Izvor: Politika, 18.Maj.2010, 23:02 (ažurirano 02.Apr.2020.)
„Seoba” Crnjanskog u Čongradu
Rodna kuća Miloša Crnjanskog nikada i nije bila njegova, već je to bio pokušaj da se spoje zaštićeno kulturno dobro i počast velikom piscu
Čongrad, Mađarska – U predvečernjim časovima na ulicama Čongrada, mađarskog gradića udaljenog oko 100 kilometara od naše granice, gotovo da nema šetača. Nema korzoa, centar grada je raskopan, popločava se ulica ispred gradske skupštine, prazno je i nekoliko bašti kafića. To znači da će teško biti pronaći sagovornika >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << koji bi mogao da pomogne pronalaženju rodne kuće Miloša Crnjanskog.
Veliki srpski pisac rođen je 26. oktobra 1893. godine u ovom gradu, za koji će kasnije reći da je bio „činovnički Sibir” za nepodobne službenike među koje je spadao i njegov otac. Pre dve decenije u Čongradu je obeležena, prikladnom spomen-tablom rodna kuća Miloša Crnjanskog, bar je vladalo takvo uverenje. Onda je pre nekoliko godina stigla vest da je spomen-kuća zatvorena, malobrojni predmeti iz nje negde su sklonjeni, a kuća pretvorena u kafanu. Navodno je, ipak, na njoj ostala spomen-ploča.
Raspitivanje kod malobrojnih prolaznika ostaje bez rezultata, dok na kraju jedan ljubazni Čongradac ne prihvata da bude vodič po „starom gradu”, delu Čongrada koji se nalazio unutar nekadašnjih gradskih bedema. Ovde su kao kulturno dobro sačuvane uske uličice popločane turskom kaldrmom s niskim kućama, od kojih su poneke imaju trščane krovove. U jednoj od njih, tipičnoj panonskoj nabijenici, smešten je mali muzej istorije Čongrada. Ovde negde bi, po svemu sudeći, trebalo da bude i kuća Miloša Crnjanskog.
Međutim, potraga je uzaludna, pa domaćin predlaže da zastanemo kod skromne poslastičarnice na uglu, koju drži Jožef Molnar, bivši gradonačelnik koji je bio prvi čovek Čongrada duže od deceniju. A, onda, sagovornik „Politike” otkriva neobičnu istinu o tome kako je priča o rodnoj kući Miloša Crnjanskog „ulepšana”, tada na zadovoljstvo svih.
– Jeste, ovde u Ulici korenova broj 17 bila je spomen-kuća Miloša Crnjanskog. Otvorili smo je oko 1986. godine, tada sam bio na čelu gradskog veća, priređeno je veliko slavlje. Došli su predstavnici mađarskog i srpskog društva književnika, društva srpsko-mađarskog prijateljstva, a oko svega se mnogo angažovala gimnazijska profesorka Ibolja Senci. Iz Srbije su stigle i slike Miloša Crnjanskog, pa je kuća skromno nameštena. Ali, u stvari, to nikada nije bila rodna kuća Miloša Crnjanskog. On je rođen dalje, u centru, a tamo su privatne kuće, pa smo smatrali da je prikladnije da „premestimo” Crnjanskog da dobije spomen-tablu na opštinskom objektu, u delu grada koji smo hteli da sačuvamo i kao istorijsku i turističku celinu – priča Molnar.
Ipak, pre pet godina nesuđena rodna kuća Miloša Crnjanskog pretvorena je u nacionalni restoran. Ni u toj ulozi nije imala puno sreće, jer se upravo ovih dana traži novi zakupac za objekat.
A spomen-ploča Miloša Crnjanskog vraćena je na mesto gde je nekada zaista i postojala njegova rodna kuća na ulazu u Čongrad. To je sada dvorišni zid jedne privatne kuće. Na spomen-ploči u reljefu je urađen lik velikog srpskog pisca, a ispod je postavljena tabla na kojoj piše da ovaj spomen postavlja čongradska lokalna samouprava i udruženje za mađarsku književnost i istoriju. Ispod spomen-ploče četiri venca sa zastavom Mađarske: počast grada Čongrada, društva mađarskih književnika i mađarskog ministarstva kulture i obrazovanja. Venca iz Srbije nema.
Aleksandra Isakov
[objavljeno: 19.05.2010.]
.jpg)
