Izvor: Politika, 01.Okt.2006, 12:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Famozni član 23.
"Za građanina Frankfurta na Majni Njujork je takoreći iza ugla, ali zato putovanje u Frankfurt na Odri psihološki, politički i geografski predstavlja čitavu ekspediciju". Ovako je, sedamdesetih godina prošlog veka, književnik Hans Magnus Encesberger, u eseju "Jesam li Nemac", opisao tadašnju nemačku realnost – postojanje dve Nemačke.
Za bolje razumevanje ove "udaljenosti" između dva istoimena nemačka grada potrebno je malo istorijskog podsećanja. Frankfurt na Majni i njegov >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << imenjak na Odri bili su u dve nemačke države. Prvi u zapadnoj (Savezna Republika Nemačka) a drugi u istočnoj (Nemačka Demokratska Republika). Između dva grada i dve države postojala je gvozdena zavesa – utvrđena vojna, politička i ideološka linija razdvajanja ne samo između dve Nemačke već i dve Evrope. Bilo je to vreme postojanja dva bloka: zapadnog (kapitalističkog) i istočnog (socijalističkog). Najpoznatiji simbol ove podele bio je Berlinski zid.
U novijoj nemačkoj istoriji jedan od najvažnijih datuma, 9. novembar 1989. godine, vezan je upravo za Berlinski zid. Tog dana zid je fizički probijen čime je zapravo otvorena međunemačka granica. Za hroničare tadašnjih burnih događanja u NDR bio je to, međutim, signal nečeg mnogo većeg i značajnijeg.
"Toga dana, u stvari, Nemačka je ujedinjena. Sve ostalo bilo je stvar tehnike", zaključuje novinar i publicista Đorđe Milošević u knjizi "Kuda ide Nemačka".
Krug započet 1945. godine propašću Hitlerovog Trećeg rajha bio je konačno zatvoren.
Nemačka je, posle vojnog poraza u Drugom svetskom ratu, potpisala bezuslovnu kapitulaciju a njena teritorija je podeljena na četiri okupacione zone kojima su upravljale države pobednice: SAD, Velika Britanija, Francuska i SSSR. Veoma brzo među ratnim saveznicima je, međutim, "pukla tikva". Političke, ekonomske i ideološke razlike između zapadnih sila i Sovjetskog Saveza direktno su skrojile nemačku sudbinu.
Stvorene su, 1949. godine, dve nemačke države. U godinama hladnog rata koje su usledile, dve Nemačke su se razvijale po zapadnom i istočnom modelu pretvarajući se vremenom u otvorene neprijatelje. Kulminacija neprijateljstva dogodila se 1961. kada su istočnjaci zidom pregradili Berlin. Popuštanje zategnutosti usledilo je deceniju kasnije "novom istočnom politikom" tadašnjeg zapadnonemačkog kancelara Vilija Branta. Njegovi simbolični potezi pomirenja nisu, međutim, doprineli prevazilaženju međunemačke podele.
Zapadni Nemci, nošeni talasom ekonomskog čuda i probojem njihove zemlje među najrazvijenije države sveta, postajali su sve nestrpljiviji. Književnik Krištof Hajm je to ovako opisao: "Naš problem se zove dve nemačke države".
Malo ko je, na međunarodnoj sceni, međutim, obraćao pažnju na takva nemačka osećanja. Promene su počele da se uočavaju tek dolaskom, sredinom osamdesetih godina prošlog veka, Mihaila Gorbačova na vlast u Sovjetskom Savezu. Tvorac perestrojke i glasnosti presudno je uticao na promenu političke klime u istočnom delu podeljene Evrope. Njegov pokušaj reformi izazvao je dramatične posledice u istočnom "lageru" pa i NDR čime je stvoren prostor da se otvori "nemačko pitanje".
Zapadnonemački političari decenijama su vešto izbegavali da govore o nemačkom ujedinjenju. Činjenica je, međutim, da još prilikom usvajanja prvog ustava SRN (Osnovnog zakona), 1949. godine ovaj problem nije zaboravljen. Tvorci Osnovnog zakona su dalekovido ostavili prostor da se spajanje dve nemačke države izvede – uz prethodno dobijenu međunarodnu saglasnost – po ustavnoj proceduri.
Ustav iz 1949. godine govori o nemačkom ujedinjenju na dva mesta: u preambuli i članu 23. U preambuli se kaže da Osnovni zakon važi za tadašnjih 11 zapadnonemačkih pokrajina ali i "sve Nemce koji ga prihvate". U vreme ujedinjenja toliko slavljen član 23. još je konkretniji. On propisuje mogućnost da Ustav stupi na snagu i u drugim krajevima Nemačke kada oni pristupe SRN.
"Potonuće" Nemačke Demokratske Republike počelo je u leto 1989. masovnim bekstvom turista a nastavljeno je mnogobrojnim protestima i demonstracijama širom zemlje koje su, na kraju, izazvale odlazak s vlasti dugogodišnjeg lidera Eriha Honekera. Već negde krajem godine osnovna parola stotine hiljada demonstranata nezadovoljnih režimom "Mi smo narod" malo je dopunjena pa je pretvorena u slogan "Mi smo jedan narod". Zahtev za nemačko ujedinjenje time je bio jasno postavljen.
Previranja u NDR pažljivo su praćena u zapadnoj nemačkoj državi. U novembru 1989. tadašnji zapadnonemački kancelar Helmut Kol izašao je sa predlogom o stvaranju nemačke konfederacije. Takva ideja je veoma brzo napuštena i tadašnja prestonica SRN Bon zaigrala je samo na jednu kartu – ujedinjenje.
Bila je to, kako se pokazalo posle nepunih godinu dana, ispravna procena. Krajem avgusta 1990. godina novoizabrana Skupština NDR usvojila je odluku o pristupanju SRN. Sve po slovu famoznog člana 23. Osnovnog zakona iz davne 1949. godine.
Paralelno sa međunemačkim približavanjem odvijala se i akcija na međunarodnom planu. Pregovori su počeli u februaru 1990. po formuli dva plus četiri (dve nemačke države i četiri sile pobednice u Drugom svetskom ratu) i okončani su 12. septembra iste godine. Nemci su dobili i međunarodno zeleno svetlo za ujedinjenje.
Time su sve "kockice" novog nemačkog mozaika bile sklopljene. Od 3. oktobra 1990. na političkoj karti Evrope postoji samo jedna Nemačka.
[objavljeno: ]
.jpg)
