Izvor: Luftika.rs, 19.Dec.2019, 16:34
Ko su novosadski masoni: Uticajni i bogati vladari iz senke
Posle dužeg vremena, RTV Vojvodina se može pohvaliti emisijom čiji kvalitet ne spore ni struka, ni kritika, ni gledaoci. “Tajna društva”, serijal o “ljudima iz senke” za koje se veruje da su u rukama držali (ili još drže) konce svetske politike, finansija i, shodno tome, ratova i primirja, prati se bez daha, jer razotkriva fenomen o kojem se mnogo govori a vrlo malo zna.
Kroz šesnaest epizoda, autor, producent i narator Aleksandar Karišik, koji je projekat realizovao u saradnji >> Pročitaj celu vest na sajtu Luftika.rs << s timom vrhunskih stručnjaka, objašnjava sociološke i psihološke aspekte udruživanja u tajna društva i, oslanjajući se isključivo na relevantne istorijske izvore, na vrlo originalan način, bez mistifikacije, upoznaje gledaoce s najmoćnijim organizacijama te vrste – iluminatima, rozenkrojcerima, asasinima, templarima, tulama i slobodnim zidarima.
Aleksandar Karišik
Gusti veo tajne
Da li takva društva postoje i na ovim prostorima? Naravno da ih ima, ali verodostojni podaci odnose se isključivo na masoneriju na koju se, kao i na sve tajne grupacije, retko gde u svetu gleda blagonaklono. Razlog više za podozrivost prema masonima jeste činjenica da je reč o uticajnim i bogatim ljudima, koji, shodno tome, sebi na korist, mogu da manipulišu svetom, odnosno životima običnih ljudi.
Oni, s druge strane, ističu da je njihov primarni cilj briga o bližnjima i nastojanje da svet učine boljim i pravednijim, te da masonerija nije tajno društvo, već društvo s tajnom, kojem mogu pristupiti i “obični smrtnici”, pod uslovom da ih krase visoke moralne vrednosti. I uticaj, dakako.
Ipak, njihove odluke i prave pobude, kao i njihovi skupovi i rituali, obavijeni su gustim velom tajne, mada su u poslednje vreme, upravo zbog otpora i sumnji koji ih prate, postali otvoreniji.
Znameniti, obrazovani vizionari
– Prve lože na tlu Srbije pominju se krajem 18. veka ali posredno, na osnovu predanja, dok pisani izvori datiraju iz 1888. godine.
U „Pomeniku znamenitih ljudi ljudi novijeg doba“, Milan Đ. Milićević ističe nekoliko imena: Rigu od Fere, grčkog revolucionara i pesnika, te ličnosti povezane s Prvim srpskim ustankom – Petra Ička, mitropolita Stefana Stratimirovića, vojvodu Janka Katića i braću Popović, poznatu kao Čardaklije – navodi Aleksandar Karišik.
Zahvaljujući “špijunskoj misiji” izvesnog dr A. Levisa, koji se po nalogu austrijskih vlasti infiltrirao u beogradsku ložu “Ali Koč”, otkriveno je da se među dvestotinak “braće”, uglavnom Nemaca i Turaka, nalazi i nekolicina Srba – Sima Milutinović Sarajlija, Toma Vučić Perišić i Avram Petronijević.
U godinama koje su sledile slobodnim zidarima priključivali su se mnogi znameniti ljudi iz Sbije – Aleksa i Mateja Nenadović, Vuk Karadžić, Dositej Obradović, Njegoš, knez Mihajlo Obrenović, Stevan Sremac, Jovan Jovanović Zmaj, kralj Petar I Karađorđević, Stevan Mokranjac, Mihajlo Pupin…
Veliki starešina iz Futoga
Vojvođansko slobodno zidarstvo razvijalo nezavisno od onog u Srbiji jer se radilo o dve odvojene države – austrougarskoj carevini i otomanskoj imperiji.
– Prema podacima koji se čuvaju u Vrhovnom policijskom zvanju u Beču, oficirska loža Poštenje (Probitas) osnovana je 1785. godine u Petrovaradinu. Utemeljio ju je grof Andrej Hadik fon Futak (bio je vlasnik imanja u Futogu, gde je podigao dvorac), a posle njegove smrti na čelo lože došao je jevrejski veletrogovac Simon Hiršl koji na tom položaju ostao deset godina, do odluke austrougarskih vlasti o zabrani slobodnog zidarstva čiji su članovi, po njihovom saznanju, kovali zaveru protiv monarhije.
Velike zasluge Šosbergera
Masoni su se u Novom Sadu ponovo aktivirali tek sedamdesetih godina pretprošlog veka, a prva novosadska loža Libertas, koja je bila pod patronatom Velikog Orijenta Mađarske, osnovana je decembra 1875. godine – kaže Karišik.
