja na američki kontinent, na koji domorodačko stanovništvo nije razvilo nikakav imunitet. Velike i male boginje pokosile su stanovništvo ubivši većinu domorodačkog stanovništva.
Još krajem 18. veka otkriveno je da vakcinacija može da spreči velike boginje, a pošto virus inficira isključivo ljude, ukoliko bi se iskorenio ne bi mogao da se vrati. Svetska zdravstvena organizacija intenzivirala je napore vakcinacije 1967. i već 1980. godine velike boginje zvanično su iskorenjene.
Kokolictli
Poput ebole ili denge groznice,virusne hemoragijske grozniceveoma su zarazne, uporne i u velikom procentu smrtonosne. Iako Veliki pomor u Srednjoj Americi tokom 16. veka ne može da se podvede pod pandemiju jer se nije proširio širom sveta, broj preminulih čini ga jednom od najubitačnijih epidemija.
Zaraza je između 1545. i 1548. godine odnela izmeđupet i 15 miliona domorodačkog stanovništva, čime je postala je najgora epidemija u istoriji tog dela sveta.
Asteci su ga nazvali "kokolictli", odnosno Veliki pomor, a istoričari i stručnjaci smatraju da je uzrok bila virusna hemoragijska groznica, koju je uzrokovala snažne bolove u grudima i stomaku, snačne grčeve, tremore i dizenteriju.
Male boginje
Morbilisu izuzetno zarazno virusno oboljenje, a do 90 odsto svetske popularcije zarazilo se bolešću do svoje 15 godine. Pre nego što je počela vakcinacija, desetine miliona dece oboljevalo je godišnje od malih boginja.
Kao i velike boginje (sa kojima nemaju mnogo veze), male boginje nisu imale posebno intenzivne pandemije, već su prisutne tokom velikog dela istorije. Morbili su u proteklih 150 godina ubili više od200 milionaljudi.
Bolest uzrokuje malaksalost, oštu slabost, groznicu, zapaljenje vežnjače i sluzokoće disajnih organa, kao i karakterističan osip po koži. U nekim slučajevima virus može da dovede do zapaljenja pluća i meningitisa.
Tuberkuloza
Još jedna endemska bolest široko rasprostranjena po svetu, koja je tek u 20. veku pojavom antibiotika streptomicina postala izlečiva. Ukoliko se ne leči, smrtnost je oko 50 odsto. Uzrokuje je bakterija, od koje je, kako se procenjuje, zaražena četvrtina svetske populacije, ali u većini slučajeva nije aktivna.
Tokom 19. veka u nekoliko epidemija, tuberkuloza je odnela više od četvrtine odraslog stanovništva. Čak i danas, širom sveta oko osam miliona ljudi oboli, a dva miliona umre. Procenjuje se da je u 20. veku ubila više od100 milionaljudi.
Pandemije gripa
Iako su sezonske epidemije influence uobičajena stvar, virus je u određenim periodima dovodio do pandemija, kojih je samo u 20. veku bilo tri.
Španski gripizazvao je smrtonosni podtip H1N1 virusa u periodu od 1918-1920. godine. Virus je zarazio oko pola milijarde ljudi, a pokosio je između50 i 100 miliona. Za razliku od uobičajenog gripa, koji pretežno napada decu i stare, španski grip je takođe izazivao ozbiljne probleme za mlade ljude, kao i one koji nisu imali narušen imuni sistem.
Azijski grip bila je pandemija influence A od H2N2 podtipa, koja je izbila u Kini 1956. i trajala do 1958. godine. Proširio se većim delom Kine do Hongkonga i Singapura i u SAD. Svetska zdravstvena organizacija kaže da je umrlo okodva milionaljudi.
Hongkoški grip bila je pandemija gripa izazvana sojem H3N2 virusa influenca A. Od 13. jula 1968. godine kada je prijavljen prvi slučaj, trebalo je 17 dana dok se nije proširio u Singapur i Vijetnam, a u naredna tri meseca postao je globalan problem. Uprkos niskoj stopi smrtnosti (0,5 odsto) okomilion ljudije umrlo, uključujući 500.000 samo u Hongkongu.
Pandemija HIV-a
Prvi put identifikovan u afričkoj državi Kongo 1976. godine, HIV je postao globalna pandemija, a od 1981. godine odneo je više od36 milionaživota. Trenutno je zaraženo između 31 i 36 miliona osoba, od čega 21 u subsaharskoj Africi.
Nastavak na Radio Televizija Vojvodine...
