Izvor: Politika, 30.Nov.2008, 23:37 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Zaboravljena „srpska ciglana”
Tivat – Preduzeće „Račica”, koje se bavi proizvodnjom građevinskog materijala, proslavlja redak jubilej – 100 godina postojanja, nastavljajući tradiciju koju je pokrenuo zidarski majstor Anton Ivović iz Gornje Lastve. On je s grupom svojih prijatelja 1908. godine osnovao fabriku glinenih proizvoda u Tivtu. Ipak to nije i najstarija fabrika takvih proizvoda u Boki. Mali broj onih koji prolaze magistralnim putem prema Radovićima zna da je veliki fabrički dimnjak >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << ispod samog puta nemi spomenik najstarije fabrike u Boki, poznate kao „srpska ciglana”.
Početak moderne bokeljske glinene industrije datira od 1897. godine na inicijativu krtolskog popa Marka L. Kostića, učitelja Marka D. Lakičevića, Vuka Brinića, tadašnjeg predsednika krtolske opštine, i njegovog naslednika Joka Dubravčevića, koji su želeli da omasove staru proizvodnju grnčarije na Miholjskoj Prevlaci. Uz pomoć imućnih Srba, gradnja je brzo napredovala. Iste godine krenula je gradnja konkurentske fabrike „Račice” u Tivtu, samo šest kilometara udaljene od prve u Krtolama.
Krtolska fabrika je prva puštena u rad u leto 1907. godine i osnovala kompaniju za eksploataciju gline iz obližnjeg Soliockog polja. Zvanični naziv fabrike bio je „Prva bokeška glinena industrija”, a u narodu joj je ostao naziv „srpska fabrika”. To je ujedno i bila prva fabrika u Boki. Imala je i prvu motornu žičaru sa visećim vagonetima za dovoz sirovine iz polja. Godišnje je proizvodila oko četiri miliona raznih vrsta crepa i cigle najboljeg kvaliteta. Na Jadranu nije imala konkurenciju, a plasirala je svoje proizvode i van Jadrana.
Požutele stranice lista „Boka” pišu da je „pred pristaništem stalno čekalo na utovar i po desetak trabakula, koje su krtolsku ’francuzicu’ vozile do Dalmacije, Albanije i po čitavom Mediteranu”. Nekoliko palata u Đenovi, Torinu, Milanu, Marseju, Tulonu i Nici bilo je pokriveno crepom iz Krtola. Fabrika je preživela dva svetska rata, a onda joj je 1948. presudila zvanična politika. Radnici su otpušteni, mašine odnete u Spuž.
AD „Račica”, koja baštini tradiciju konkurentske fabrike iza koje su stajali bokeljski Hrvati, danas posluje kao akcionarsko društvo čiji je većinski vlasnik porodica Veska Mrvaljevića iz Budve. U svom posedu od 550.000 metara kvadratnih zemljišta na teritoriji opštine Tivat imaju dve baze za proizvodnju betona. Glavni prihod je proizvodnja kamenog agregata u raznim frakcijama u kamenolomu Oblatno. Odnedavno su počeli i proizvodnju betonskih blokova raznih dimenzija.
Ž. Komnenović
[objavljeno: 01/12/2008]
.jpg)
