Izvor: Politika, 09.Jan.2013, 13:34 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Hrvati „prigrlili srpski jezik”
Za promenu stanja, neophodna je promena srpske filološke svesti koja mora postati srpska
Srpska književna zadruga, o 120. godišnjici, u jubilarnom „Kolu”, objavila je knjigu eseja Miloša Kovačevića „Lingvostilistika književnog teksta”, u kojoj autor analizira dela: Alekse Šantića, Laze Kostića, Rajka Petrova Noga, Slobodana Rakitića, Zorana Kostića, Momira Vojvodića, Petra Pajića, Vidosava Stevanovića, Tiodora Rosića, Vladimira Kecmanovića, Tihomira Levajca, >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << Petra Sarića, Meše Selimovića i Skendera Kulenovića.
Miloš Kovačević (1953), doktor lingvističkih nauka, jedan je od vodećih srpskih lingvista danas. Na fakultetima u Beogradu, Kragujevcu i Istočnom Sarajevu, predaje savremeni srpski jezik, stilistiku, semantiku i opštu lingvistiku.
U prvom delu knjige analizirate pesnička dela. Šta ste novo otkrili u srpskoj poeziji savremenih pesnika?
Poezija je posebno izazovna za lingvostilističku analizu. Svako odmah uoči da je njen jezik najčešće nepodudaran sa svakodnevnim jezikom, a i da se po obliku pesma razlikuje od „nepesničkih” umetničkih i neumetničkih tekstova. Analiza je pokazala da, prema tako retko primenjivanom jezičkostilskom kao osnovnom kriterijumu, srpska moderna poezija ima visoku i lako proverljivu jezičku umetničko-estetsku vrednost.
Na razmeđi, između pesničkih i proznih knjiga, nalazi se stvaralaštvo Petra Pajića. Koje su karakteristike njegovog stila i jezika?
U mojoj knjizi jedino je Petar Pajić zastupljen trima žanrovima: prozom, esejistikom i poezijom. Cilj je bio da se dokaže kako u različitim žanrovskim ostvarenjima velikog pisca, jedna te ista jezička dominanta, u svojim različitim strukturnim realizacijama, na različit način, proizvodi estetsko-umetničke efekte.
Šta je pokazala lingvostilistička analiza dela naših proznih pisaca?
Analiza je prvo pokazala koliko se kriterijumi lingvostilistike u primeni na prozne tekstove moraju, gotovo, svakodnevno usložnjavati i proširivati. Koliko god je u prozi teže nego u poeziji jezičkim kriterijumima odrediti status umetničkog, toliko se realizacija tog umetničkog pokazuje mnogo raznovrsnijom u prozi, negoli u poeziji. Analize modernih srpskih proznih pisaca pokazale su da su na stilsko-jezičkom planu poetske mogućnosti srpskoga jezika gotovo neiscrpne.
Ovih dana se ponovo rasplamsava polemika oko jezika i pisma. Hrvati su se odrekli svog jezika, prihvatili srpski, zvali ga jedno vreme hrvatsko-srpski, a sada hrvatski. Da li se nešto slično dogodilo negde u svetu?
Odavno nije sporno da su Hrvati, kako je sam Ljudevit Gaj naglašavao, „prigrlili srpski jezik”. I da su ga svojim „novogovorom” odvojili od srpskoga jezika, stvarajući posebnu varijantu. Danas svaki iole upućeniji lingvista i filolog zna da takav jezik (kao ni drugi „jezici” nastali preimenovanjem srpskog, kakav je na primer juče bio „srpskohrvatski”, a danas takozvani bosanski/bošnjački i crnogorski jezik) nemaju uporišta u naučnim kriterijumima jezičkog identiteta, nego predstavljaju „političke jezike”. I niko više te – samo imenom jezike – ne smatra „lingvističkim jezicima”, sem možda pokoji srpski filolog lojalan hrvatskoj jezičkoj politici. Primera da se bilo koji jezik, kao srpski, toliko „množi deljenjem” (kako bi rekao R. P. Nogo) svet nije zapamtio. Srpski je po tome unikatan na kugli zemaljskoj.
