Izvor: Arte, 10.Apr.2023, 11:13
Mileta Prodanović: Iscrtavanje vremena
Galerija B2 tokom pete izlagagačke godine bavi se temom vremena. 8. aprila otvorena je izložba Milete Prodanovića pod nazivom "Dnevnik". Dela su svedočenje o stvaralaštvu umetnika u prethodne tri godine koja bismo mogli nazvati linijsko iscrtavanjem vremena.
Dnevnik M. P.
Marta 2020. godine Mileta Prodanović otpočinje novu dnevnu rutinu – crtanje olovkama u boji u blokovima različitih dimenzija. Na poleđini, svaki list signira svojim inicijalima, a svaki list >> Pročitaj celu vest na sajtu Arte << određene serije obeležava rednim brojevima. Na taj način, već više od tri godine, ispisuje se jedan sasvim osoben umetnički dnevnik, koji u ovom trenutku broji više od hiljadu listova.
Njegovu ličnost raskošne palete znanja, interesovanja, delatnosti i talenata – slikara, pisca, eruditu, esejistu, publicistu, kritičara, profesora, kroz umetničku, ali i neposrednu komunikaciju, decenijama je odlikovala izražena i intenzivna potreba ospoljavanja vlastitih doživljaja, utisaka, saznanja, razmišljanja, senzacija različitih vrsta. Sredinom 2019. godine njegove životne okolnosti su se iznenada promenile. Bilo je nužno redefinisati mnoštvo dotadašnjih postulata. Posle izvesnog vremena, ulogu glavnog komunikacijskog medijatora preuzima Prodanovićeva leva ruka (setićemo se, kao daleke retoričke asocijacije, ali i kao svojevrsnog post scriptum-a, naslova njegove velike izložbe „Pohvala ruci“, održane u Galeriji SANU, 1998. godine).
Našavši se pred odlukom da li da liniju pokrene u pravcu figurativnog, mimetičkog, ili svedenog, minimalističkog, apstraktnog, opredeljuje se za, pokazaće se, sasvim konsekventan izbor – a to je svojevrsni, radikalni ikonoklazam.
Prodanović počinje da izlaže početkom osamdesetih godina 20. veka. Njegovo (post)konceptualno i postmoderno usmerenje, kontinualno je odlikovala intertekstualnost i semantičko bogatstvo. Značajnu konstantu njegovog stvaralaštva čine dijalozi sa nasleđem hrišćanske srednjovekovne sakralne umetnosti, pre svega vizantijske, kao i sa različitim biblijskim, apokrifnim, religijskim, ikonografskim sadržajima. U njihovim interpretacijama kretao se između krajnosti ikonolatrije i ikonoklazma. Od raspričane postavke Canticum Canticorum (Pesma nad pesmama) u Galeriji Doma omladine Beograda, 1983. godine, preko izložbe u Salonu Muzeja savremene umetnosti, 1988. godine, koja je obuhvatala svedene „Ikonoklastičke tablice“, pa do izložbenih celina „Hijerarhije“ i „Prefiguracije“, kojima započinje poslednju dekadu 20. veka, „naglašeno ikonoklastičke i nekanonske u predstavljačkom smislu“, kako je to uočio Don Branko Sbutega. U novi milenijum Prodanović ulazi sa serijom slika „Rolling skies“ (Umotavanje nebesa), gde se predstave svojom svedenošću, lišenošću suvišnih detalja i repetativnošću, približavaju apstrakciji.
