Izvor: Politika, 09.Nov.2007, 13:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Srpski graničar "prati" vozove
Višegrad – Početkom 1906. godine završena je uskotračna železnička pruga Sarajevo–Višegrad–Vardište, do granice tadašnje Austrougarske carevine sa Srbijom. Ubrzo je nastavljena gradnja pruge prema Užicu, gde je stigla 1925. godine, a potom i dalje do Beograda.
Početkom tridesetih godina dvadesetog veka iznad ulaznog tunela prema Srbiji, na granici u Vardištu, postavljen je kip srpskog vojnika-graničara. Ali, kada je to urađeno, granice više nije bilo, i to sve >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << do 1992. godine.
Sve to vreme Srpski graničar je simbolično "pozdravljao" vozove.
Onda dolaze nepopularne odluke i ukidanje uskotračnih pruga, tako da su već od 1978. godine i tunel, i trasa pruge, pa logično i Srpski graničar tonuli u zaborav. Spomenik su u Drugom svetskom ratu nekoliko puta uklanjali i oštećivali nemački okupatori, a početkom ovog poslednjeg, tokom 1992. godine, oštetili su ga muslimanski ekstremisti. Ipak, uspešno je preživeo dva rata, tri države i tri društvena sistema, ostajući na vrhu graničnog tunela.
Hroničari su zabeležili da je nepoznati vajar isklesao kip srpskog graničara, u tradicionalnoj uniformi stare srpske vojske, visine od preko dva metra. Prema potezu noge i ruke, više je nego jasno da je skica za njegovu izradu urađena još za vreme dok je na prostorima Bosne i Hercegovine vladala Austrougarska monarhija. Jer, desnom nogom pokazuje na Austrougarsku carevinu, a levom rukom na graničnu liniju sa Srbijom, pedesetak metara ispred ulaza u tunel u Vardištu.
Sve je to, na neki način, bila "promašena ideja i umetnička fikcija" nepoznatog vajara, da bi početkom 1996. godine, konačnim raspadom Jugoslavije i uspostavljanjem novih država, njegova uloga, a posebno uočljivi potezi postali stvarnost. Pogotovo nakon obnove turističke uskotračne pruge, popularne "šarganske osmice".
Tako su, odnedavno, i ovaj tunel i spomenik srpskom vojniku došli do punog izražaja. Pogotovo nakon nastavka ove pruge prema Dobrunu, odnosno Višegradu, 2004. godine, kada je renoviran.
Interesantno je da su graditelji ove pruge sa druge, srbijanske, strane graničnog tunela u Vardištu, tridesetih godina dvadesetog veka, uporedo sa spomenikom srpskom graničaru uklesali u kamenu srp, čekić i klasje! Dugo su, nakon toga, proganjani od žandara, ali je sve ipak preživelo u kamenu. Uklesani srp, čekić i klasje bili su tu sve do ukidanja ove pruge 1978. godine.
Graditelji novog kraka turističke pruge prema Bosni i Hercegovini, odnosno Republici Srpskoj, prilikom spajanja šina 2005. godine, na samoj granici ispred tunela i spomenika srpskom graničaru, već su uredili manje železničko pristanište. Kako je planirano, kompozicije vozova na budućoj uskotračnoj turističkoj pruzi prema Višegradu i nazad do Mokre Gore ovde će stajati na nekoliko minuta, a zatim nastavljati dalje prema zvaničnim graničnim prelazima između dve države.
Pristanište, kod tunela u Vardištu, tako će postati svojevrsna međugranična zona na kojoj će putnici i turisti moći da se prisete minulih vremena i, naravno, da se fotografišu ispred tunela i spomenika srpskom graničaru, koji je nakon sedamdesetak godina od postavljanja ipak dočekao svoju prvobitno planiranu namenu i ulogu.
[objavljeno: ]
.jpg)
