Izvor: Politika, 19.Okt.2011, 23:17   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Dan kada je na Terazijama pobodena zastava slobode

U prestonici će danas biti obeležena 67. godišnjica oslobođenja Beograda od nacističkih trupa

„Dan pobede, dan slobode, dan slave...”, zapisao je dr Aleksandar Belić, tadašnji predsednik Srpske kraljevske akademije nauka, u tekstu objavljenom u „Politici” u čast 20. oktobra 1944, dana kada su nacističke trupe izgubile bitku za Beograd. Prestonica će danas 67. put obeležiti ovaj datum koji je u nekadašnjoj Jugoslaviji bio jedan od najvećih praznika.
>> Pročitaj celu vest na sajtu Politika <<
Borbe za glavni grad počele suu zoru 14. oktobra 1944. kada su pripadnici Narodnooslobodilačke vojske i Crvene armije stigle na južne obode prestonice i počele napad. Učestvovalo je oko 40.000 sovjetskih boraca pod komandom generala Vladimira Ivanoviča Ždanova, dok su partizanske jedinice pod vođstvom Peka Dapčevića, Mijalka Todorovića Plavog i Save Drljevića brojale oko 60.000 ljudi. Čekalo ih je 30.000 dobro utvrđenih Nemaca.

– Probijali smo se od Banjice prema Dedinju, pa potom do Autokomande i Slavije. S obzirom na to da je nemačka odbrana bila prejaka u današnjoj Ulici kralja Milana, bili smo prinuđeni da se okrenemo prema Glavnoj pošti. Potom smo produžili preko Kosovske ulice, a žestok otpor sačekao nas je kod Palate „Albanija”. Tu i kod Narodnog pozorišta bila su najveća žarišta – svedoči Zdenko Duplančić koji je kao petnaestogodišnji borac za teškim mitraljezom učestvovao u okršajima, u sastavu Prve proleterske divizije, u sklopu Prve proleterske brigade.

Sovjetski tenkovi koji su prvi ušli u oslobođeni Beograd (Arhiva Politike)

Ulični rat na potezu od Terazija do Kalemegdana bio je toliko težak da je vođen cela tri dana. Vatrenijih okršaja bilo je i oko tadašnje Glavnjače, prostora na kojem se danas nalazi Studentski trg.

– Tamo gde nismo tehnički mogli da se suprotstavimo Nemcima, gde su nas gađali teškom artiljerijom, pomagali su nam crvenoarmejci sa oklopnim transporterima i „kaćušama”. Borbe su se odužile i zbog toga što smo Rusima još u Jajincima, pre početka ofanzive, skrenuli pažnju da ne razaraju grad i da se izbegnu civilne žrtve. Na prostoru ispred Narodnog pozorišta poginula su 24 njihova vojnika, pa smo ih tu sahranili i podigli im spomenik pored spomen-obeležja knezu Mihailu. Ovo znamenje je kasnije porušeno, a njihovi posmrtni ostaci preneseni su na Groblje oslobodilaca Beograda – kaže Duplančić, član SUBNOR-a i predsednik Sekcije boraca Prve proleterske brigade.

Najduži otpor Hitlerove jedinice pružale su na Čukarici i u okolini Šećerane, pre nego što su se povukle preko Savskog mosta. „Narodna zastava slobode i demokratije”, kako je naziva Aleksandar Belić, nasred Terazija svečano je pobodena 20. oktobra 1944.

– Bitka za svet kojoj je podjarmljivanje Slovena imalo da posluži kao hučna uvertira završila se strašnim porazom fašizma – zaključuje ovaj filolog u tekstu u „Politici” povodom prve godišnjice oslobođenja prestonice.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Opasnost iz šahtova

Poseban problem predstavljala je činjenica da su nacisti po ulicama postavljali rovove, bunkere, nasipe i druga utvrđenja. Često se dešavalo da se sakriju u podzemnim prolazima i kanalizaciji, pa bi oslobodioce napadali s leđa iz šahtova i skrovišta. Pomagalo je civilno stanovništvo koje je otkrivalo tajne lokacije na kojima bi mogli da se kriju okupatori.

----------------------------------------------------

Od Skupštine grada do Ruskog doma

U Skupštini grada danas u 15 sati povodom 67. godišnjice oslobođenja Beograda biće održana svečana sednica kojoj će prisustvovati i članovi Subnora. Na Groblju oslobodilaca Beograda u 13 sati vence će položiti predstavnici Ministarstva rada i socijalne politike, Ministarstva odbrane, grada Beograda, Subnora, kao i ambasade Ruske Federacije, Ukrajine, Belorusije i Azerbejdžana. Pošta će biti odata i kod Spomenika stradalim sovjetskim veteranima na Avali.

Pobeda nad nacistima u bici za glavni grad biće obeležena i u Ruskom domu, gde će izložbu „Oktobar 2011” otvoriti ambasador Ruske Federacije Aleksandar Konuzin.

----------------------------------------

Na današnji dan

- 1740. Umro rimsko-nemački car Karlo Šesti

- 1827. U pomorskoj bici za Grčku, kod Navarina ruski, francuski i britanski brodovi uništili tursku i egipatsku flotu

- 1854. Rođen francuski pesnik, simbolista Artur Rembo

- 1935. Kineski revolucionari Maoa Cedunga stigli u provinciju Šense i okončali „Dugi marš”

- 1936. U zdanje Skupštine Jugoslavije u Beogradu stigli prvi poslanici

- 1949. Jugoslavija izabrana za nestalnog člana Saveta bezbednosti UN

- 1971. Kancelar Zapadne Nemačke Vili Brant dobio je Nobelovu nagradu za mir

- 1992. Umro srpski političar i publicista Koča Popović

- 1998. Skupština Srbije donela je Zakon o javnom informisanju

- 2003. Haški tribunal objavio optužnicu protiv generala bivše Vojske Jugoslavije Nebojše Pavkovića

N. Belić

objavljeno: 20.10.2011.

Nastavak na Politika...