Izvor: Luftika.rs, 30.Nov.2022, 16:04
Slavni pesnik rođen je kao Srbin, umro kao Mađar, njegove stihove redovno tražimo tamburašima u kafani
Sigurni smo da nema te vojvođanske kafane u kojoj se, uz tamburaše, neće zapevati „Na kraj sela čađava mehana“, ali neće svi tamburaši znati da vam ispričaju priču o jednom od omiljenih i najčitanijih mađarskih pesnika, čije ime stoji urezano u čuvene stihove.
Mađarski pisac i revolucionar srpskog porekla, major Šandor Petefi, reformator mađarske poezije u koju je uneo narodni duh, svoje prve pesme napisao je još kao gimnazijalac i ubrzo postao veoma čitan. Pisao je i >> Pročitaj celu vest na sajtu Luftika.rs << novele, romane i drame. Snažno je uticao i na južnoslovenske pesnike, posebno na Đuru Jakšića i Jovana Jovanovića Zmaja koji je, oduševljen njegovim pisanjem, preveo i prepevao dvadesetak Petefijevih pesama, piše Hronograf.net.
Kao vodeći pesnik mađarskog romantizma, on je i najzaslužniji za to što je mađarska poezija poznata u svetu.
Rođen je 1. januara 1823. kao Aleksandar Petrović u mestu Kiškereš na Dunavu, 130 km južno od mađarske pestonice Budimpešte. Otac mu je bio Srbin Stevan Petrović, a majka Slovakinja Marija Hruzova. Njegov otac, mesar, bio je poznat u tom delu Mađarske kao dobar domaćin i zanatlija. Šandorovo kršteno ime je Aleksandar Petrović, što se da videti u njegovoj originalnoj krštenici. Ime je u njoj zavedeno na latinskom jeziku, Alexánder Petrovics, što je tada bilo pravilo Evangeličke protestantske crkve, kojoj je pripadala njegova majka. Petefi mu je odabrano umetničko ime, pseudonim, koji je koristio od 1843.
Foto: Izvod iz Matične knjige rođenih (Petefi muzej u Kiškerešu)
U Kiškerešu nije bilo pravoslavne crkve, pa je, između ostalog, zato kršten u slovačkoj protestantskoj bogomolji. Roditelji su mu se kasnije premestili u obližnju Feređhazu, gde su stekli značajan imetak.
Petefi je rano napustio obrazovanje, posvetio se književnom radu, novinarstvu i aktivnostima vezanim za revoluciju.
Godine 1848. Mađari pod Lajošem Košutom podižu revoluciju za nezavisnu i unitarnu Mađarsku državu. To je prouzrokovalo sukob sa Srbima u Austriji, koji su takođe tražili svoja prava. Počeo je vojni sukob. Srbi proglašavaju Srpsku Vojvodinu (Banat, Bačka i Baranja) i zajedno sa Sremom (deo Vojne Krajine) dobijaju autonomiju. Aleksandar smatra da su ideali mađarske revolucije iznad svega, mađarizuje ime i prilazi Mađarima.
Najverovatnije je poginuo 31. jula 1849. godine u bici kod Šegešvara, mada je ispravnije reći da mu se tu izgubio svaki trag, kada je ruska vojska pristigla da uguši mađarsku revoluciju.
Foto: Wikipedia
Iako je stradao veoma mlad, sa samo 26 godina, za sobom je ostavio značajno književno delo: Pesma nacije (1848), Biseri ljubavi (1845), Oblak (1846); epovi Vitez Janoš (1844) i Apostol (1848); roman Dželatov konopac (1845), roman „Krvnikovo uže“, poezija „Izabrane pesme“, „Petefijeve pesme“, „Apostol“, „Vitez Janoš“. Njegovo pevanje odlikuju jednostavnost i neposrednost obogaćeni motivima iz narodnog života.
Danas se njegovo ime i spomenici posvećeni njemu nalaze na svakom ćošku u Mađarskoj. Jedan od najlepših mostova preko Dunava u Budimpešti jeste Most Petefi. Drugi kanal mađarskog javnog radija posvećen omladini nazvan je „Radio Petefi“, a od 2015. drugi program mađarske državne televizije, takođe je posvećen omladini i ponosno nosi Petefijevo ime.
U Novom Sadu osnovna škola nosi njegovo ime, dobio je i ulicu na Telepu, a vojvođanskim „pijanim ulicama“ neretko se zapeva pesma „Nakraj šora“ (varijanta „Na kraj sela čađava mehana“) koju je napisao upravo Šandor Petefi (Falu végén kurta kocsma), preveo Jovan Jovanović Zmaj, davne 1872. i objavio u kalendaru „Polaženik“:
Na kraj sela čađava mehana,
iz nje štrči kosa nečešljana.
Nečešljana od silnoga pića,
to je kuća seoskih mladića.
Iz kafane pijan ja izlazim,
čudnovate ulice nalazim.
Levo, desno, nigde moga stana,
oj, ulice ala si pijana!
Gle meseca što se nakrivio,
na jedno je oko zažmirio.
A drugo je sasvim zatvorio,
sram ga bilo i on se napio!
Ko to lupa na moj prozor tako,
zar vi momci ne znate polako?
Moj Milenko leg’o je da spava,
od te muke zabole ga glava!
Izvor: Hronograf
Mučan kraj velikog srpskog pesnika zaboravljenog u ludnici i sahranjenog u papučama
