Izvor: Mondo, 10.Apr.2013, 20:28 (ažurirano 02.Apr.2020.)
MONDO TV: Da li znate priču o Varoš kapiji?
Neverovatno zvuči da je pre samo 150 godina praktično cela srpska prestonica stajala u nešto šire okvire Kosančićevog venca, odnosno nekadašnje srpske čaršije na Varoš kapiji u Beogradu. Ovo je priča koju treba da zna svaki Beograđanin, ali i turista koji poseti glavni grad Srbije.
Na sasvim malom prostoru našli su se gospodarev konak, kneginjin konak, Mala narodna škola, prva kafana i prva apoteka, domovi viđenijih građana, pekare i po koja zanatska radnja, ali >> Pročitaj celu vest na sajtu Mondo << pre svega Saborna crkva Svetog Arhanđela Mihaila. Beogradska Saborna crkva pamti i krunisanja, i kraljevska venčanja, pogrebe dostojanstvenika, demonstracije, bombardovanja, prva izvođenja tek rođene srpske muzike, jedan pokušaj ubistva vladara, mnoga pokajanja...
"U njoj je u istom danu 1830. godine obnarodovan sultanov hatišerif kojim se priznaje autonomija Kneževine Srbije, a Miloš Obrenović miropomazan za kneza. Ovde su se krunisali kraljevi obe dinastije, a kada je 1920. ponovo uspostavljena Patrijaršija u Sabornoj crkvi je izvršen je prvi izbor srpskog patrijarha. Ovde su rukopoloženi brojni crkveni visokodostojnici, ali odavde su na svoje poslednje putovanje kretali mnogi ugledni krunisani i nekrunisani Srbi. Na pragu ove crkve zamalo da bude ubijen kralj Milan Obrenović 11. oktobra 1887, kada je na njega iz neposredne blizine pucala Jelena-Ilka Marković, udovica potpukovnika Jevrema Markovića, koga su kraljevi tamničari pre toga zverski mučili i ubili. Kralja je tog dana sačuvao Bog, a kuršum iz teškog vojničkog revolvera iz koga je nesrećna žena pucala zario se u zid Saborne crkve", piše Tamara Ognjević u svojoj knjizi "Blago Srbije".
Ipak, u Sabornoj crkvi je bilo i lepih događaja...
"Ovde je prvi put zapevalo čuveno Srpsko pevačko društvo predvođeno svojim slavnim horovođama kakvi su bili Stevan Mokranjac, Kornelije Stanković i Josif Marinković. Neke od najslavnijih kompozicija srpske muzike su, poput Mokranjčeve Liturgije, imale svoje premijerno izvođenje u Sabornoj crkvi. Ovde su se takođe zavetovali svetom tajnom braka mnogi znani i neznani Beograđani. U sabornoj crkvi se venčao kralj Aleksandar I Karađorđević sa princezom Marijom Hoencolern-Sigmaringen, a pola ondašnje evropske elite se sjurilo da prisustvuje svadbi kralja Oslobodioca i njegove Minjon", dodaje istoričar umetnosti Tamara Ognjević, ističući da su se u istom hramu venčali i Draga Mašin i Aleksandar I Obrenović.
Dijagonalno do Saborne crkve nalazi se Konak knjeginje Ljubice, koji je trebalo da bude gradska palata kneza Miloš, ali je tu živela samo knjeginju sa sinovima Milanom i Mihailom.
