Izvor: Blic, 22.Maj.2000, 12:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Sablazan građanskih ratova
Sablazan građanskih ratova
Koliko je strah uticao na istoriju Vizantije? Menjajući u mnogo čemu razumevanje istorije Vizantije, knjiga Radivoja Radića 'Strah u poznoj Vizantiji 11801453' III preispituje uzroke i vrste straha u poslednjim vekovima vizantijskog carstva i pokazuje kako je strah uticao na razvoj vizantijskog društva. A reč je o strahu od Zapada, strahu od smrti, strahu od mora, strahu od Boga, strahu od pomračenja Sunca i Meseca, strahu od zemljotresa, strahu >> Pročitaj celu vest na sajtu Blic << od bolesti i epidemija, strahu od građanskih ratova, strahu u vizantijskoj vojsci, strahu od Turaka... Veličinu i značaj tih strahova predočićemo čitaocima Blica, kroz nekoliko nastavaka ove knjige iz pera našeg uglednog vizantolog, saradnik Vizantološkom institutu SANU i docent na predmetu Istorija Vizantije na Filzofskom fakultetu u Beogradu.
Knjigu 'Strah u poznoj Vizantiji 11801453' III objavili su 'Stubovi kulture', a čitaoci je mogu poručiti na telefone izdavača: 011 403122; 404687 ili u knjižari 'Stubovi kulturi' na Trgu Republike 5 u Beogradu (tel: 3281851).
Kada je pisao o odlasku uzurpatora Jovana Kantakuzina u Srbiju u leto 1342. godine, Nićifor Grigora krajnje eksplicitno i bez bilo kakvog okolišenja donosi ovakvu ocenu: 'A saplemeništvo, kada se jednom prirodno raskine, postaje većinom pogubno u besu i prolivanju bratske krvi.' Isti pisac dodaje da se tada ceo rod Romeja podelio na dva dela u svakom gradu i u svakom selu, a ne propušta da kaže i ovo: 'Jer, bilo je naime došlo do toga da je država Romeja, zbog građanskih ratova, pala u takvu nemoć, da ni oni koji su na vlasti ni sebi samima a ni onima koji su im potčinjeni nisu bili u stanju da obezbede miran život bez pomoći sa strane.'
Jovan Kantakuzin, jedan od glavnih učesnika u tri velika građanska rata u Vizantiji XIV stoleća, u svojim memoarima je iznosio zanimljive ocene o ovoj vrsti društvenog zla. Na jednom mestu on pominje da se u takvim prilikama vlastita imovina i bogatstva pljačkaju i uništavaju kao da pripadaju najljućim neprijateljima. S tim u vezi valja podsetiti na dobro poznatu činjenicu da je uporedo sa političkom diskvalifikacijom Jovana Kantakuzina, dotadašnje prve ličnosti u Carstvu, s jeseni 1341. godine došlo i do razgroma njegove imovine, kao i do nečuvenog progona njegovih pristalica. Konce pogroma Kantakuzinovih rođaka, prijatelja i pristaša, vešto koristeći razulareni plebs u prestonici, vukao je njegov glavni suparnik Aleksije Apokavk. Surove scene nasilja i pljačke, propraćene raspirivanom ozlojeđenošću puka, ispunjavale su ulice Carigrada. Samo je izvestan broj pristalica velikog domestika, njih četrdeset dvojica ili nešto više od šezdeset, gotovo slučajno uspeo da izmakne slepom besu raspaljene gomile. Da je to bio sukob u kojem se nisu birala sredstva, kazuje i podatak da je Aleksije Apokavk u ćelji da osujeti savezništvo Jovana Kantakuzina i maloazijskih emirata naredio da svi koji su prelazili na istočnu obalu Mramornog mora pronose glasove o tome da je uzurpator umro boraveći kod Tribala. Ovaj podatak jasno stavlja do znanja da psihološki rat nije izum novijeg vremena nego da je u određenim vidovima postojao odvajkada.
O tome dokle je išla ogorčena suprotstavljenost dveju stranaka u vizantijskim građanskim ratovima zanimljivo je svedočanstvo koje ispisuje Jovan Kantakuzin. Pošto je obavešten da je u Carigradu, u njegovom odsustvu izvršen državni udar i da je optužen za veleizdajnika, veliki domestik je razgovarao sa svojim ljudima o tome šta im valja činiti u novonastaloj situaciji. Svi okupljeni su bili spremni da ga podrže govoreći 'neki od nas, koliko snage dozvoljavaju, povešćemo odmah otvoreni rat, braneći vojskom svoje gradove kojima upravljamo. Neki pak predaćemo se, zajedno sa gradovima, bilo Aleksandru caru Miza (sc. Bugara), bilo Stefanu, vladaru Tribala (sc. Srba), smatrajući da je zaista bolje da služimo makar i varvarima, ali vladarima, nego onima koje smo koliko juče i do nedavno prezirali'.
O pogubnim posledicama građanskog rata i o strahotama koje on donosi žiteljima države piše Jovan Kantakuzin u vezi sa nastojanjem carigradskog regenstva da se s njime izmiri početkom jeseni 1344. godine.
U pregovorima Jovan Kantakuzin se pravdao i nastojao je da čitavu krivicu za izbijanje građanskog rata koji je Vizantincima doneo tolike nevolje pripiše regentstvu u Carigradu. U njegovim argumentima možemo videti sve nesreće koje je Vizantija morala da ispašta zbog njega. U memoarima Jovana Kantakuzina može se pročitati sledeće: 'Nisu li gradove oni (sc. carigradska vlada) predali Mizima (sc. Bugarima), kao i dragovoljno ustupili Tribalima? Nisu li oni prvi Romejima natovarili varvare koji su pljačkali i robili Makedoniju kao neprijateljsku? Nisu li čitavu Trakiju čestim ratovanjima učinili pustom? Nisu li juče i prekjuče pustošili Moru zato što je meni potčinjena? Nisu li učinili da presahnu svi državni prihodi? Nisu li od vojske jedan (deo) kao neprijateljski sami uništili, a drugi kao sumnjiv zanemarili, pa je malo (ostalo), jadno i ništavno? I meni se tako nešto priređuje? Osim što odbijam nadiruće Mize (sc. Bugare) i Tribale (sc. Srbe) i sa preostalom romejskom vojskom ne mogući da se suprotstavim, iz nužde pozivam varvare saveznike, kao što sam naučio od njih (sc. carigradske vlade).' NASTAVIĆE SE
Radivoj Radić: Strah u poznoj Vizantiji
.jpg)
