Izvor: Politika, 15.Jun.2014, 23:07 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Antologija pesama o bolu
Motiv bolesti je čest u poeziji, a neki pesnici imaju i čitave knjige posvećene ovom motivu: Stevan Raičković, Srboljub Mitić, Radomir Andrić, Simon Simonović, Risto Vasilevski...
Na antologijskom poduhvatu„Nisu sve bolesti za mene” (pesme o bolesti, bolnicama, bolu, izdavač Fondacija „Solidarnost Srbije”), srela su se dva autora. Dušan Stojković, već poodmakao u svom decenijskom istraživanju svekolikog fenomena smrti,i Miljurko Vukadinović, koji je kao >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << pesnik dugo iskušavao svoj odnos prema smrti, a naročito u knjizi „Škr gut” (2012),koja je u celini posvećena motivima: bolest, bolnica, bol, umiranje, smrt. Sastavni deo ove antologije su i Stojkovićeve „Gramatike smrti”(dosad je izašlo osam knjiga), posebno one posvećene pesmama pesnika samoubica i onih sa motivom samoubica i samoubistva, kao i knjiga „Gospođa smrt na dnu tišine”, koja je okupila pesništvo autora umrlih pre tridesete godine. U ovu antologiju, zato, nisu unete pesme o samoubistvu.
Motiv bolesti je čest u poeziji, a neki pesnici imaju i čitave knjige posvećene ovom motivu: Stevan Raičković, Srboljub Mitić, Radomir Andrić, Simon Simonović, Risto Vasilevski, Duška Vrhovac, Miloš Komadina, Ljubomir Ćorilić, Enes Halilović, Miljurko Vukadinović...Naslov Vukadinovićeve pesme „Nisu sve bolesti za mene”,uzet je za naslov antologije.
Bolest je kao motiv uzeta u najširem smislu: od stanja, preko mesta bolovanja i ambijenta, atmosfere, preko izlečivih, prenosivih, zaraznih i neizlečivih bolesti, pa do nastanka i nestanka bolesti, raznih bolova – doživljenih lično, gubitka bližnjeg, do uobraženih bolesnika i naročitih pacijenata... Potom bolnica, bolnička soba, izolovana postelja, bolnički prozor, mrtvačnica, poseta, bolničarke, noćne i dnevne bolesti…
Antologija, ili kako je priređivači nazivaju – pesmovnik i cvetnik, sadrži poeziju pesnika iz 52 zemlje sveta uključujući usmenu i prvobitnu poeziju mnogih naroda i plemena na velikom prostoru i na velikoj vremenskoj udaljenosti, kao i hebrejsku književnost, pesništvo Eskima i američkih Indijanaca.
O širini poduhvata najbolje govori činjenica da su sastavljači konsultovali najznačajnije antologije iz nacionalnih pesništva, razne tematske antologije i hrestomatije iz brojnih književnosti, a koje su bile dostupne i prisutne na bivšem jugoslovenskom prostoru u prevodima, potom popriličan broj časopisa, čak i pojedine prevodioce.Pomenimo ovde same one koji su specijalno za ovu priliku preveli jedan broj pesama: Vladimir Jagličić, Svetislav Travica, Bojan Belić, Zakija Šaltaf… Inače, antologija okuplja oko 140 prevodilaca.
Tokom sastavljanja antologije, priređivači su nailazili na različite dileme. Jedna od takvih je bila izbor pesama iz opusa glasovitog rumunskog pesnika Marina Soreskua (1936–1996). Priređivači su se odlučili, zbog obilja pesama, da prednost daju poetskom svedočenju iz predsmrtnih dana (sve četiri pesme napisane su u bolesničkoj postelji istog dana). Izuzetno, samo u dva-tri navrata, korišćeni su i delovi iz poema.
Na početku antologije su najstariji tekstovi od kojih su mnogi neautorski, jer potiču iz mitološkog, religijskog i folklornog nasleđa, što omogućava da se knjiga čita kao simbioza dve vrste poetičkih modela: anonimnih ili kolektivnih i autorskih, odnosno pojedinačnih. U prvoj grupi bi bili najstariji pisani tragovi na ove teme, pre svega staroegipatski i sumerski tekstovi, prevashodno mitološki, a potom, ili paralelno sa njima, slede biblijski tekstovi (ovde uzeta putokazna i tragično isijala Jovova tužbalica kao živ poetski obrazac), kao reprezent religijskog modela hrišćanske civilizacije.
U knjizi je posebna pažnja posvećena baladi „Bolani Dojčin”, kao vrhunskom primeru i za narodno, i za autorsko pesništvo na balkanskim prostorima, koje je prisutno u makedonskoj i srpskoj poeziji 20. veka, od B. Koneskog i V. Uroševića, preko B. Đuzela, pa sve do J. Tasevskog Eterijana, a iz srpske poezije se izdvajaju pesme B. Miljkovića iA. Jelića Mariokova.
Pesnici bolestima prilaze na različite načine. Nemački pesnik
Mihael Gutenbruner (1919–2004), recimo, nudi otpadnički model gde je pacijent, bradat i rogat, sam đavo. Književni raspusnik, izvesni anonimni Hajnrih Karl,poznat i čitan kao Čarls Bukovski(1920–1994), nudi pesmom „Noćne posude” bizarnu mitologizaciju jedne nepoetske, a uz bolest prateće pojave – male i velike nužde. Već pominjani rumunski pesnik Marin Soresku (1936–1996), u pesmi „Posmatrač”, otvara složenu poziciju čoveka bolesnog na smrt: „S velikom pažnjom posmatram/ Kako se instinkt života bori/ S genijem smrti”.
I tako sve do naših novijih pesnika, Jevrosime Ristović (1955) i Miloša Jankovića (1963), gde pesnikinja kaže: „Reči su moja bolest”, a njen poetski sabrat, u pesmi „Dijagnoza”, govori o opasnoj, možda i nezalečivoj, bolesti – pesmitis!
Zoran Radisavljević
objavljeno: 16.06.2014.
.jpg)
