Izvor: Politika, 20.Okt.2009, 23:10 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Dvorovi na Dedinju čekaju novi status
Spomenicima od izuzetnog značaja proglašene svojevremeno i ilegalne partijske štamparije, dok mnoga zdanja nisu ni u kategoriji spomenika kulture
Komisija za spomenike od izuzetnog značaja pri Ministarstvu kulture Srbije pokrenula je postupak da se kompleks dvorova na Dedinju proglasi za kulturno dobro. Ovaj kompleks nije do sada imao status spomenika kulture, budući da se nalazi u okviru prostorno-kulturne celine Topčider, tako da dvorovi nisu u ovoj kategorizaciji bili >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << posebno navedeni.
Nakon što Vlada Srbije (očekuje se do kraja godine) proglasi dvorski kompleks na Dedinju spomenikom kulture, biće pokrenuta inicijativa za rekategorizaciju. To znači da kompleks dvorova na Dedinju ispunjava uslove i za viši status, odnosno za kategoriju spomenika od izuzetnog značaja. Ovu odluku donosi Skupština Srbije.
Od Marka Popovića, predsednika Komisije za spomenike od izuzetnog značaja, saznajemo i to da u Srbiji sada ima 200 spomenika od izuzetnog značaja, ali da neki od njih taj status više neće moći da zadrže.
– Spomenikom od izuzetnog značaja proglašene su svojevremeno i ilegalne partijske štamparije na Banjici. Komisija bi trebalo da revidira ovu kategorizaciju, jer ne mogu partijske štamparije da budu u istom košu sa Studenicom – kaže Popović.
S druge strane, postoje spomenici kulture koji nisu vrednovani kao spomenici od izuzetnog značaja, iako to zaslužuju. To je slučaj i sa Domom Narodne skupštine u Beogradu, Petrovaradinskom tvrđavom u Novom Sadu ili arheološkim lokalitetom Kale, poznatom po značajnim ostacima helenističke kulture.
– Kada je reč o dvorovima na Dedinju, planirano je da se nekadašnja zgrada dvorske straže adaptira za muzejske prostorije. Reč je o površini od oko 1.700 kvadratnih metara, gde bi bili izlagani predmeti iz bogatih dvorskih kolekcija. Iako je posetiocima omogućeno da vide dvorsko blago, budući da su otvoreni za publiku 2003. godine, postoji niz predmeta, kao što je na primer srebrnina koju nije moguće u sadašnjim uslovima izložiti. Tako bi posetioci najpre obišli ovaj muzej, a potom nastavili šetnju kroz dvorski kompleks – objašnjava Marko Popović.
Ministarstvo kulture je već odredilo sredstva za projektovanje i rekonstrukciju te zgrade uz saglasnost princa Aleksandra Karađorđevića.
Dvorski kompleks građen je u razdoblju od 1924. do 1936. godine, na imanju kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića, za privatnu porodičnu rezidenciju vladara. Prvobitno zamišljeno samo kao „kraljeva vila”, ovo rezidencijalno zdanje dobilo je sve odlike i sadržaje dvorskog kompleksa vladara.
Stručnjaci Komisije za spomenike od izuzetnog značaja ističu da se u nastanku dvorskog kompleksa uočavaju dve etape građenja koje se stilski i koncepcijski razlikuju.
Prvobitni kompleks sa Kraljevim (starim) dvorom u središtu i pratećim zdanjima – dvorskom kapelom Svetog Andrije, zgradama dvorskog ekonomata, žandarmerije i dvorske straže, kao i manjih zdanja u dvorskom parku (Beli paviljon, Koncertna terasa) – predstavlja jedinstvenu i stilski ujednačenu celinu. Zdanja prvobitnog kompleksa, podignuta do 1929. godine, građena su prema projektima malo poznatog arhitekte Živojina Nikolića iz onovremenog Ministarstva građevina, pa se smatra da je za oblikovanje kompleksa bilo značajno i lično kraljevo angažovanje. Uočljiva je težnja da se dvoru da pečat nacionalne arhitekture, uz primenu materijala i dekorativnih elemenata koji se oslanjaju na tradicije srpskog srednjovekovnog graditeljstva. U tom smislu posebno se ističe dvorska kapela, koja gotovo da predstavlja repliku Kraljeve crkve u Studenici. Za građenje dvora bile su angažovane najpoznatije domaće majstorske i umetničke radionice. Izbor materijala za vladarski dvor – brački mermer, pećki oniks, bihaćki peščar, rogaško staklo – simbolično je odslikavao jedinstvo novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Za oblikovanje enterijera, posebno reprezentativnih prostorija u prizemlju dvora, bio je angažovan Viktor Lukomski, obrazovani ruski arhitekta, emigrant posle Oktobarske revolucije. Za razliku od eksterijera, ovde je do izražaja došlo stilsko uobličavanje blisko renesansnim dvorovima.
Posebna pažnja bila je posvećena uređenju prostorija u suterenu dvora, koje su sve oblikovane u duhu ruskog nasleđa 16–17. veka. Projektovao ih je Nikolaj Krasnov.
Posebnu stilsku celinu u okviru vladarskog rezidencijalnog kompleksa na Dedinju predstavlja zdanje Belog dvora, koje je podignuto 1934–1936. godine, prema projektu arhitekte Aleksandra Đorđevića. Građen u duhu pročišćenog akademizma, Beli dvor odslikava jedno od aktuelnih stremljenja karakterističnih za srpsku arhitekturu treće i četvrte decenije 20. veka. Za razliku od Kraljevog (starog) dvora, oslonjenog na tradicije srpsko-vizantijske umetnosti, a u izvesnim detaljima i ruskog nasleđa, Beli dvor je nastao pod neposrednim uticajem francuske akademske arhitekture.
Marija Đorđević
-------------------------------------------------------
Zbirka remek-dela
Kompleksu dedinjskog vladarskog dvora posebnu vrednost daju umetnički predmeti kao integralni deo ove spomeničke celine. Pre svega, reč je o zbirci od više od 200 umetničkih slika. Najznačajnija platna potiču iz kolekcija kralja Aleksandra i kneza Pavla, među kojima se nalaze svetska remek-dela, poput radova Pusena, Brojgela, Veronezea, Kaneleta i drugih. Znatan deo ove zbirke čine i dela najpoznatijih jugoslovenskih slikara, kako onih starije generacije tako i onih iz razdoblja posle Drugog svetskog rata. Dvorski ambijent, naročito u eksterijeru, oplemenjuju skulpture, dela Tome Rosandića, Frana Kršinića i posebno monumentalna plastika Ivana Meštrovića, koja odslikava lični afinitet kralja Aleksandra prema delu ovog umetnika. Enterijere dvora ispunjava i mnoštvo predmeta primenjenih umetnosti.
----------------------------------------------------
Rezidencija i park
Dvorski kompleks na Dedinju, kao celinu vladarske rezidencije, uz zdanja Kraljevog dvora i Belog dvora sačinjava i više pratećih objekata kao i dvorski park, koji ih okružuje. Celinu spomeničkog nasleđa sa dvorskim zdanjima i parkom čini i izuzetno dragocen mobilijar koji se nalazi u zgradama oba dvora. Objekti kompleksa dvorova su: Slamnata kuća, Kraljev (stari) dvor, Kapela sv. Andrije, kuhinja Kraljevog dvora, zgrada dvorskog ekonomata, zgrada dvorske straže, zgrada dvorske žandarmerije, Beli paviljon, Koncertna terasa, dekorativni bazen – vodeno ogledalo, Beli dvor i zgrada zatvorenog bazena.
[objavljeno: 21/10/2009]
.jpg)