"Anegdota pripoveda kako je knez Miloš Obrenović pohitao da 1829. godine zida rezidenciju u beogradskoj srpskoj varoši, na današnjem Kosančiećvom vencu, jer je hteo da kao pravi suveren dočeka trenutak u kome će godinu dana kasnije primiti zvanje naslednog kneza Srbije. Konak je morao biti istinska palata, saliven kao za nekog turskog velmožu, a pojedini izvori tvrde da je knez navodno podigao vešala u dvorištu građevine u slučaju da graditelji ne obave posao kako treba. Hadži Nikola Živković, prvi zvanični knežev arhitekta, sazidao je luksuznu dvospratnicu balkansko-orijentalnog tipa za manje od dve godine. Ova elegantna, bela zgrada sa erkerima na fasadama prema dvorištu i ulici kneza Sime Markovića ima u izlomljenoj liniji krova i diskretnom ornamentu oko prozora i vrata daleke odjeke eklekticizma svojstvenog evropskoj umetnosti 19. veka. Monumentalno zdanje, nadomak Saborne crkve i zgrade Patrijaršije, odiše jednostavnom, otmenom elegancijom kao i istovremeni konak kneza Miloša u Topčideru“, piše Tamara Ognjević i opisuje Konak kneginje Ljubice:
"Orijentalna tradicija posebno se ogleda u unutrašnjoj organizaciji prostora. Zgrada ima tri etaže - takozvanu salu pod svodovima koja je nekada predstavljala suteren konaka čiji je glavi ulaz bio iz dvorišta, prizemlje i prvi sprat koji su projektovani tako da bočne prostorije obrazuju prsten oko centralne zone u kojoj se nalazi tradicionalna divanhana, odnosno turska varijanta salona za prijem gostiju".
Između Saborne crkve i Konaka knjeginje Ljubice je najstarija beogradska kafana "?".
"Danas je teško zamisliti kako je "?" koji je u više navrata menjao svoje ime, zapravo postao svojevrsni centar samog srca srpske čaršije u obnovljenoj Srbiji. Svako ko je nešto značio u kneževoj administraciji morao je bar jednom zakoračiti ovamo, jer kafane su u Srbiji sve do početka Prvog svetskog rata bile kulturni centri prvog reda. U njima se nije samo pilo i jelo, one su često bile i kancelarije poslovnih ljudi, pisarnice, biblioteke, pozorišta, bordeli, odseci za regrutaciju, ali i mesta na kojima su pravljeni planovim o bunama i prevratima. Otuda nije čudo da su vlasnici "Ećim Tomine kafane", koja je u međuvremenu postala kafana "Kod pastira", pa na kratko i "Kafana kod Saborne crkve", zbog čega je svojevremeno izbio omanji rat između sveštenstva u obližnjoj patrijaršiji i vernih posetilaca kafane, činili sve da njihov ugostiteljski objekt bude opremljen najmodernijim rekvizitima za zabavu. Tako su gosti kafane "?" mogli 1834. da ovde zaigraju bilijar na prvom stolu ikada donesenom u Beograd . Iste godine Vuk Karadžić će upravo u "?" pokrenuti prvo javno čitalište „Srpskih novina“, kao svojevrsna predradnja budućem prvom sajmu knjiga, koji će se odigrati u jednoj drugoj kafani, nedalekom „Kolarcu“. Političar, pisac i komediograf Branislav Nušić je voleo da sa liturgija koja se preterano odužila u Sabornoj crkvi, umakne u obližnji "?", podseća Tamara Ognjević u knjizi "Blago Srbije", izdanju Mladinske knjige.
O tome kako je izgledala ulica kralja Petra u ovo vreme pripoveda u svojim memoarima "Zapisi starog Beograđanina", Kosta Hristić:
"Bila je to teskobna ulica koja se istim današnjim putem provlačila do Saborne crkve. Nije mučno zamisliti ondašnju kaldrmu koja nije imala trotoara, nego se s obe strane blago naginjala prema sredini i tu pravila neku vrstu oluka kojim je voda oticala u druge ulice ili ponirala u stare turske đezire. Dućani su bili niski sa dužom nastrešnicom, pokriveni ćeramidom. Široki prozori sa staklenim oknima zamenjivali su izloge i jednom polovinom dizani uvis. Dućani su zatvarani ćepencima koji su spuštani preko onih izloga. Unutra, dužinom dućana, tezga obojena u zeleno, pred njom na podu kante sa zejtinom ili gasom, vreće sa kafom, šećerom i pirinčem, burad s usoljenom ribom, a iza tezge rafovi sa drugom robom..."
(MONDO)
.jpg)
