Izvor: B92, 29.Apr.2021, 10:36
Jugoslavija i film: "Slavica" - školski pokušaj revolucionarne melodrame i melem na ratne rane
Naivna, ideološki obojena, ali istorijski važna filmska priča o početku revolucije u malom dalmatinskom mestu, "Slavica“ predstavlja početak jugoslovenske kinematografije.
Sveži ožiljci stradanja u Drugom svetskom ratu tek su počeli da zaceljuju, socijalistička vlast u Jugoslavija krenula je da stvara novo društvo na krilima pobede, a filmska umetnost mogla je da joj da dodatni zamajac.
I tako je 1947, dve godine posle završetka rata, državni vrh odlučio >> Pročitaj celu vest na sajtu B92 << da prvo ostvarenje novoosnovanog preduzeća Avala film bude Slavica, partizanska priča smeštena u Dalmaciju u Hrvatskoj.
A ne samo što je taj film postao prvi dugometražni film nove države i ušao u istoriju, već je doveo i do toga da ime Slavica bude jedno od najpopularnijih u posleratnim godinama.
"Rat se nedavno završio, bio je red da se putem filma ozvaniči ta pobeda," kaže Aleksandar Erdeljanović, direktor Arhiva Jugoslovenske kinoteke.
To je bilo vreme uspostavljanja jugoslovenske kinematografije, kada su stvaraoci učili kako se priča filmska priča, kako se glumi i kako se režira, objašnjava Nebojša Jovanović, profesor na sarajevskoj Akademiji scenskih umetnosti.
"U filmu Slavica se vide dobre i loše strane pionirske, neko bi rekao diletantske faze jugoslovenskog filma," objašnjava Jovanović, koji je doktorat posvetio temi rodnih uloga u partizanskom filmu.
Bez obzira na početničke greške, film je doživeo ogromnu popularnost, procenjuje se da ga je gledalo blizu dva miliona ljudi u bioskopu.
"Tom narodu izmučenom posle rata, Slavica je došla kao melem na ranu," tvrdi Vladimir Balašćak, autor monografije o Ireni Kolesar, glavnoj glumici u filmu.
U posleratnim godinama i zbog prvog bioskopskog jugoslovenskog hita, Slavica je bilo jedno od najpopularnijih ženskih imena.
Uloga u ovom filmu proslavila je dvadesetjednogodišnju Irenu Kolesar.
Kći Rusina i Nemice, rođena u Slavonskom brodu, Irena je pristupila partizanskom pokretu sa 17 godina, bila je deo 13. proleterske brigade, gde je postala članica ratne pozorišne trupe.
Posle oslobođenja počela je da radi u Hrvatskom narodnom kazalištu.
Dobila je poziv reditelja Vjekoslava Afrića da igra glavnu ulogu u dugometražnom ratnom filmu Slavica.
Jednog dana zatekla je na vratima stana ceduljicu na kojoj je pisalo: "Javi se Vjeki Afriću".
"Atmosfera na filmu je bila ista onakva na kakvu sam se navikla u ratu.
"Igrala sam ulogu devojke kakva sam tada stvarno i bila.
"Taj lik Slavice ostao mi je u dragoj uspomeni, ona je deo moje čiste ljubavi", izjavila je Kolesar nekadašnjem magazinu "Start" 1972. godine.
Irena Kolesar je postala miljenica publike.
"Još uvek me neko zovne Slavica", govorila je tri decenije posle objavljivalja filma.
Njen život i karijera predmet su monografije Osmeh porculanske figurine autora i glumca Vladimira Balašćaka, objavljene 2020. godine u izdanju udruženja Rusina Sremska Mitrovica i NAR-a iz Novog Sada.
Slavica je snimana "pomoću štapa i kanapa", objašnjava Balašćak.
Glumci su "igrali za bonove za hranu, odeću i obuću", dodaje.
Posle ovog filma, Kolesar je dobila poziv čuvenog reditelja Bojana Stupice da postane članica Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu.
Iako nije imala glumačku školu, neki kritičari smatraju je jednom od najboljih tumača Šekspirovih junakinja, otkrio je Balašćak tokom istraživanja za knjigu.
Kao jedna od osnivačica Dubrovačkih letnjih igara, više godina je uspešno igrala Ofeliju u Hamletu, a prva uloga u Jugoslovenskom dramskom bila je Julija.
Zbog boračkog staža, za koji je dobila i orden, rano je otišla u penziju, zbog čega njen rad nije poznat mlađim generacijama.
Teško je podnela rat i raspad Jugoslavije, kaže Balašćak, koji ju je posetio pre smrti 2002, kad je počeo rad na knjizi o njoj.
Iako slovi za prvi dugometražni jugoslovenski film, Slavica zapravo nije prvi film snimljen posle oslobođenja u Drugom svetskom ratu.
Sovjetski film u režiji Abrama Roma U planinama Jugoslavije koji je govorio o borbi partizana protiv Nemaca, ustaša i četnika, snimljen je 1946, ukazuje Aleksandar Erdeljanović.
Film je snimljen na ruskom jeziku, a zanimljivo je da Vjekoslav Afrić (reditelj Slavice) igra partizanskog vođu Josipa Broza Tita i četničkog generala Dražu Mihailovića.
Erdeljanović tvrdi da je jugoslovenski članovi filmske ekipe nisu bili zadovoljni radom na filmu, jer "tu je bilo puno sovjetskih instruktora, verovatno i špijuna".
"Taj film nije najbolje prošao, forsirana je priča sa Staljinom, već 1947. je došlo izvesnog sukoba između jugoslovenskih i sovjetskih vlasti, koji se produbio 1948," objašnjava Erdeljanović.
Iako je Abram Rom bio čuveni sovjetski reditelj, U planinama Jugoslavije snimljen je u veoma kontrolisanim uslovima "u periodu najtvrđeg staljinizma", zbog čega ga jugoslovenski politički vrh nije prihvatio.
U želji filmskih autora u Jugoslaviji da stvore film o jedinstvenom pokretu otpora u okupiranoj Evropi, rodila se ideja o filmu Slavica.
Pored priče o početku otpora fašističkom okupatoru u Dalmaciji, ljubavna priča u Slavici privukla je mnogobrojnu publiku u bioskope.
Ako su filmovi bili smešteni u socijalističkoj sadašnjosti, ljubavne priče uvek imaju srećan kraj, tvrdi Nebojša Jovanović.
"Socijalizam ne zna za nesrećnu ljubav," kaže on uz osmeh.
Nesretne ljubavne priče su smeštene u vreme pre rata ili tragičnost duguju ratnim razaranjima, što je slučaj sa Slavicom.
Složenije ljubavne drame za vreme Drugog svetskog rata snimaće autori novog jugoslovenskog filma i kasnije Crnog talasa od početka šezdesetih godina 20. veka.
Pratite nas na Fejsbuku i Tviteru. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk
Izvor: BBC News na srpskom
.jpg)
