Izvor: Politika, 05.Jan.2008, 13:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Invazija Rotkovih boja
Poslednjih dvadesetak godina oko 150 Rotkovih dela našlo se na umetničkim "pijacama", a nakon prodaje velikog platna "White center (Yellow, Pink and Lavander on Rose)" anonimnom kupcu na aukciji u njujorškoj kući Sotbi 15. maja ove godine za 72,8 miliona dolara, rekordnoj posleratnoj ceni za delo moderne umetnosti, pretpostavlja se da će biti sve teže videti Rotkove slike na privremenim izložbama. Stoga, retrospektiva "Mark Rotko" koja se posle 37 godina ponovo održava u Rimu, do početka >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << januara, u Izložbenoj palati predstavlja jedinstvenu priliku da se vide mnogobrojna ujedinjena dela jednog od najvećih umetnika prošlog veka. Markus Rotkovič rođen je u Rusiji na tlu današnje Letonije, 1903. u jevrejskoj porodici. Progoni Jevreja u carističkoj Rusiji uticali su na odluku njegove porodice da napusti zemlju. Desetogodišnji Rotko je sa familijom emigrirao u Ameriku. Zahvaljujući stipendiji, od 1921. pohađa univerzitet Jejl. Nakon dve godine napušta univerzitet i odlazi u Njujork. Počinje da slika 1926. usmerivši se prema ekspresionističkom tipu slikarstva. Već 1928. Rotko izlaže na kolektivnoj izložbi u jednoj njujorškoj galeriji, a 1933, prvo u Portlandu, a zatim u Njujorku, održavaju se slikareve pojedinačne izložbe. Tokom 1935. bio je jedan od osnivača grupe umetnika apstraktno ekspresionističke tendencije, "The Ten". Nemirnog duha, Rotko je bio fasciniran Platonom i Eshilom, Ničeom, Frojdom i Jungom, a njegovo interesovanje za formu ili boju je postojalo samo ako su one izražavale osnovna ljudska osećanja. Početkom četrdesetih godina razvija stil mitološkog sadržaja, a oko 1945. prihvata tehnike nadrealizma. Za Rotka, nadrealističko iskustvo ostaje osnovno i kada napušta dvosmislene naturalističke aluzije i okreće se esencijalnoj slici, kojom vladaju svetlost i boja, složeni u drhtavu geometriju, obogaćenu dubokim psihološkim i duhovnim odjecima. Na njegovim slikama boja dočarava emotivnu napetost i ekstremnu osećajnost: znakovi i boje se ukrštaju, sukobljavaju i preklapaju kao u ličnom "dnevniku" nemira. Posle dugotrajne depresije slikar je izvršio samoubistvo u svom njujorškom ateljeu garaži, 1970.
Rotkova strast prema italijanskoj umetnosti uočava se već kod prvih izloženih radova. Slike, izrađene na gipsanim pločama, malog formata, nežnih tonova i suptilne konzistencije, očigledno su pod uticajem italijanskog kvatroćenta, naročito radova italijanskog sveštenika blaženog Anđelika. Tradicija italijanske renesanse, naročito oslikavanje freskama, primetna u nadrealističkoj sezoni, izuzetno je uticala na umetnikov zreli period, kada je, po narudžbi, naslikao niz murala, kao što su ogromna slika za restoran "The Four Season" u Njujorku i mural na Harvard univerzitetu. Između radova iz zrelog perioda, na izložbi se izdvaja veliki "Mural".
Nakon razgledanja manje poznatih dela iz nadrealističkog perioda, pa sekcije tzv. "Multiforms" sa velikim bezobličnim mrljama različitih boja, nailazimo na slike sa sve većim obojenim poljima pravougaonog oblika, bez oštrih ivica. Pred nama je "klasični" Rotko sa radovima realizovanim tokom pedesetih godina na velikim platnima. Dela, koja pripadaju fascinantnom i najpoznatijim delu umetnikove aktivnosti, odlikuju se izvanrednim kvalitetom boja, originalnošću i jakim efektom kompozicija.
Prostranstvo Rotkovih slika je zaprepašćujuće. Ogromnost je za umetnika bilo životno pitanje. Već 1943. slikar je napisao: " Mi smo za jednostavan izraz složenih misli. Mi smo za veliki format jer ima nesumnjivu snagu. Želimo da ponovo potvrdimo slikarku površinu. Mi smo za ravne površine zato što uništavaju iluziju i otkrivaju istinu". Za slikara neprepoznatljivih obličja, ljudska figura je predstavljala veliku obmanu i on je poništava u ime istine, kada pada svaka iluzija.
Posle perioda kojim su vladale sjajne i raspaljene boje, platna Blackform, mračni kvadrati iz šezdesetih godina polako nas vode do poslednjih slika na izložbi Black on gray, grupi dela koja označava vrhunac sve "strožije" umetnosti.
Ova značajna izložba, koja traje do 6. januara sledeće godine, pored kataloga i monografije, bila je povod za objavljivanje u Italiji poslednje nedovršene Rotkove knjige "Umetnik i njegova stvarnost" (izdavač Skira), u kojoj se izlaže filozofska i umetnička vizija slikareve realnosti. Knjigu je, na osnovu originalnih rukopisa, pripremio sin Kristofer.
[objavljeno: ]
.jpg)
