Izvor: Politika, 24.Jul.2007, 12:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Univerzalni genije
Dve izložbe, u Rimu i Firenci, pokazuju u kojoj su se meri Direr i Italija inspirisali jedno drugim
Specijalno za "Politiku"
Rim – Firenca – Malo je umetnika koji zaslužuju tako značajno mesto u istoriji umetnosti kao Albreht Direr (Nirnberg 1471–1528). Neumoran stvaralac, pravo otelovljenje nemačke duše, opčinjen pravilima, preciznošću, matematikom, kao i misterijom zvezda i horoskopa, nirnberški maestro pripada onoj kategoriji umetnika koji se definišu >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << terminom "univerzalni genije". Za ovog velikog vizionara nemirnog duha, očaranog prirodom i ljudskom dušom, nije postojala umetnička forma njegove epohe u kojoj se nije oprobao. Ostavio je znatan broj dela: slike, gravure, ksilografije i više od hiljadu crteža, a bavio se i naučnim istraživanjem, naročito u oblastima geometrije, perspektive, antropometrije i astronomije.
Od poslednje monografske izložbe u Nirnbergu 1971, generalni interes za ovog umetnika, jednog od najkreativnijih u evropskoj likovnoj kulturi renesanse, ponovo se probudio. Poslednjih godina organizovane su značajne izložbe: 2003. u Beču i Britanskom muzeju u Londonu, 2005. u madridskom Pradu i 2006. u Pragu. Ove godine, izuzetno posećene izložbe, posvećene najvećem umetniku nemačke renesanse, Albrehtu Direru, organizovane su u Rimu i u Firenci. Više od 20 Direrovih slika, 11 akvarela, 33 crteža i 58 originalnih stampi krasili su Skuderije predsedničke palate Kvirinal u Rimu. Cilj izložbe je bio da istraži složene odnose između ovog izvanrednog umetnika i Italije. Specifična tema "Albreht Direr i Italija" označava reciprocitet inspiracije: s jedne strane, umetničke teorije i italijanska umetnost suštinski su doprinele formiranju osobenog Direrovog stila dok je, sa druge, preko difuzije njegovih čuvenih stampi i publikacija Direrovo stvaralaštvo nadahnulo italijanske umetnike iz 16. i 17. veka.
Iako Direr dolazi u kontakt sa renesansnom umetnošću još u Nirnbergu (usvaja umetnost italijanskih renesansnih majstora kopirajući Mantenjine gravire), putovanja, započeta već u ranoj mladosti odigrala su, možda, najznačajniju ulogu za kompletiranje njegovog umetničkog profila. Prvo putovanje u Italiju 1494-95, a naročito drugo između 1505. i 1507, kada posećuje Veneciju, Padovu, Bolonju, Firencu i Milano, utiče na puno umetnikovo sazrevanje. Direrov drugi autoportret (sa rukavicama) iz 1498. prikazuje prefinjenog mladog gospodina sa elegantnom odećom i odražava novu samosvesnost, verovatno stečenu posle prvog putovanja u Italiju i susreta sa renesansnom kulturom.
Prešavši Alpe, Direr prvi put stiže u Italiju. Tada nastaju akvareli koji prikazuju sugestivna mesta koja je video tokom putovanja: grad Insbruk, zamak Trento i pogled na Arko. Pejzaž je ekskluzivni predmet tih akvarela koji odišu izuzetnom senzibilnošću i izvanrednom svežinom. Iako već zreli slikar i graver, Direr je tek u svetlu i bojama Venecije spoznao da je moguće probati treći put između svetle italijanske vizije i flamanskog naturalizma: napušta kasnogotski stil i prihvata renesansnu terminologiju. I tako, dve evropske renesanse se sreću u ličnosti i Direrovim delima. Za vreme drugog boravka u Italiji nastaju izvanredni portreti: "Mlade Venecijanke", "Venecijanke", "Mladica", "Devojke sa crvenom beretkom", kao i izvanredna ulja na drvetu "Dvanaestogodišnji Isus među učiteljima" i "Bogorodica" (predstavljeni na izložbi).
Po povratku sa putovanja, Direr je naslikao dve slike na drvetu: "Adam i Eva" (1507) u prirodnoj veličini predstavljaju prve nage figure u čitavoj nemačkoj umetnosti. Promena slikarevih ideja o ljudskoj lepoti vidljiva je na ovim slikama. Čvrsta konstrukcija figure ustupa mesto lakoj i veoma ljupkoj slici skladnih aktova (između gotike i manirizma). Direrova umetnost nije bila moguća bez uticaja i konstantnog izazova predstavljenog u delima umetnika italijanske renesanse. Umetnička poruka sadržana u ostvarenjima Mantenje, Leonarda da Vinčija i Belinija imala je odlučujuću ulogu za Direrovo formiranje.
Direrova slava nije ograničena samo na njegove umetničke kreacije. Tako su teorijske studije vezane za slikarsko-matematička istraživanja italijanske renesanse i četiri knjige o proporciji ljudskog tela nastale pod snažnim uticajem Da Vinčijevih radova. Na prvom spratu izložbenog paviljona posetioci imaju jedinstvenu priliku da, poređenjem sa delima italijanskih velikana, ustanove koliko je Direr prihvatio od njih. Za Direra, Belini je bio "najbolji od svih". Bez Belinija sigurno ne bi bilo veličanstvenog portretiste Direra. Savršenstvo u pogledu očiju na Direrovom portretima kasnije, možda, nalazimo samo kod Velaskeza. Drugi deo izložbe omogućava da otkrijemo Direrov uticaj na umetnike kao što su bili Rafaelo, Pontormo, Karavađo, Reni i mnogi drugi.
Istovremeno, i u saradnji sa izložbom pripremljenom u Rimu, Kabinet Crteži i Stampe galerije Ufici u Firenci priredio je izložbu sa Direrovim gravurama. Iako je za izložbu u Rimu poslato 58 stampi, posetioci u Firenci nisu uskraćeni, s obzirom na to da se u bogatoj riznici Kabineta nalazi više od 200 originalnih Direrovih stampi. Sto osamdeset crteža i stampi, podeljenih u tematske sekcije (Portreti, Likovi i oblasti, Knjige gravira, U službi Maksimilijana I, Teorije umetnosti i nauke) svedoče o značajnom kvalitetu zbirke. Izdvajamo veličanstvena "Vrata u čast Maksimilijana I", izložena nakon 35 godina. Ova velika ksilografija (prvo izdanje) od šest kvadratnih metara, koju čine 192 odvojena bloka, prikazuje veliki trijumfalni luk posvećen imperatoru.
Snežana Simić
[objavljeno: 24.07.2007.]
.jpg)