Važnu kopču sa aktuelnom serijom crteža predstavlja ciklus „Ekfraze“ kog Prodanović slika od 2015. godine. Pišući tekst o izložbi „Ekfraze – Razumeti konačne stvari i posetiti tajna mesta“, održanoj 2016. godine u Muzeju u Smederevu, dr Ana Ereš pojašnjava kako figuru ekfraze, antičko retoričko sredstvo, poznati istraživač vizuelne kulture W. J. T. Mitchell „označava kao poetski metod koji daje glas nemom umetničkom objektu; kao deskriptivni sklop sa namerom da (vizuelnoj) imaginaciji predoči ličnost, mesto ili sliku“. Ulazeći u detalje predloška, ikona velikih formata, koristeći blow-up metod uvećanja, koji vodi do nestanka predmetne prepoznatljivosti, Prodanović stvara „ekfraza apstrakcije“, kako to u tekstu kataloga izložbe u Galeriji Rima, 2019. godine, formuliše dr Lidija Merenik, ukazujući da „ekfraza, ukratko, čini da putem snage priče, jezika, opisanog, vidimo opisano kao mentalnu sliku. Sada se više ne radi o tome da reči učine da vidimo, već da viđeno (naslikano) jezikom bespredmetnog ispriča fragment narativa predmetno-figuralne celine. U tom pogledu, to su do sada najzrelije, najuspešnije njegove slike (koje možemo razumeti i kao daleki odjek Ikonoklastičkih tablica), sada sazrele, pročišćene, jednostavne kompozicije i forme“.
Tokom četiri stvaralačke decenije, oscilirajući između ikonolatrije i raspričanosti, i s druge strane, svedenosti i ikonoklazma, na konstantnom putu sinteze, našavši se početkom 2020. godine pred belinom papira, Prodanović se opredeljuje, kao što smo rekli, za minimalno, repetativno, apstraktno, ikonoboračko. Na tragu „ekfraza apstrakcije“, koncepcijski jasno, iz prebogatog rezervoara vlastitog raskošnog opusa, iskustava i znanja, on izvlači niti od kojih gradi pregledna i svedena, ali kompleksna semantička polja, koja definiše, prevashodno, paralelnim bojenim linijama, horizontalne ili vertikalne orijentacije, njihovim ritmovima, vibrantnošću, sličnostima i razlikama, gustinom i razuđenošću, odnosima punog i praznog koji se uspostavljaju na površini. Prvobitno, to su bila grafička polja sačinjena od paralelnih linija rađenih crnom olovkom. Ubrzo, on počinje da crta olovkama u boji. Znalački vođenom, sigurnom, intenzivnom, gustom, iznijansiranom linijom, gde svaka poseduje drugačiji identitet i mikrokarakteristike, on stvara senzibilna, apstraktna tkanja, opredmećujući vlastitu unutarnju seizmografiju. U skorije crteže on katkad uvodi i bojene površine, ili svedene ornamente, ili linearne spletove koji napuštaju format paralelnih linija. Prepoznaćemo reminiscencije na detalje ranijeg opusa, kao i niti brojnih prethodnih intertekstualnih zapleta.
Ovim crtežima Prodanović je objedinio svoja dva snažna kreativna toka – literarni i likovni, verbalno i vizuelno. Naime, svaki pojedinačni list svojom kompozicijom podseća na list rukopisa ili knjige, čiji bogati sadržaj iščitavamo intuicijom, neopterećeni ograničenjima jezičkih kodova. Prepoznajemo određene sličnosti sa pojavom asemic writing, hibridnom umetničkom formom koja sjedinjuje tekst i sliku u jedinstvenu celinu, definisanom kao „otvorena semantička forma pisanja bez upotrebe reči“, gde se otvara značenjski vakuum koji posmatraču pruža slobodu njegovog ispunjavanja i interpretacija.
Crteži „Dnevnika M. P“, objedinivši slikanje i pisanje – upotrebiću ovde deo rečenice iz Prodanovićevog „Ultramarina“ – „lišeni svakog prideva, svake dekoracije, svakog ornamenta“, formiraju dugačak, snažan, neprekidan tok.
Svoje celokupno iskustvo Prodanović je ovde očistio od suvišnog, od naracije, od parcijalnih jezičkih konvencija, svodeći ga na čistu supstancu. U ovom slučaju, ta supstanca jeste neuhvatljivi alhemijski amalgam koji daje smisao našem postojanju.
Danijela Purešević
.jpg)