Za starešinu Libertasa izabran je čuveni novosadski apotekar Karl Grosinger, čiji se poslovni prostor nalazio tik uz Katedralu u današnjoj Zmaj Jovinoj ulici.
Loža je vrlo brzo okupila najuglednije Novosađane, Srbe, Mađare, Jevreje… Među njima je bio i dr Georg (Geršon) Šosberger, lekar, otac dr Aleksandra Šosbergera, takođe masona, zaslužnog za veliko unapređenje zdravstva u Novom Sadu.
Pauza duga četiri decenije
Posle gašenja Libertasa, 1881. godine, u gradu nije postojao organizovan rad slobodnih zidara, ali je Novosađana bilo u masonskim ložama u Budimpešti, Segedinu, Baji, Subotici, Somboru.
– Želja i nastojanje da se organizuje sopstvena loža urodili su plodom tek krajem 1913. godine. Naime, grupa Novosađana, koji su pristupili slobodnim zidarima u drugim gradovima zatražila je i dobila od Simboličke Velike lože Mađarske dozvolu da se oformi slobodnozidarski venčić “Nepokolebljivo – Orijent Novi Sad” – otkriva naš sagovornik.
Ujedinjenje pre ujedinjenja
Nakon Velikog rata, 1919. godine, sjedinile su se lože Beograda, Zagreba i Ljubljane i tako je nastala VELIKA LOŽA SRBA HRVATA I SLOVENACA “SHS” JUGOSLAVIJA, koja je ovaj naziv usvojila pre nego što je tako imenovana nova država.
Prvi veliki majstor bio je Đorđe Vajfert, industrijalac i u dva navrata i guverner Narodne banke, a na teritoriji današnje Srbije pod zaštitom Velike Lože SHS Jugoslavija, radilo je petnaest loža.
Ivo Andrić bio je član jedne od njih ali je izbačen zbog afere sa ženom pesnika Gustava Krkčleca. Kralj Aleksandar I Karađorđević takođe je bio mason, ali nije pripadao SHS loži već se priključio Velikom Orijentu Francuske, dok je njegov brat od strica, regent Pavle, kao član SHS lože, prisustvovao u Londonu inicijaciji Vojvode od Kenta u Velikog majstora.
Masonski hramovi u Novom Sadu
Novosadski slobodni zidari sastali su se 29. maja 1924. godine, kada je pročitana dozvola Velike lože SHS Jugoslavija za osnivanje slobodnozidarskog venčića u Novom Sadu.
Hram u podrumu zgrade u Sremskoj 5 (današnji Zavod za izdavanje udžbenika) osveštan je dve godine kasnije, kada je venčić postao prava, potpuna loža “Mitropolit Stratimirović”. Za starešinu je izabran dr Žarko Stefanović, predsednik Industrijsko-trgovačke komore.
Nepunu godinu posle toga, novosadski slobodni zidari preselili su se u suteren zgrade Berze, današnje Galeriju Matice srpske, da bi 1934, pošto im je dotadašnji prostor postao pretesan, dobili novi hram na prvom spratu velelepnog zdanja u Miletićevoj 10, koji je za potrebe slobodnih zidara adaptirao čuveni arhitekta (i mason) Đorđe Tabaković.
Ko je mitropolit Stefan Stratimirović?
Mitropolit Stratimirović
Potiče iz porodice koja je ističući se velikom hrabrošću u ratovima stekla plemićku titulu od cara Karla VI. Stefan je studirao filozofske i pravne nauke u Pešti i Beču, a bogosloviju je učio privatno kod arhimandrita Jovana Rajića. Nakon što se zamonašio, brzo je napredovao u crkvenoj hijerarhiji, te je 1790. na saboru u
Temišvaru, sa samo 33 godine, imenovan za srpsko-pravoslavnog (karlovačkog) mitropolita.
Postao je ne samo duhovni nego i svetovni vođa Srba u tadašnjoj Habzburškoj monarhiji, a slobodnim zidarima priključio se u osiječkoj Loži Vigilantija. Bio je među najobrazovanijim crkvenim velikodostojnicima tog doba i veliki ljubitelj nauke i književnosti. Osnovao je Karlovačku gimnaziju, Karlovačku bogosloviju, Blagodejanije (kasnije Stefaneum), uredio je i upotpunio mitropolijsku biblioteku i aktivno je pomagao Karađorđa tokom Prvog srpskog ustanka.
Članovi lože “Mitropolit Stratimirović” bili su mnogi ugledni Novosađani, koji su ostavili dubok trag u razvoju grada. Obratite pažnju: skoro svi imaju svoju ulicu u Srpskoj Atini!
David Daka Popović
David Daka Popović
Jedan od osnivača lože, Inženjer, publicista, istoričar, narodni poslanik Radikalne stranke, ministar za agrarnu reformu, prvi ban Dunavske banovine.
