Izvor: Politika, 05.Jun.2007, 12:00 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Jezik ili jezici
Savetovanje u Gracu "O razlikama između bosanskog/bošnjačkog, hrvatskog i srpskog jezika"
Očevidno, raspad zajedničkog tzv. srpskohrvatskog/hrvatskosrpskog (ili srpsko‑hrvatskog/hrvatsko-srpskog) jezika jeste tema koja još zaokuplja i potresa, ne samo naše stručne i naučne krugove, već i našu kulturnu i laičku javnost. Rasprave i (ne)sporazumi vode se mahom oko imena jezika. Postoje li odista relevantni elementi kojima se mogu realno i objektivno, na naučnoj >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << argumentaciji, zasnivati stavovi o postojanju tri (možda i četiri) posebna B/H/S ( bosanskog/bošnjačkog, hrvatskog i srpskog, eventualno i crnogorskog) jezika, koji se svojim osobenostima sistemski toliko razlikuju jedan od drugoga da se njihovi govorni predstavnici ne mogu međusobno razumeti, poput, recimo, Engleza i Nemca, Slovenca i Grka kad govore svojim jezikom.
Naime, Hrvatski jezični savjetnik (izd. Instituta za hrvatski jezik i jezikoslovlje, Zagreb 1999) u uvodnom delu, između ostalog, navodi: Hrvatski se standardni jezik od srpskoga razlikuje svojom cjelinom (kao sustav od sustava) na svim jezičkim razinama – fonološkoj, morfološkoj, tvorbenoj, sintaksičkoj i prozodijskoj. Ukratko, riječ je o dvama neovisnim i samosvojnim jezičnim izričajima.
S druge strane, ugledni hrvatski lingvista, u listu Slobodna Dalmacija (od 7. 2. 2006), piše: Na standardološkoj razini, hrvatski, srpski, bosanski, pa i crnogorski jezik različiti su varijeteti, ali istog jezika. Dakle, na čisto lingvističkoj razini, odnosno na genetskoj razini, na tipološkoj razini, radi se o jednom jeziku i to treba jasno reći.
Dakle, mišljenja su, čak i na istoj strani, sasvim različita, ali su takvi načelni i nepomirljivi stavovi i inače aktuelni i rasprostranjeni. O tome je do sada i na našoj, domaćoj sceni bilo mnogo reči, definisani su mnogi slični stavovi i odluke (čak i ustavne), ali i nadalje kao da stoji pitanje – da li su takva opredeljenja uvek zasnovana na ubedljivim lingvističkim argumentima.
Zato je Institut za slavistiku Univerziteta u Gracu kao "neutralni akter" odlučio je da, pod rukovodstvom dr Branka Tošovića, redovnog profesora tog univerziteta, organizuje projekat međunarodnog ranga sa temom – Razlike između bosanskog/bošnjačkog, hrvatskog i srpskog jezika (B/H/S).
U okviru prve faze predviđeno je da se istraže – fonetsko-fonološke, ortoepske i ortografske razlike između B/H/S entiteta (dakle, glasovno‑pravopisne razlike); druga faza (predviđena da se istražuje do 2007. godine) bila bi posvećena – leksičkim i idiomatskim razlikama, a treća (do 2008. godine) obuhvatala bi teme o gramatičkim razlikama između tri jezika.
Sredinom aprila održan je prvi od tri predviđena međunarodna simpozijuma, na kojem se raspravljalo o opštim uslovima diferencijacije B/H/S i o fonetskim, fonološkim ortoepskim i ortografskim razlikama u prepoznavanju B/H/S govora. Svoja istraživanja su izlagali lingvisti iz Graca, Minhena, Zagreba, Berlina, Osla, Splita, Sofije, Sarajeva, Ljubljane, Pule, kao i lingvisti iz Beograda i Novog Sada.
Saopštenja su obuhvatala pitanja iz sociolingvističkog i lingvopolitičkog statusa standardnih jezika na novoštokavskoj osnovici (I. Pranjković, Zagreb), probleme semantičke diferencijacije u tri entiteta (D. Šipka, Šandler), sociolingvističku situaciji u Crnoj Gori (S. Monesland, Oslo), planiranje statusa i korpusa u tri jezička standarda (J. Granić, Split), fonetsko-fonološke razlike kao teorijski problem (B. Tošović, Grac), fonetsko‑ortografske razlike između tri jezika (J. Silić, Zagreb), pravopisne i fonetske razlike među njima (I. Čodić, Sarajevo), a o tome su govorili i M. Okuka (Minhen), V. Ajsman (Grac) i drugi.
Srpski lingvisti bavili su se analizama vokalskog sistema (M. Marković – I. Bjelaković, N. Sad), pitanjima pravopisa (LJ. Popović, M. Dešić), akcenatskim sistemom (M. Dešić, E. Fekete i M. Tasić, Beograd), kao i drugim aktuelnim problemima u novijoj jezičkoj praksi.
Iako o ovoj inicijativi i programu Slavističkog centra u Gracu postoje u našim krugovima izvesne nedoumice i sumnje, valja istaći da razloga za to ipak nema. Pokazalo se da osnovna ideja simpozijuma nema tendenciju da se naučno potvrdi i inauguriše postojanje tri zasebna jezika. U tematskom segmentu simpozijuma bile su veoma ozbiljno, argumentovano i nepristrasno opisane i razmatrane razlikosti u savremenoj jezičkoj produkciji i praksi nastale pre i posle raspada jugoslovenske državne zajednice i jezičkog raskola. Dakle, nastojalo se da se objektivno, bez ikakvih političkih konotacija, opiše savremena jezička praksa i komunikacija u tri državna entiteta i ukaže na eventualne ili stvarne razlike među njima. Naprotiv, može se reći da su istraživanja i saopštenja na simpozijumu, uopšteno uzev, implicitno rezultirala zaključkom da bitnih, dakle sistemskih, razlika među posmatranim govornim entitetima zapravo nema.
Egon Fekete
[objavljeno: 05.06.2007.]
.jpg)