Nedavno su „prisvojili” i srpsku ćirilicu, proglašavajući je „hrvatskom baštinom”. Kako sprečiti falsifikovanje lingvističke istine?
Hrvatima je očito bilo malo što su „prisvojili” srpski vukov(ski) jezik, nego su sada posegli i za srpskom ćiriličkom baštinom.To zvuči neverovatno, ako se zna da su Hrvati od pamtiveka ćirilicu smatrali isključivo srpskim, to jest antihrvatskim, obeležjem. Prisetimo se samo zakona o zabrani ćirilice za vreme Nezavisne države Hrvatske ili ćiriličkog „knjigocida” pri osamostaljenju sadašnje Hrvatske. A sad odjednom ćirilica njihova, zato što su sračunali da bez ćirilice ne mogu da polažu „povijesno pravo” na Dubrovnik i bogatu baštinu pisanu srpskom ćirilicom. Jer ćirilički spomenik, kojem slave 500-godišnjicu, jeste „Srpski molitvenik” iz Dubrovnika, iz 1512. godine, a i prvi pisani spis na srpskom narodnom jeziku jeste „Povelja Kulina bana”, iz 1189. godine, tu je i književnost Slavonije, pa bosanskih franjevaca, a sve je pisano srpskom ćirilicom.
Za sve to sad Hrvati kažu da je pisano „hrvatskom ćirilicom” koja je, u njihovoj naknadnoj pameti – „primarno hrvatsko pismo”, sve do 15. veka. I nijedan srpska institucija na to ne reaguje. Skup organizuje HAZU, a ne oglašava se SANU (da o drugim institucijama i ne govorim), znači li to da se slaže s hrvatskim činom prisvajanja ćirilice?
Tako nije bilo u Hrvatskoj, kada je Matica srpska objavila knjigu dubrovačkih pesnika?
Da, kad je Matica srpska, u „Deset vekova srpske književnosti”, objavila i knjigu pesama dubrovačkih pesnika, sva se Hrvatska digla na noge, sve institucije, veliki broj filologa, mada svi znaju da je Dubrovnik tek 1939. ušao u sastav Hrvatske, i da je u Dubrovniku, kako je to najznamenitiji Dubrovčanin i srpski akademik Milan Rešetar utvrdio, „jezik uvijek bio srpski”.
„Miroslavljevo jevanđelje”, najznačajniju srpsku rukopisnu knjigu iz 12.veka, sada svojataju i Hrvati i Crnogorci, tvrdeći da je pisana „hrvatskom ćirilicom”, odnosno „zetskim pravopisom”. Dokle mogu da idu te krađe i prekrađe?
Sad se i Crnogorci udružuju s Hrvatima u preotimanju srpske kulturne baštine. I to onda još proglašavaju srpskim prisvajanjem njihove baštine. Neverovatno, ali istinito. Hrvatski filolozi tako ustvrdiše na skupu o „hrvatskoj ćirilici” da je i najpoznatiji srpski ćirilički spomenik „Miroslavljevo jevanđelje”, iz 12. veka, „pisano hrvatskom ćirilicom i staroslavenskim jezikom hrvatske redakcije”. Crnogorci, pak, navode da ono pripada „crnogorskoj pismenosti”, jer je pisano „zetskim pravopisom”. Sve dok srpske naučne i kulturne nacionalne institucije i srpski filolozi ne budu reagovali na svaku „krađu i prekrađu” srpskoga jezika, srpskih pisaca, srpskih istorijskih spomenika, na falsifikovanje naučnih činjenica, ne možemo se nadati da će se stanje promeniti. A za promenu stanja, neophodna je promena srpske filološke svesti, koja mora, jednostavno mora, postati srpska.
Zoran Radisavljević
objavljeno: 09.01.2012.
.jpg)