Izgradio je mnoštvo značajnih zdanja u Novom Sadu: zgradu Komande garnizona, stambeno-poslovnu palatu „Vatikan“ u Katoličkoj porti, Dom udruženja trgovaca (zgrada Radio Novog Sada)…
Uz to, projektovao je jedinstvenu petokupolnu crkvu u Adi i nasip duž Dunava, do Šajkaškog rita. Inicijator je i organizator prve velike privredne izložbe u Novom Sadu 1923. godine, koja se smatra začetkom Novosadskog sajma.
Dr Vladimir Belajčić
Ovaj pravnik i poliglota (govorio je 12 jezika) bio je predsednik okružnog i apelacionog suda i prvi zamenik starešine Sokolskog društva. U nekoliko navrata obavljao je dužnost starešine lože.
Mađarski fašisti proteralli su ga 1941. godine iz Novog Sada nakon čega je otišao u Beograd, ali ni tamo nije bio “persona grata” jer je odbio saradnju s Milanom Nedićem i Dražom Mihajlovićem.
Pred oslobođenje Beograda, dobio je tajno obaveštenje da Nemci nameravaju da ga ubiju pa je pobegao u Praljane kod Čačka, gde je bio saveznički aerodrom. Odatle se prebacio u Italiju, a posle rata radio je za UNESCO
Đorđe Tabaković
Potiče iz ugledne srpske porodice: otac mu je bio arhitekta a brat istoričar umetnosti i osnivač Muzeja savremene umetnosti u Beogradu. Arhitekturu je studirao na Visokoj tehničkoj školi u Budimpešti i Tehničkom fakultetu u Beogradu, usavršavao se u Parizu kod arhitekte Žaka Misela.
Ambijent današnjeg Novog Sada potpuno je nezamisliv bez njegovih briljantnih dela kojih u gradu ima stotinak, a najpoznatiji su Tanurdžićeva palata, kasarna u Futoškoj ulici, hotel Park, Dom trgovačke omladine, Sokolski dom, Klajnova palata, popularna “Kora hleba”, danas zgrada “Radosnog detinjstva” u ulici Sonje Marinković…
Branislav Borota
Jedan od najznamenitijih i najagilnijih gradonačelnika Novog Sada, za čijeg je “vakta” grad dobio sva obeležja urbane sredine – asfaltirane ulice, struju, bulevare…
Nakon prestanka mandata bavio se advokaturom a 1941. odbio je da se zakune na mađarski ustav pa je bio primoran da zatvori kancelariju.
Ignjat Pavlas
Ignjat Pavlas
Dr Ignjat Pavlas, slavonski Jevrejin, bio je advokat, kulturni i nacionalni poslenik i istaknuti političar za vreme i nakon Prvog svetskog rata.
Imao je jednu od ključnih uloga u stvaranju nove države, Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca. Kao član Velike narodne skupštine u Novom Sadu, predsedavao njenom zasedanju 25. novembra 1918. godine, kada je doneta istorijska odluka o otcepljenju Vojvodine od Austro-Ugarske i priključenju Srbiji.
Dr Aleksandar Šosberger
Nastavio je porodične porodičnu tradiciju koju je započeo njegov otac, dr Georg (Geršon) Šosberger, član Lože Libertas. Bio je ugledan i uticajan. a pored privatne prakse, službovao je kao lekar socijalnog osiguranja i sudski veštak.
Prvi je u Novom Sadu koristio rendgen, načinio je prvi carski rez i prvi je uveo Wassermannovu reakciju (test za dijagnostikovanje sifilisa). Osnivač je Pokrajinske bolnice i Ginekološko-akušerskog i Dermatovenerološkog odeljenja. Sa suprugom Olgom pao je kao žrtva holokausta 1944.
Neki novi masoni
Posle Drugog svetskog rata bilo je nekoliko bezuspešnih pokušaja obnove masonerije u Jugoslaviji, ali ponovno buđenje slobodnog zidarstva desilo se tek po raspadu zemlje.
Okupivši se, u Novom Sadu, masoni koji su inicirani u ložama u Beogradu, organizovali su početkom 1997. godine ponovni početak rada lože “Mitropolit Stratimirović”, koja je deo Regularne Velike Lože Srbije. U Novom Sadu aktivno je još pet loža, njenih ogranaka i dva kraka lože Velikog Orijenta Francuske.
Osim ovih, postoji još nekoliko masonskih organizacija u Srbiji pa i u Novom Sadu, ali reč je o nepriznatim udruženjima koja nemaju kontinuitet, pritom među članovima ima nekih za koje se sumnja da se bave prevarama i lažnim predstavljanjem.
Seks skandali na srpskom dvoru punili su žutu štampu, a kralj Milan je nosio titulu najvećeg švalera
